'Các dự án lớn cứ mở đấu thầu quốc tế thì làm sao doanh nghiệp Việt Nam có thể chiến thắng'

Tại Phiên thảo luận chuyên sâu đầu tiên tại Vietnam Investment Forum 2025: Mid-Year Update với chủ đề "Cập nhật bối cảnh vĩ mô: Những thay đổi chính sách đang vẽ lại bản đồ đầu tư" diễn ra chiều 3/6, các chuyên gia đã bàn về rất kỹ về câu chuyện thực thi chính sách khi Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 198 của Quốc hội đưa ra rất nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp nhưng đến khi nào doanh nghiệp mới được hưởng lợi thực sự?

TS. Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội khóa XV, Đại biểu Quốc hội khóa XV cho rằng, Nghị quyết 198 chỉ giải quyết được một phần công việc, quan trọng nhất vẫn là thể chế hoá.

"Các doanh nghiệp kỳ vọng vào 30 luật được sửa đổi, bổ sung sắp tới trong đó có Luật Đổi mới sáng tạo, Luật PPP, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư… Nếu lần này sửa mà chưa đạt kết quả thì cuối năm sẽ sửa tiếp. Riêng sửa luật lần này, chúng tôi tập trung vào cơ chế thuận lợi hơn cho cộng đồng doanh nghiệp", TS, Phan Đức Hiếu cho biết.

Quốc hội cũng lo chuyện sửa thể chế đến bao giờ doanh nghiệp mới được hưởng. Trong Nghị quyết 198 đã giao một số mốc thời gian phải hoàn thành một số công việc trong năm nay hoặc chậm nhất là năm 2026.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng sẽ triển khai ngay một số biện pháp về thuế như bỏ thuế môn bài, miễn thuế 1 - 3 năm, khấu trừ 200% chi phí nghiên cứu phát triển (R&D) khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp….

Về triển vọng tăng trưởng trong năm nay, ông Hiếu cho biết qua trao đổi nhiều với doanh nghiệp, họ đánh giá đã có cơ hội ở phía trước nhưng có dài hạn hay không thì phải khẳng định rằng môi trường quốc tế hiện có rất nhiều biến động.

Kể từ sau giai đoạn COVID-19, các doanh nghiệp cho rằng “chẳng có gì chắc chắn được quá 6 tháng”, kịch bản Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ đã được dự báo nhưng không ai có thể lường trước được chính sách thuế đối ứng.

Các doanh nghiệp cũng cho rằng vẫn phải có nhu cầu tiêu dùng nên doanh nghiệp sẽ có nhiều giải pháp khác nhau. Rất may đây là thuế chung, còn nếu đánh cụ thể vào nước nào thì nước đó bị ảnh hưởng nặng nề. Vì vậy, xuất nhập khẩu sẽ bị ảnh hưởng nhưng mức độ tác động của doanh nghiệp trên toàn cầu là khó đoán.

Chính phủ đã hứa trong kỳ họp này sẽ có nghị định hướng dẫn để triển khai ngay một số cơ chế như đặt hàng, đấu thầu hạn chế hay chỉ định với các dự án quan trọng.

Nếu các dự án lớn, quan trọng cứ mở đấu thầu quốc tế thì những công việc lần đầu tiên ở Việt Nam làm thì không có doanh nghiệp Việt Nam có kinh nghiệm, làm sao doanh nghiệp Việt Nam có thể chiến thắng.

Về mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công, Chính phủ đã đặt mục tiêu giải ngân gần 100%. Cải cách thể chế về giải ngân đầu tư công cũng chưa bao giờ mạnh mẽ như hiện nay.

Đầu năm nay, tại kỳ họp bất thường, chúng tôi đã sửa đổi Luật Đầu tư công, phân cấp mạnh mẽ. Nếu trước đây, Chính phủ duyệt các dự án có tổng mức đầu tư 10.000 tỷ đồng thì giờ đây Chính phủ quyết cấp phép dự án có mức vốn 30.000 tỷ đồng.

Hiện tại, địa phương và chủ đầu tư được quyết định là chính. Các cơ chế về sửa Luật Đấu thầu, PPP đều để đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công.

