Những giải pháp giúp 'giảm đau' nền kinh tế hậu Covid-19

Các chính sách "khởi động" lại nền kinh tế

Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế, xã hội, đặc biệt là tới ngành hàng không, du lịch, dịch vụ lưu trú, ăn uống.

Theo Tổng cục Thống kê, có tới 17,6 triệu người bị giảm thu nhập do dịch bệnh Covid-19. Thu nhập thấp kéo theo khó khăn trong việc kích thích tiêu dùng trong nước, các doanh nghiệp ghi nhận mức tăng trưởng kém. 

Số doanh nghiệp đăng kí tạm dừng kinh doanh trong 7 tháng đầu năm tăng 41,5%. Ngoài ra, tỉ lệ thất nghiệp tăng cao nhất trong 10 năm trở lại đây. Trong đó, đặc biệt thất nghiệp ở nhóm thanh niên từ 15-54 tuổi, chiếm 30,7% tổng số thất nghiệp. Đáng lo ngại ở chỗ, những ảnh hưởng này kéo theo các hệ luỵ về mặt xã hội, đặt ra thách thức, đòi hỏi các cơ quan cần sớm có giải pháp đồng bộ.

Theo Báo cáo “Trạng thái bình thường mới ở Việt Nam sẽ ra sao? Tác động kinh tế của Covid-19” của World Bank, khi nhận thức được khó khăn xã hội và tài chính do đại dịch gây ra, Chính phủ đã nhanh chóng áp dụng các công cụ tài khóa, tiền tệ và tài chính để trợ giúp những người dân và doanh nghiệp có nguy cơ dễ tổn thương nhất. 

Theo thống kê, đến nay, Chính phủ đã tung ra gói kích thích tài khóa bao gồm hỗ trợ miễn, giãn, giảm thuế, phí, tiền sử dụng đất, qui mô ước tính lên tới 180.000 tỉ đồng; gói hỗ trợ tín dụng cơ cấu lại nợ vay, lãi vay, khoanh nợ, qui mô khoảng 250.000 tỉ đồng.

Gói hỗ trợ tài khóa được ban hành lần đầu tiên vào ngày 8/4 để giảm nhẹ tác động của Covid-19 đến doanh nghiệp và người dân. World Bank cho biết, theo các thông lệ chuẩn trên quốc tế, gói này dựa vào hai công cụ chính: hoãn nộp thuế và bảo hiểm xã hội, trợ giúp tài chính trực tiếp cho người lao động và các hộ gia đình có nguy cơ dễ tổn thương.

Cuối tháng 6, cơ quan thuế đã xử lí được gần 150.000 đơn xin giãn hoãn tiền thuế và tiền thuê đất với tổng số tiền đề nghị gia hạn khoảng 43.000 tỉ đồng (1,85 tỉ US$) cho các doanh nghiệp và hộ kinh doanh, theo Báo cáo Tác động kinh tế của Covid-19 tại Việt Nam của World Bank.

Đồng thời, đầu năm đến nay Ngân hàng Nhà nước cũng đã hai lần giảm lãi suất điều hành để hỗ trợ nguồn vốn vay đến doanh nghiệp, đặc biệt những doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

Việc triển khai các chính sách hỗ trợ thời gian qua đã đem lại kết quả tích cực, Việt Nam là một trong số ít những nền kinh tế tăng trưởng dương 6 tháng đầu năm (1,81%), trong khi đa số các quốc gia tăng trưởng âm.

Hiệu chỉnh lại các gói cứu trợ

Theo báo Chính phủ, tại Cuộc họp thảo luận các giải pháp để tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, bảo đảm ổn định xã hội trong tình hình hiện nay do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng chủ trì, các chuyên gia kinh tế cho rằng, hiệu quả các gói hỗ trợ thời gian qua chỉ ở mức vừa phải và với tốc độ chưa đồng đều. 

