Đề xuất Nhà nước thu hồi đất khi một nửa chủ sở hữu đồng ý

Quan điểm này được ông Đỗ Đức Hồng Hà, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nêu tại phiên thảo luận tổ sáng 19/11.

Dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế tháo gỡ khó khăn trong thi hành Luật Đất đai bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, Chính phủ đề xuất thêm trường hợp là chủ đầu tư đàm phán được trên 75% diện tích và hơn 75% số người có đất, HĐND cấp tỉnh sẽ thu hồi phần còn lại để giao cho họ.

Theo đánh giá của ông Hà, 75% là tỷ lệ khó đạt trong thực tế, nhất là với các dự án lớn có nhiều hộ dân bị ảnh hưởng. Đồng thời, ông đánh giá thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư sẽ gây bức xúc, khiếu kiện cho người dân vì quyền lợi chưa được đảm bảo rõ ràng. "Việc này có thể dẫn đến tắc nghẽn, kéo dài thời gian thực hiện dự án", ông Hà nói.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng có thể giảm tỷ lệ đồng thuận của người có đất xuống 50%. Cùng với đó, ông đề xuất cần điều kiện đi kèm là phải có phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự kiến đã được lấy ý kiến công khai, trừ trường hợp Chính phủ quyết định thu hồi đất theo đề nghị của UBND cấp tỉnh.

Tương tự, ông Nguyễn Văn Quảng, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao cho rằng người dân bị thu hồi đất bao giờ cũng muốn biết rõ phương án bồi thường, quyền lợi, sau đó mới đưa ra quyết định.

"Rất khó có chuyện người dân đồng ý thu hồi khi chưa biết họ được bồi thường ra sao", ông chia sẻ, đồng thời đề nghị cân nhắc kỹ tính khả thi của tỷ lệ đồng thuận 75%.

Ông Trần Chí Cường, Phó chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho biết vẫn băn khoăn về việc áp dụng đồng thời hai điều kiện phải thỏa thuận được "trên 75% diện tích và hơn 75% chủ đất".

Theo ông, hai yếu tố này có độ vênh khác nhau. Ông giải thích có thể 75% chủ đất đồng ý nhưng diện tích không lớn, hoặc thỏa thuận được 75% diện tích thì số người sử dụng đất lại không nhiều.

"Đây là điều cần tính toán lại để tránh vướng mắc khi triển khai. Chỉ nên sử dụng một trong hai tiêu chí", ông Cường kiến nghị.

Một số đại biểu ủng hộ quy định tỷ lệ đồng thuận 75% nêu tại dự thảo Nghị quyết, song họ băn khoăn về mức giá bồi thường đền bù cho chủ đất. GS Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân lưu ý mức giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Theo ông, nếu bồi thường với 75% diện tích đạt được thỏa thuận theo một mức giá, 25% còn lại áp dụng theo bảng giá có thể dẫn đến khiếu kiện.

Ông đề nghị mức đền bù với 75% diện tích đạt thỏa thuận trước không thấp hơn giá tại bảng giá đất nhân với hệ số điều chỉnh. Theo nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân, 25% diện tích đất cưỡng chế để thu hồi cũng cần được trả giá tương đương.

Còn GS Nguyễn Anh Trí, Ủy viên kiêm nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng nên có hệ số phạt với trường hợp bị cưỡng chế để thu hồi đất. Theo ông, thực tế cũng có một số trường hợp những người được đền bù sau, cao hơn người được trả tiền trước. Ông ví dụ dự án trong ngành y tế, hàng nghìn hộ dân đã đồng ý, chỉ 3 hộ kiên quyết không di dời đã làm chậm tiến độ 7-8 năm của cả công trình.

Dù vậy, ông nói đồng ý với việc giá đất phải được Nhà nước quyết định, nhưng chủ đất cũng nên được tham gia ở một chừng mực nhất định. "Đây là quyền lợi và cũng có thể là tài sản lớn với nhiều hộ dân", ông Trí nêu quan điểm.

Ông đề xuất cần có giá tối đa, tối thiểu và chủ đất đưa ra yêu cầu bồi thường trong khung này. Theo ông, Nhà nước sẽ điều tiết thông qua việc nộp thuế khi người dân nhận tiền bồi thường.

Dự kiến Quốc hội sẽ thảo luận tại Nghị quyết này ở hội trường ngày 1/12, trước khi biểu quyết thông qua vào 11/12.