Đâu là di sản kinh tế lớn nhất mà Tổng thống Trump để lại cho nước Mỹ?

Theo New York Times, để hiểu Tổng thống Trump đã làm thay đổi quan điểm của nước Mỹ về các vấn đề kinh tế như thế nào, hãy lắng nghe Bruce Haines, người đã trải qua nhiều thập kỉ làm CEO tại U.S. Steel trước khi đầu quân cho khách sạn Bethlehem.

Các nhà máy thép ở thành phố Bethlehem (Pennsylvania) nay vắng bóng người. Ngay cả các khách sạn như Bethlehem cũng trống rỗng, đó là những tác động do đại dịch gây ra. "Tình hình đang trở nên rất khó khăn", ông Haines mô tả.

Sự ứng phó của Tổng thống Trump đối với Covid-19 là lí do chính khiến nhiều cử tri bỏ phiếu chống lại ông. Tuy nhiên, ông Haines, một cử tri ở bang chiến trường, lại có cái nhìn khác về thành tích kinh tế của Donald Trump.

"Tôi đã trải qua 35 năm kinh doanh thép và tôi có thể nói với bạn rằng, các giao dịch thương mại không công bằng đã được thực hiện bởi cả đảng Cộng hòa và Dân chủ," Haines nói.

Ông phàn nàn rằng cả hai đảng đều đã từ bỏ lĩnh vực sản xuất - nơi từng tạo công ăn việc làm ổn định của tầng lớp trung lưu. "Trump là vị cứu tinh của ngành công nghiệp Mỹ. Ông ấy là người duy nhất", Haines khẳng định.

Covid-19 đã gây ra đảo ngược lớn trong nhiệm kì tổng thống của Trump. Nó đã lật đổ di sản kinh tế khổng lồ mà đáng lẽ ra là lợi thế lớn cho kế hoạch tái tranh cử của ông. 

Thay vì tỉ lệ thất nghiệp thấp kỉ lục, niềm tin tiêu dùng cao và thu nhập cá nhân tăng mạnh, ông Trump sẽ kết thúc nhiệm kì với tỉ lệ nghèo đói tăng, tăng trưởng kinh tế lao dốc và tỉ lệ thất nghiệp cao.

Tuy nhiên, bất chấp một trong những năm tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ gần đây, vấn đề mà Trump được đánh giá cao nhất vẫn là kinh tế.

Nó chỉ ra khả năng của một doanh nhân hiểu biết và một nhà đàm phán gan dạ. Và đó là bằng chứng cho thấy di sản kinh tế lớn nhất của Trump không nằm trong bất kì số liệu thống kê nào, mà là ở cách ông xoay chuyển nền kinh tế Mỹ.

Rất lâu trước khi ông Trump xuất hiện trên sân khấu chính trị, các thế lực hùng mạnh đang định hình lại nền kinh tế và khơi dậy những lo lắng về đảm bảo việc làm và sự vượt trội của nền kinh tế Mỹ. Trump đã nhận ra điều đó và nỗ lực khơi thông, chuyển tải những dòng chảy này, để nó có khả năng tồn tại, dù ông có thắng hay thua trong cuộc bầu cử tới.

Bỏ qua những cách làm truyền thống về cả kinh tế lẫn chính trị, có những thời điểm ông Trump kết hợp thành công các quan điểm tưởng như mâu thuẫn; đồng thời thuyết phục thành công cả giới tư bản và tầng lớp lao động phổ thông.

Dưới thời Trump nắm quyền đã có những đợt giảm thuế và bãi bỏ nhiều qui định lớn với các chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư, đồng thời bảo hộ và viện trợ thương mại cho các nhà sản xuất, thợ mỏ và nông dân. 

Trump thay đổi quan điểm của đảng Cộng hòa về thương mại tự do, chi tiêu thấp, giảm nợ và biến nó thành một đảng gây chiến tranh thương mại ngay cả với các đồng minh, tăng thâm hụt kỉ lục thời bình và bảo vệ các chương trình xã hội quan trọng khỏi bị cắt giảm.

