Khẩn cấp bảo tồn voi hoang dã tại VQG Yok Đôn

Trước nguy cơ tuyệt chủng của đàn voi rừng lớn nhất của Việt Nam tại Tây Nguyên kế hoạch bảo tồn voi hoang dã đã được khởi động.

Khẩn cấp bảo tồn voi hoang dã

Ngày 14/12, kế hoạch “Hành động khẩn cấp bảo tồn Voi hoang dã tại VQG Yok Đôn giai đoạn 2016-2020” đã được khởi động tại VQG Yok Đôn (huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk). Buổi khởi động được mở đầu bằng một loạt các khóa tập huấn cho cán bộ kiểm lâm vườn về Tác nghiệp hiện trường và Thực thi pháp luật cơ bản theo tiêu chuẩn Kiểm lâm châu Á.

Trong đó, khóa tập huấn được áp dụng một số tiến bộ khoa học kỹ thuật mới như SMART, bẫy ảnh, gắn GPS... để theo dõi, giám sát da dạng sinh học tại hiện trường.

Song song với việc nâng cao kỹ năng và kiến thức cơ bản về thực thi pháp luật và tác nghiệp hiện trường cho lực lượng kiểm lâm, SMART (công cụ theo dõi và báo cáo hiện trường - Spatial Monitoring and Reporting Tool) sẽ sử dụng trên toàn VQG Yok Đôn để thu thập dữ liệu, giám sát loài và quản lý hoạt động tuần tra.

Công cụ này đã và đang được sử dụng hiệu quả ở các khu bảo tồn thiên nhiên trên Thế Giới. Ở Việt Nam, hiện chỉ mới được áp dụng tại khu bảo tồn Sao La (tỉnh Quảng Nam) và Thừa Thiên Huế.

Đây là chương trình thuộc đề án "Tổng thể bảo tồn voi Việt Nam giai đoạn 2013-2020" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 763/QĐ-TTg ngày 21/5/2013. Kế hoạch chủ yếu tập trung đẩy mạnh thực thi pháp luật, giảm thiểu mâu thuẫn voi và người dựa trên hiểu biết về tập tính di chuyển theo mùa của voi và sinh kế thân thiện cho người dân.

Ông Đỗ Quang Tùng, giám đốc Vườn Quốc gia Yok Đôn cho biết: “Vườn đang chịu áp lực về xâm phạm rừng từ các phía, do địa hình bằng và mở. Chính vì vậy, SMART sẽ là thiết bị hỗ trợ đắc lực cho công tác quản lý, điều hành và theo dõi chính xác tình hình tuần tra rừng. Nhờ có SMART ban lãnh đạo sẽ kịp thời can thiệp các điểm nóng về xâm hại rừng và những diễn biến về đa dạng sinh học. SMART sẽ thúc đẩy cán bộ kiểm lâm tự nâng cao ý thức kỷ luật, kỹ năng tuần tra, theo dõi đa dạng sinh học, sử dụng các thiết bị định vị và cơ sở dữ liệu và giúp hiện đại hóa Kiểm lâm trong toàn ngành".

Voi đang có nguy cơ tuyệt chủng

WWF đã cùng vườn quốc gia York Đôn xây dựng kế hoạch khẩn cấp và cùng phối hợp để thực hiện.

Tây Nguyên đang là nơi có đàn voi hoang dã lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 70% quần thể voi tự nhiên toàn quốc. Đàn voi này cũng là nguồn hy vọng lớn nhất về bảo tồn do số lượng cá thể còn nhiều nhất. Cơ cấu đàn cho thấy dấu hiệu phục hồi và nguy cơ đồng huyết cận huyết ít hơn các đàn khác trong cả nước. Nếu cứu được đàn voi hoang dã Tây Nguyên là bảo tồn hiệu quả quần thể voi rừng châu Á của Việt Nam.

Theo đánh giá của Tổng cục Lâm nghiệp, quần thể voi hoang dã ở Việt nam đã giảm khoảng 95% sau 40 năm (1975-2015). Riêng tại Đắk Lắk, trong vòng 8 năm (2009 – 2016) đã có ít nhất 23 cá thể voi rừng bị chết, so với con số ước tính tổng đàn chiếm khoảng 25%, gần 75% trong số voi chết là voi con dưới một tuổi.

Nạn buôn bán các sản phẩm ngà voi, lông đuôi voi, da voi, đế chân voi ở các trung tâm du lịch, các quầy bán hàng lưu niệm trên toàn tỉnh cũng là một mối đe dọa đối với voi hoang dã ở VQG Yok Đôn.

Theo các chuyên gia, khi voi đực bị săn trộm để lấy ngà sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu đàn, ảnh hưởng đến tập tính của cả đàn và về lâu dài voi sẽ tự tuyệt chủng. Cùng với đó, các hoạt động phát triển trên lâm phần của các công ty lâm nghiệp vốn là hành lang di chuyển của voi, vấn đề di dân tự do đang đẩy mâu thuẫn voi – người ở Đăk Lắk ngày càng trở nên căng thẳng.

“Chúng ta nhanh chóng hành động để cứu lấy đàn voi rừng, đây là cơ hội cuối cùng, nếu không các cá thể voi sẽ bị lặp lại như cá thể tê giác cuối cùng tại Vườn quốc gia Cát Tiên hay không thể tìm dấu vết hổ sinh sản nào ngoài tự nhiên trong những năm gần đây. Bên cạnh việc đẩy mạnh thực thi pháp luật, chúng tôi sẽ hỗ trợ việc theo dõi đa dạng sinh học và tập tính di chuyển theo mùa của quần thể voi hoang dã, cảnh báo sớm sự xuất hiện của voi cho người dân và các biện pháp can thiệp thân thiện voi – người. WWF đã cùng vườn quốc gia York Đôn xây dựng kế hoạch khẩn cấp và cùng phối hợp để thực hiện các cam kết này”, Tiến sĩ Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc WWF-Việt Nam khẳng định.

Trong kế hoạch dài hạn, WWF-Việt Nam sẽ cùng VQG Yok Đôn đẩy mạnh hợp tác bảo tồn với Rừng đặc dụng Mondulkiri của Campuchia để bảo tồn toàn diện đa dạng sinh học của toàn vùng, cũng như bảo vệ các đàn voi rừng di chuyển qua các hành lang xuyên biên giới của chúng.