TOD là mô hình lấy định hướng phát triển giao thông công cộng để quy hoạch, xây dựng và phát triển đô thị. Những nơi làm TOD được tăng hệ số sử dụng đất, mật độ dân số cao, từ đó thu hút nhu cầu đi và đến các đầu mối giao thông lớn. Mô hình trên đã triển khai ở nhiều nơi nhưng trong nước chưa có.
Mới đây, UBND quận Tân Phú ban hành kế hoạch triển khai khu vực TOD dọc tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) trong năm 2025. Thông qua đánh giá hiện trạng và quy hoạch, quận Tân Phú đã chọn khu đất số I/82 A phường Tây Thạnh là nơi tạo quỹ đất để triển khai mô hình đô thị nén.
Khu đất I/82 A Tây Thạnh có diện tích 26 ha, nằm tiếp giáp hai trục đường Tây Thạnh và Trường Chinh. Hiện trạng khu đất đa số là đất trống, một số khu vực đang được cho thuê làm rạp chiếu phim, kho bãi. Theo quy hoạch làm TOD đã được thành phố duyệt, khu vực này sẽ có chức năng là đất hỗn hợp đầu tư thành khu đô thị nén, đồng thời khai thác thêm không gian ngầm để tối ưu hiệu quả sử dụng đất xung quanh nhà ga tuyến Metro số 2.
Mặt bằng tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương, tháng 3/2025. Ảnh: Quỳnh Trần
Về kế hoạch thực hiện, quý I năm nay sẽ hoàn tất việc lập trình và phê duyệt đề cương, tổng dự toán. Từ quý II, quận sẽ lập đồ án điều chỉnh quy hoạch cục bộ và tổ chức thẩm định, dự kiến sẽ trình phê duyệt danh mục thu hồi đất và kế hoạch sử dụng đất trong quý III. Từ quý IV, Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM sẽ tiến hành bồi thường hỗ trợ tái định cư, đấu giá lựa chọn nhà đầu tư và tiến hành xây dựng.
Theo kế hoạch của UBND TP HCM, trong 10 năm tới sẽ hoàn thành 355 km đường sắt đô thị và phát triển TOD ở 11 vị trí dọc nhà ga các tuyến metro. Riêng với tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) sẽ thu hồi 3 khu đất gồm: khu đất Trung tâm Triển lãm và Thể dục thể thao quận Tân Bình, diện tích 5,1 ha; khu đất ô số I/82A Tây Thạnh tại quận Tân Phú, diện tích 26 ha; Khu C300, nằm giữa quận 10 và Tân Bình, diện tích gần 41 ha để làm mô hình TOD.
Giai đoạn 2025-2026, TP HCM dự kiến phát triển TOD tại 9 vị trí dọc ba dự án giao thông lớn TP HCM đang triển khai, gồm: Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), số 2 (Bến Thành - Tham Lương) và Vành đai 3. Vị trí TOD có diện tích lớn nhất hơn 389 ha nằm ở xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, nơi diện tích nhỏ nhất là Trung tâm triển lãm và Thể dục thể thao quận Tân Bình, khoảng 5,1 ha.
Theo số liệu từ Sở Xây dựng, TP HCM ước tính đang có khoảng 64.000 ha đất có thể phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng. Trong đó, khoảng 32.000 ha khu vực đất nông nghiệp, đất trống, 9.000 ha đất công nghiệp, sản xuất, hoặc chuyển đổi chức năng và 23.000 ha đất đô thị cần chuyển đổi, cải tạo để phát triển TOD.