Một nguồn lực rất lớn khác không phải từ thu hút dự án đầu tư mới nhưng theo thống kê của chúng tôi hiện có hơn 2.000 dự án thu hút đầu tư dang dở.

"Chúng tôi kỳ vọng nếu tháo gỡ được thì sẽ là nguồn lực rất lớn để góp phần thêm rất nhiều vào đầu tư. Có những dự án chưa xuống tiền, có dự án xuống tiền một phần, có dự án xong thủ tục ban đầu", TS. Hiếu cho hay.

Trước đây là sửa đổi bổ sung nhưng lần này là xoá bỏ rào cản. Lần thay đổi này thì bổ sung rất ít, chủ yếu là xoá bỏ, hồ sơ đơn giản hơn. Mặc dù sửa rất nhiều nhưng mức độ tìm hiểu luật pháp dễ dàng hơn. Tinh thần lần này là xoá bỏ rào cản những quy định nào không hợp lý, bất cập thì xoá bỏ đi.

Bây giờ bối cảnh đã khác, trước đây doanh nghiệp ít quan tâm đến pháp luật hoặc nếu quan tâm thì quan tâm đến lách luật. Đã đến lúc cần thay đổi tư duy, mức độ tuân thủ cần cao hơn, cập nhật hơn.

Theo chuyên gia, cải cách thể chế luôn có hai mặt, nghĩa là cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ hơn. Trước đây, trong bối cảnh thể chế cũ, phức tạp, một ý tưởng kinh doanh khó gia nhập thị trường còn nếu cải cách thể chế tốt thì các ý tưởng, sáng kiến, mô hình kinh doanh mới có thể dễ dàng gia nhập thị trường hơn, cạnh tranh rất mạnh mẽ.

Ngoài ra, tinh thần Nghị quyết 198 và Nghị quyết 68 luôn yêu cầu các Bộ khi thiết kế chính sách, luật pháp luôn phải đặt nguyên tắc pháp lý rủi ro, phải tính đến tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

Ví dụ, Nghị quyết 198 đã nhấn mạnh tinh thần thanh tra, kiểm tra dựa trên lịch sử tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Doanh nghiệp mà tuân thủ pháp luật tốt, luồng xanh thì chúng tôi trả thanh tra, kiểm tra họ làm gì. Tương tự, trong thảo luận chính sách, chúng tôi đặt rất nhiều vấn đề về tuân thủ luật pháp.

Hôm qua, khi thảo luận về luật doanh nghiệp sửa đổi, Chính phủ đang đề xuất hạn mức chung về điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ. Với tư cách là các đại biểu Quốc hội, chúng tôi luôn nói rằng không phải đặt mức chung như vậy mà phải xem xét về ngành nghề kinh doanh và lịch sử tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

Nếu doanh nghiệp phát hành 10 đợt trái phiếu riêng lẻ, trả đúng kỳ đúng hạn thì không thể áp như những doanh nghiệp không tuân thủ, không minh bạch. Nếu thể chế không tốt thì sẽ rất rủi ro cho doanh nghiệp vì họ không biết tuân thủ thế nào.

"Tôi nghĩ rằng tiêu chí tuân thủ sẽ là một trong những nội dung khi xây dựng chính sách sắp tới. Doanh nghiệp phải tính chi phí tuân thủ pháp luật vào một phần của chi phí kinh doanh để đảm bảo sự an toàn của doanh nghiệp", TS. Hiếu nói.

Đồng tình với quan điểm này, ông Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cũng cho rằng, bối cảnh hiện tại đang thay đổi rất nhanh. Trước đây, doanh nghiệp luôn thúc đẩy, gây sức ép với chính quyền nhưng bây giờ thì ngược lại.

Trước đây, một nghị quyết của Đảng nhanh nhất cũng phải 6 tháng, thậm chí 3 năm mới xong, trong khi hiện tại 1 - 2 tháng đã hoàn tất. Điều này cũng tác động đến công chức phải chạy nhanh hơn nữa.

"Tôi có niềm tin, hy vọng rằng tất cả mọi thứ đều đang vận động rất nhanh, tích cực", ông Đức nói.