"Ông Trump khiến đảng Cộng hòa từ bỏ việc giảm chi tiêu cho an sinh xã hội và y tế", nhà kinh tế Michael R. Strain của Viện Doanh nghiệp Mỹ nhận định.

Về nhập cư, Trump đã làm lại cục diện chính trị theo một cách khác. Ông cáo buộc những người nhập cư ăn cắp việc làm hoặc phạm tội. Khi làm như vậy, vị Tổng thống thứ 45 của Mỹ đã tập hợp những quan điểm cứng rắn có thể có ở mỗi đảng.

Vì vậy, Đảng Dân chủ lần lượt thay đổi. Ông Joe Biden tự khẳng định mình là người bảo vệ dân nhập cư và cam kết xóa bỏ những chính sách hạn chế nhất của ông Trump, nhưng lại đồng thời từ chối các đề xuất cấp tiến như loại bỏ cơ quan Thực thi Nhập cư và Hải quan.

Nhưng thay đổi về thương mại là quan trọng hơn cả. Ông Biden và các nhà lãnh đạo đảng khác, những người đã từng thúc đẩy lợi ích của toàn cầu hóa, nhận thấy rằng mình đang phòng thủ trước một đảng Cộng hòa - vượt trội hơn họ về các vấn đề như công nghiệp hàng không và cạnh tranh nước ngoài. Họ phản ứng bằng cách tiếp nhận các yếu tố của chủ nghĩa bảo hộ mà trước đây họ từ bỏ.

Bất kể ai giành chiến thắng và làm việc trong Nhà Trắng 4 năm tiếp theo, chính sách kinh tế có thể sẽ chú trọng nhiều hơn đến việc làm và các ngành công nghiệp mà Mỹ bị đe dọa bởi Trung Quốc và các cạnh tranh nước ngoài khác. Ngoài ra, Nhà Trắng sẽ bớt lo lắng về tình trạng thâm hụt ngân sách do các gói kích thích kinh tế gây ra.

Charles Jefferson, chủ Khu nghỉ mát trượt tuyết Montage Mountain gần Scranton (Pennsylvania) nhận thấy sự cải tổ rõ ràng trong nền kinh tế.

"Đó không phải là điều mà chúng ta có cách đây 5 năm. Sự di cư của ngành sản xuất ra khỏi nước Mỹ là một sai lầm", ông nói.

Ông Jefferson, 55 tuổi, lớn lên ở Bắc Philadelphia trong một gia đình lao động, nhớ nhiều nhà lãnh đạo Đảng Dân chủ tuyên bố việc ngành sản xuất sa sút là chuyện không thể tránh khỏi trong thế giới toàn cầu hóa. 

Ông Jefferson từng bỏ phiếu bầu cựu Tổng thống Barack Obama nhưng ủng hộ ông Trump vào năm 2016. Trong cuộc bầu cử này, ông sẽ tiếp tục ủng hộ ông Trump lần nữa.

Ngành sản xuất chỉ chiếm 11% tổng sản lượng nền kinh tế Mỹ và tuyển dụng chưa đầy 9% tổng số lao động. Tuy nhiên, ông Trump quyết liệt ủng hộ ngành này. Tốc độ tuyển dụng trong ngành sản xuất Mỹ tăng ổn định vào năm 2018 trước khi giảm vào năm 2019.

Ông Biden, sau nhiều thập kỉ ủng hộ các hiệp định thương mại, đang thực hiện một chương trình "trên toàn nước Mỹ" hứa hẹn sẽ "dùng toàn bộ quyền lực của chính phủ liên bang để tăng cường sức mạnh công nghiệp và công nghệ của Mỹ". Ông cũng tuyên bố sẽ sử dụng mã số thuế để khuyến khích các doanh nghiệp duy trì hoặc tạo việc làm trên đất Mỹ.