Đơn cử gói hỗ trợ 62.000 tỉ đồng mới triển khai được hơn 11.000 tỉ đồng, là đạt tỉ lệ quá thấp; có tình trạng đùn đẩy, sợ trách nhiệm khiến việc triển khai hỗ trợ bị chậm trễ. Các chuyên gia cho rằng cần có tổng kết đầy đủ những kết quả cũng như hạn chế của gói hỗ trợ lần nhất để rút ra những điều chỉnh cần thiết.

Mặt khác, Chính phủ gặp thách thức trong việc tiếp cận nhiều khu vực bởi phải xác định được đối tượng thụ hưởng và cung cấp tiền hỗ trợ thêm cho họ trong khi hầu hết số đó không có tài khoản ngân hàng. 

Trong vài tháng qua, Chính phủ vừa yêu cầu chính quyền địa phương thu thập thông tin về các nhóm có nguy cơ tổn thương tiềm năng, để tổng hợp thông tin vào cơ sở dữ liệu quốc gia, vừa đẩy mạnh chương trình hỗ trợ tiền bằng cách ban hành qui định mới về phát triển hệ thống thanh toán điện tử mới, bao gồm thông qua các tổ chức phi ngân hàng. 

Khảo sát hộ gia đình qua điện thoại di động vào tháng 6/2020 của World Bank cho thấy, khoảng 6,5 triệu hộ gia đình đã nhận được hỗ trợ tài chính của Chính phủ cho Covid-19 vào giữa tháng 6, tương đương khoảng 22 triệu cá nhân thụ hưởng.

Bên cạnh đó, hiện nay, nước ta còn khoảng 700.000 tỉ đồng (hơn 30 tỉ USD) vốn đầu tư công chưa được giải ngân. Vì vậy, thông tin từ báo Chính phủ, trong Hội nghị Chính phủ với địa phương đánh giá tình hình kinh tế 6 tháng đầu năm, triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ ra: "Chúng ta có gần 700.000 tỉ đồng, tương đương 30 tỉ USD, nếu giải ngân tốt thì đây là biện pháp kích cầu hiệu quả, tạo động lực cho tăng trưởng 6 tháng cuối năm và đầu năm 2021".

Nhưng trước hết, nhiệm vụ đầu tiên và quan trọng nhất là không để dịch bệnh Covid-19 quay trở lại bởi đây là cơ sở để phát triển kinh tế bền vững. Thủ tướng cũng tuyên bố sẵn sàng tăng bội chi ngân sách, nâng trần nợ công thêm 2-3% hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong những tháng cuối năm. "Không thể khoanh tay đứng nhìn khó khăn của người dân, doanh nghiệp!", Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.

Hiện tại, Chính phủ và Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục đánh giá lại các gói hỗ trợ, thiết kế chính sách kinh tế phù hợp hơn. Việc gia hạn các chính sách đã và đang thực hiện được đề xuất kéo dài đến hết tháng 12 năm 2020. Tuy nhiên, nếu tình hình dịch tiếp tục phức tạp, có thể nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép kéo dài một số chính sách sang năm 2021.

Rút kinh nghiệm từ đợt một, “Về nguyên tắc, chính sách lần hai phải bao quát toàn diện các đối tượng, phải đủ lớn, đủ mạnh để tác động ngay, kích thích tăng trưởng kinh tế. Các chính sách đều phải gắn đến quản lí cơ cấu các ngành, lĩnh vực, phải gắn với tái cơ cấu và những lĩnh vực liên quan. Gói hỗ trợ phải đảm bảo đa mục tiêu chứ không chỉ kích thích tăng trưởng kinh tế”, báo Chính phủ dẫn lời Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng.

Trước những phản ứng chính sách của Nhà nước Việt Nam với Covid-19, World Bank coi đó là chiến lược vừa có tầm nhìn vừa thực dụng. Chính phủ dựa vào nguồn lực tài chính đầy đủ để thiết kế ra gói hỗ trợ tài khóa thỏa đáng, đồng thời thúc đẩy cải cách để giảm nhẹ tác động đối với các doanh nghiệp xuất khẩu và đẩy mạnh phát triển nền kinh tế số.