Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ được kiểm phiếu như thế nào?

Hệ thống bầu cử tổng thống Mỹ lâu nay vẫn bị coi là phức tạp một cách không cần thiết. Tình hình càng trở nên rối ren khi Mỹ không có một qui trình bầu cử thống nhất trên cả nước mà mỗi hạt bầu cử lại có cách làm riêng. Và Mỹ lại có tới 3.141 hạt.

Nhìn chung cử tri Mỹ có 4 cách bầu cử, bao gồm hai cách bầu trực tiếp là: Tự đến điểm bầu cử sớm và Tự đến điểm bầu cử trong ngày bỏ phiếu; và hai cách bầu qua thư là: Gửi phiếu bầu qua đường bưu điện; và Tự gửi phiếu bầu tại các điểm tập kết.

Bầu cử trực tiếp

Qui định bầu cử cụ thể tại mỗi bang và mỗi hạt có thể khác nhau về giờ mở cửa, giờ đóng cửa, yêu cầu giấy tờ tuỳ thân, … Tuy nhiên theo tạp chí Vox, bầu cử trực tiếp (dù sớm hay đúng ngày) tại nhiều địa phương của Mỹ cũng đều diễn ra theo các bước như sau:

1. Thủ tục trước bỏ phiếu

Cử tri đến điểm bỏ phiếu và xuất trình giấy tờ tuỳ thân có tên và địa chỉ. Hai nhân viên sẽ kiểm tra để chắc rằng cử tri này đã đăng kí bầu cử và đang ở đúng điểm bầu cử mà mình đăng kí.

Để đảm bảo khách quan và tránh gian lận, hai nhân viên kiểm tra nói trên không bao giờ được phép đến từ cùng một đảng.

Hầu hết các bang của Mỹ đều yêu cầu cử tri phải đăng kí trước rồi mới được phép đi bầu cử, ngoại lệ duy nhất là bang North Dakota.

2. Điền vào phiếu bầu

Trong một bốt được quây kín, cử tri điền thông tin bầu cử vào phiếu bầu bằng giấy hoặc nhập thông tin vào máy tính. Khu vực này được quây kín để bảo mật lựa chọn ứng viên của cử tri.

3. Bỏ phiếu vào hòm

Sau khi điền thông tin vào giấy, cử tri sẽ mang phiếu bầu tới hai nhân viên bầu cử (cũng đến từ hai đảng khác nhau) để hai nhân viên này gạch tên cử tri ra khỏi danh sách và sau đó thả phiếu bầu vào hòm.

Nếu bầu cử bằng máy tính, hệ thống sẽ ghi nhận hai thông tin riêng biệt, một là tên cử tri và ngày bầu cử, hai là tên ứng viên được chọn.

Việc tách riêng tên cử tri và lựa chọn ứng viên cũng là để bảo mật quyết định bầu cử của mỗi người.

Máy tính còn in ra một biên lai chỉ có thông tin về tên và ngày bầu cử. Các nhân viên bầu cử sẽ dựa vào biên lai này để gạch tên cử tri khỏi danh sách, sau đó thả biên lai vào một hòm riêng.

Bầu cử qua thư

1. Đăng kí bầu qua thư

Tại đa số các bang của Mỹ, cử tri phải nộp đơn đề nghị được bỏ phiếu qua thư. Theo Reuters, nhiều bang như Pennsylvania, Wisconsin, Minnesota, Arizona, Nevada, … chấp thuận mọi đề nghị mà không cần biết lí do.

Riêng bang Texas lại tỏ ra khá "khó tính" khi chỉ cho phép bỏ phiếu qua thư đối với người già trên 65 tuổi, người khuyết tật, hoặc không thể có mặt ở điểm bầu cử đã đăng kí.

2. Điền thông tin và gửi thư

Sau khi đăng kí và nhận được một phiếu bầu qua thư, cử tri sẽ điền thông tin lên phiếu, cho vào phong bì kín, kí tên lên phong bì. Tiếp đến, cử tri có thể gửi phong bì này qua đường bưu điện hoặc tự mình mang phong bì có chứa phiếu bầu đến một điểm tập kết.

Nhiều bang như Wisconsin, North Carolina, South Carolina, Alabama và Mississippi còn yêu cầu phong bì thư phải có chữ kí của một người làm chứng.

3. Xác minh phiếu gửi qua thư

Theo Vox, phiếu bầu qua thư cần phải được xác minh tính hợp lệ trước khi được đếm. Quá trình xác minh bao gồm đối chiếu chữ kí của cử tri và người làm chứng trên phong bì phiếu với chữ kí trong đăng kí bầu cử trước đó.

Ngoài ra, phiếu bầu cũng phải được để trong các phong bì bảo mật đúng qui định, nếu không phiếu đó sẽ bị loại.

