Thống đốc: Chỉ cho vay đặc biệt lãi 0% khi ngân hàng mất thanh khoản, bị rút tiền hàng loạt

Sáng 29/5, Quốc hội tiến hành thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD). Một nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm là việc chuyển thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm từ Thủ tướng về Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Cho vay đặc biệt lãi suất 0%: Không lo lạm dụng khi chuyển quyền từ Thủ tướng sang NHNN

Giải trình các vấn đề đại biểu nêu, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) 2017 đã quy định NHNN có thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt. Tuy nhiên, Luật Các TCTD 2024 lại chuyển thẩm quyền sang Thủ tướng.

Xuất phát từ thực tiễn biến động không ngừng của các TCTD trong nước và trên thế giới, cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ, sự cố rút tiền hàng loạt có thể xảy ra bất cứ khi nào, cần phải xử lý nhanh.

Vì vậy, trong dự thảo Luật Các TCTD sửa đổi, Chính phủ đề xuất chuyển thẩm quyền về NHNN để xử lý nhanh, kịp thời, đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Thống đốc cũng khẳng định việc cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm không phải là hoạt động thường xuyên, chỉ thực hiện trong những trường hợp đặc biệt, thực sự cần thiết để đảm bảo an toàn hệ thống.

Trong Luật Các TCTD năm 2024 đã đặt ra nhiều quy định cụ thể để phát hiện từ sớm các TCTD cần can thiệp sớm. Theo đó, các TCTD “có vấn đề” sẽ bị đưa vào tình trạng can thiệp sớm, đòi hỏi cổ đông phải thực hiện loạt yêu cầu của cơ quan quản lý.

"Nếu bị rơi vào tình trạng can thiệp sớm, trong trường hợp thiếu thanh khoản, các TCTD này vẫn có thể được vay đặc biệt từ NHNN và đối với các khoản vay đều phải có lãi suất, không phải chưa gì đã cho vay đặc biệt lãi suất 0%", Thống đốc nhấn mạnh. 

Thống đốc chỉ ra hai trường hợp cơ quan quản lý sẽ áp dụng cơ chế cho vay đặc biệt 0% lãi suất, không tài sản bảo đảm, gồm xảy ra rút tiền hàng loạt và khi TCTD bị kiểm soát đặc biệt xây dựng các phương án tái cơ cấu, trong đó có phương án cho vay đặc biệt. 

"Còn khi xét cho vay đặc biệt thì bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng phải có tài sản đảm bảo trước, khi nào khó khăn lắm, không còn tài sản đảm bảo thì lúc đấy mới không có tài sản đảm bảo, không phải việc quyết định là khi cho vay đặc biệt đã là không có tài sản đảm bảo", Thống đốc cho biết. 

Theo Thống đốc, TCTD là trung gian huy động vốn - cho vay nên tài sản của TCTD chủ yếu là các khoản phải đòi, là các khoản đã cho người dân, doanh nghiệp vay, khi cho vay đặc biệt thì phải dùng các khoản vay này làm tài sản bảo đảm. Ngoài ra, TCTD cũng có hoạt động đầu tư vào giấy tờ có giá như trái phiếu Chính phủ, các công ty tài chính.

"Trong các trường hợp cho vay thông thường khi TCTD thiếu thanh khoản, NHNN vẫn đề nghị lấy các tài sản này làm bảo đảm", Thống đốc nói và khẳng định chỉ cho vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm với trường hợp TCTD rất khó khăn. Mục đích cho vay đặc biệt là để đảm bảo an toàn thanh khoản hệ thống.

Như trong đề án tái cơ cấu một số ngân hàng thuộc diện chuyển giao bắt buộc vừa qua, các giải pháp lãi suất 0% với các khoản vay đặc biệt đều được đưa ra. Bởi những TCTD hoạt động không sinh lời, rất khó khăn, nếu cho vay có lãi suất, thì rất khó để tái cơ cấu.

Cần thiết lập cơ chế kiểm soát cho vay đặc biệt

Tại cuộc họp đã có nhiều đại biểu Quốc hội góp ý về nội dung này, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) cho biết quy định cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các TCTD đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Tuy nhiên, ông cho rằng quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Quy định này cũng có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực Nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Do đó, đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể rằng: "Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho TCTD thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia". Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hải Nam (đoàn TP Huế) cũng cho rằng cần quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện, quy trình, thủ tục, quy mô và hạn mức vay. Theo ông, nhu cầu vay đặc biệt không nhỏ nên cần cân đối nguồn lực của NHNN, vì việc này có thể làm thu hẹp dư địa chính sách tiền tệ và ảnh hưởng nhu cầu vốn của nền kinh tế.

Đại biểu cũng nhấn mạnh dù là khoản vay đặc biệt, đây vẫn là hoạt động cho vay, có rủi ro tín dụng nên khi quy định quyền này cần đi kèm với trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan.

Ở góc nhìn của Đại biểu Trần Thị Thu Đông (đoàn Bạc Liêu) thì cho rằng việc phân quyền cho NHNN quyết định cho vay đặc biệt có ưu điểm sẽ giải quyết nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản.

Tuy nhiên, vị đại biểu nhấn mạnh khi cho vay không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0% thì vấn đề rủi ro lại chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch. Do đó, bà đề nghị bổ sung yêu cầu NHNN phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả.

Quy định rõ ràng tiêu chí, đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những TCTD yếu kém không đủ điều kiện.

Diễn đàn Đầu Tư Việt Nam 2025 - Mid-Year Update do trang thông tin điện tử tổng hợp VietnamBiz, Việt Nam Mới tổ chức sẽ diễn ra vào lúc 13h30 ngày 03/06/2025 tại Khách sạn L7 West Lake Hanoi by LOTTE, TP Hà Nội.

Sự kiện quy tụ các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia tài chính, các định chế tài chính, đại diện từ các doanh nghiệp, ngân hàng, các cơ quan thông tấn báo chí và đông đảo nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm trên thị trường.

Trong giai đoạn thị trường có nhiều thay đổi với những tác động chính sách, Diễn đàn hứa hẹn mang lại không gian để các chuyên gia bàn luận về các xu hướng đầu tư mới, các góc nhìn chiến lược, mở ra nhiều ý tưởng đầu tư phù hợp cho giai đoạn mới. Đồng thời tạo cơ hội gặp gỡ, kết nối giữa nhà đầu tư và các đối tác tiềm năng trên thị trường.

BTC dành số lượng vé hạn chế cho độc giả Việt Nam Mới. Vui lòng đăng ký và hoàn thành khảo sát tại đây để xác nhận tham dự.