Ngay cả những cử tri không thích ông Trump cũng tín nhiệm rằng ông đang tái tạo sức sống cho nền kinh tế Mỹ. Walter Dealtrey Jr., người điều hành một dịch vụ lốp xe ở Bethlehem, đã bỏ phiếu cho Trump vào năm 2016, nhưng không bao giờ là một người hâm mộ lớn của tổng thống.

"Ông ấy nói quá nhiều. Và giọng điệu của ông ấy thật khủng khiếp", ông Dealtrey nói. Một năm trước, ông đã cân nhắc việc ủng hộ một đảng viên Dân chủ ôn hòa như ông Biden hay Thượng nghị sĩ Amy Klobuchar của Minnesota.

Nhưng khi ngày bầu cử chỉ còn hơn một tuần, ông Dealtrey có kế hoạch ủng hộ Trump lần nữa. Ngay cả sau một vài tháng kinh doanh trì trệ đáng kinh ngạc, ông vẫn tin tưởng Trump về khả năng điều hành kinh tế. Ông thích sự tập trung của tổng thống vào "sản xuất lớn" và cách "tạo niềm tin cho các doanh nghiệp đầu tư vào đất nước này".

Tổng thống Trump phải chịu trách nhiệm như thế nào trong việc sắp xếp lại một số vấn đề kinh tế quan trọng là điều còn phải bàn cãi. Sự thất vọng về mất việc làm ở Hoa Kỳ đã tồn tại trong nhiều thập kỉ, bên cạnh sự đối kháng với Trung Quốc về các hoạt động thương mại.

"Tôi không nghĩ rằng tổng thống thực sự đã đẩy ranh giới của bất kì vấn đề chính sách nào vượt ra ngoài phạm vi của chúng trước đây", Nhà kinh tế Strain nói.

Tương tự, Jason Furman, chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế thời Obama, cho rằng ông Trump đã bị thúc đẩy bởi những xu hướng và lực lượng ủng hộ ông. Cuối cùng, có thể tác động đáng kể nhất của Trump đối với chính sách kinh tế không phải là điều mà ông ấy dự định. Đó là sự lật ngược hiểu biết thông thường về tác động của thâm hụt chính phủ.

Bằng cách cắt giảm thuế mạnh cho doanh nghiệp, cá nhân giàu có, tăng chi tiêu quân sự, từ chối cắt giảm chi tiêu cho y tế và an sinh xã hội, Trump đã tạo ra các khoản thâm hụt nghìn tỉ USD chưa từng có. 

Các gói cứu trợ chống dịch Covid-19 càng khiến thâm hụt ngân sách liên bang Mỹ phình to. Nhiều lo ngại về thâm hụt như vậy sẽ khiến lãi suất, lạm phát tăng đột biến và lấn át đầu tư tư nhân. Nhưng rốt cuộc, điều đó không xảy ra.

“Trump đã làm rất nhiều để hợp pháp hóa thâm hụt chi tiêu", nhà kinh tế Furman nhận xét. Ông Furman là một trong những người đã kêu gọi Washington từ bỏ nỗi ám ảnh nợ nần. Họ cho rằng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và tạo việc làm là những thứ đáng được vay, đặc biệt là trong thời đại lãi suất thấp.

Điều đó không có nghĩa là nỗi lo này sẽ biến mất. Đảng Cộng hòa chắc chắn sẽ phản đối các đề xuất gây thêm thâm hụt của đảng Dân chủ, và ngược lại. Nhưng giờ đây, điều khác đi là những cảnh báo về hậu quả của nợ liên bang không còn quá căng thẳng.

"Tôi từng quan tâm đến việc các con và cháu của mình bị mắc kẹt với nó. Nhưng không ai quan tâm. Và có lẽ tôi cũng không còn quan tâm nữa," ông nói, thoáng ngạc nhiên về lời nói của mình. "Chúng ta còn đang gặp phải những vấn đề lớn hơn thế".