Nếu là phiếu gửi qua đường bưu điện (không phải do cử tri tự thả tại điểm tập kết), ngày mà bưu điện tiếp nhận và đóng dấu có thể khác với ngày thư đến nơi.

Một số bang như Pennsylvania chấp nhận những phiếu được đóng dấu bưu điện không muộn hơn ngày 3/11 và đến nơi không muộn hơn ngày 6/11. North Carolina thì đồng ý kiểm những phiếu đến không muộn hơn ngày 12/11. Georgia thì yêu cầu tất cả phiếu hợp lệ phải đến trước 19h ngày bầu cử 3/11.

Các công đoạn xác minh phiếu qua thư này mất rất nhiều thời gian.

Năm 2020, các bang như Ohio, Arizona, Florida, Nevada, Georgia, … bắt đầu quá trình xác minh phiếu bầu nhiều tuần trước ngày bầu cử 3/11. Tuy nhiên một số bang như Wisconsin và Pennsylvania đợi đến đúng ngày 3/11 mới bắt đầu xử lí phiếu qua thư.

Michigan cũng không khá hơn là bao khi chỉ cho phép một số trung tâm dân cư lớn như Detroit bắt đầu xử lí thư từ ngày 2/11, các khu vực khác cũng phải đợi đến đúng ngày bầu cử.

Đây chính là lí do khiến các bang Wisconsin, Pennsylvania và Michigan nằm trong nhóm cuối cùng có kết quả kiểm phiếu phổ thông, làm tăng thêm sự hồi hộp và chờ đợi của những người theo dõi cuộc bầu cử tại Mỹ cũng như toàn thế giới.

Cử tri bầu qua thư thường ủng hộ ứng viên Joe Biden nhiều hơn ông Trump và chiến dịch tranh cử Trump hiện nay đang kiện cáo ở nhiều bang để yêu cầu dừng kiểm phiếu qua thư.

Ông Trump liên tục tuyên bố rằng nhiều phiếu qua thư không hợp lệ, đến muộn, ... vẫn đang được kiểm đếm cùng với phiếu hợp lệ. Tuy nhiên toà án tại hai bang Michigan và Georgia đã bác bỏ các cáo buộc của phe Trump.

Đếm phiếu bầu

Các phong bì thư bầu cử hợp lệ sẽ được mở, lấy phiếu bầu bên trong ra và bỏ vào trong hòm phiếu.

Sau đó, phiếu gửi qua thư và phiếu bầu trực tiếp bằng giấy đều được đưa vào một máy quét để tự động ghi nhận kết quả vào hệ thống máy tính. 

Nếu cử tri bỏ phiếu bằng máy tính tại điểm bầu cử, kết quả tất nhiên sẽ được ghi nhận luôn vào hệ thống.

Kết quả từ các điểm kiểm phiếu liên tục được gửi về các hạt và các hạt lại chuyển kết quả tới cho bang.

Cơ quan bầu cử của bang thường công bố số liệu về phiếu bầu lên website và thường xuyên cập nhật kết quả khi có thêm phiếu được kiểm đếm.

Ông Trump muốn dừng kiểm phiếu ngay trong ngày bầu cử 3/11 và cho rằng thời gian kiểm phiếu kéo dài là bằng chứng của hành vi gian lận. Thực tế là quá trình kiểm phiếu luôn phải mất nhiều ngày mới hoàn tất, và chắc chắn sẽ không có chuyện toà án ra lệnh dừng kiểm phiếu ngay lập tức như lời ông Trump.

Các hãng tin tức lớn như CNN, NBC, Wall Street Journal, Fox News, Reuters, … thường dùng số liệu sớm về tỉ lệ phiếu bầu đã kiểm, tỉ lệ ủng hộ mỗi ứng viên, … để đưa ra dự đoán về việc ứng viên nào thắng bang nào ngay trong đêm bầu cử.

Các dự đoán này có khi đúng, có khi sai và thường xuyên thay đổi, đặc biệt là trong các cuộc đua mà hai ứng viên bám đuổi nhau quá sít sao.

Ví dụ như trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2000, hãng tin CNN ban đầu dự phóng Phó Tổng thống Al Gore giành thắng lợi, lúc sau lại chuyển thành hai bên cân bằng. Kết quả cuối cùng là ứng viên George W. Bush (tức Bush con) thắng nhờ nhiều hơn 537 phiếu phổ thông trên tổng số gần 6 triệu phiếu bầu, tỉ lệ chênh lệch chỉ 0,009%.

Trong cuộc bầu cử năm 2020 này, ban đầu ông Trump giành ưu thế ở các bang chiến địa như Michigan, Wisconsin, ... nhưng sau khi kiểm phiếu qua thư, ông Biden lại lật ngược thế cờ và đang được cho là thắng cả Michigan và Wisconsin.

Phe ông Trump đã yêu cầu đếm lại phiếu tại Wisconsin nên trong tương lai, kết quả tại bang này có thể còn thay đổi thêm lần nữa.