Kỳ 1: Huyền thoại bên dòng sông chảy ngược...

“Kẻ thù buộc ta ôm cây súng…”

Năm 1977, không ít người lính vừa phục viên đã tất tả khoác lại trên mình màu áo lính, cả một dải đất Việt vẫn chưa có lấy một ngày bình yên khi tiếng súng trên mặt trận Tây Nam vang lên. Ngày 30-4-1977, đúng vừa tròn kỷ niệm 2 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, Pol Pot huy động lực lượng quân đội tấn công vào 14 xã thuộc tỉnh An Giang, đốt phá, tàn sát dã man đồng bào ta. Ở vùng Đông Bắc Campuchia, địch bố trí sư đoàn 920 áp sát biên giới phía Tây tỉnh Đắk Lắk, sư đoàn 801 áp sát biên giới tỉnh Gia Lai - Kon Tum. Ngày 2-4-1978, Pol Pot huy động lực lượng lớn chia thành nhiều mũi đánh nhiều hướng vào Đồn công an vũ trang (nay là biên phòng- P.V) Bu Prăng, tổ chức một mũi thọc sâu vào trận địa pháo, trạm phẫu thuật tiền phương của Trung đoàn 1, Sư đoàn 2 Quân khu 5 và đánh vào xã Quảng Trực (Đắc Rlốp) tỉnh Đắk Lắk giết và làm bị thương 51 đồng bào ta, đốt cháy 100 nóc nhà…

Đồn Bu Prăng bị địch vây hãm liên tục 47 ngày đêm, trước sự tráo trở, tàn bạo của quân thù, những người lính kiên cường đã không cho chúng cơ hội đặt chân lên một tấc đất của đồn. Trong lúc nguy khốn, những người lính quả cảm anh dũng ấy vẫn một lòng bám trận địa, đẩy lui nhiều đợt tấn công của địch. “Tháng 3 mùa con ong đi lấy mật/ Mùa con voi xuống sông hút nước…”. Tháng 3 năm ấy, Tây Nguyên đẹp trong lời hát nhưng giữa vòng vây quân thù, nước được gùi về từ con suối nhỏ chỉ đủ để uống cho đỡ khát vẫn không làm các chiến sĩ nao núng.

Đại tá Lê Xuân Đáng, Phó Chính ủy bộ đội biên phòng Đắk Lắk nhớ lại: “Cả địch và ta đều cần dùng đến nguồn nước từ dòng suối cạn nên chúng không dám bỏ thuốc độc vào suối. Cho đến cuối tháng 5-1978, khi ta tung Sư 2 của Quân khu 5, hỏa lực mạnh có pháo bắn thì Pol Pot mới rút về bên kia biên giới”.

Cùng với đồn Bu Prăng, CA vũ trang các đồn Đá Bằng, Đắk Đam, Tuy Đức anh dũng đánh trả, bẻ gãy hàng chục đợt tiến công của địch…Sau năm 1979, xong chiến dịch biên giới, quân ta tiếp tục truy quét tàn quân Fulro cho đến năm 1989. Nhưng năm 1992 ta vẫn có bộ đội hy sinh.

Năm 1985, anh Đáng về công tác tại đồn Đắk Song, trực tiếp truy quét chống tàn quân Fulro. Chúng chủ yếu đánh tập kích xe khách chở dân để cướp của cải, nhất là khu vực Đắk Min có dốc Đắk Ghềnh. Nhiều cán bộ chiến sỹ của đồn Đắk Song hy sinh bởi đạn bắn tỉa và mìn của địch. Có câu chuyện trùng hợp đến thắt lòng liên quan đến hai đồng chí chính trị viên. Họ đều nhận quyết định thăng chức Phó Chủ nhiệm bộ đội biên phòng tỉnh Đắk Lắk ngay tại đồn và đều hy sinh trong tình huống trên đường về tỉnh nhận nhiệm vụ. Người thứ nhất là Thượng úy Nguyễn Siêu, chính trị viên đồn biên phòng Trương Tấn Bửu nhận quyết định thăng cấp Phó Chủ nhiệm bộ đội biên phòng tỉnh Đắk Lắk, trên đường ra nhận nhiệm vụ mới bị Fulro phục kích sát hại. Vị trí này tiếp đó được trao cho Thượng úy Cao Xuân Đới, chính trị viên đồn biên phòng Đắk La. Cũng giống như trường hợp của anh Siêu, anh Đới cũng bị địch phục kích. Cả hai hy sinh khi chưa kịp đặt chân đến nơi công tác mới.

Đoàn công tác Hội Nhà báo Hà Nội và chỉ huy đồn biên phòng Sêrêpôk dâng hương tưởng niệm các liệt sĩ. Ảnh: K.H.

Bia tưởng niệm giữa đại ngàn lộng gió

Một năm sau ngày Campuchia được quân tình nguyện Việt Nam giúp đỡ giải phóng, nhưng máu của những người lính vẫn nhuộm đỏ biên giới. Đúng vào ngày Quốc khánh đầu tiên của bạn, ta có cử đoàn cán bộ và văn công của tỉnh Đắk Lắk sang chúc mừng. Mặc dù có bộ đội đi cùng bảo vệ nhưng tàn quân Pol Pot vẫn tiến hành phục kích, dùng hỏa lực B40 bắn thẳng vào đoàn xe, khiến nhiều cán bộ và chiến sĩ của ta hy sinh, thương vong.

Tháng 11, dòng Sêrêpôk đẹp mê hồn giữa nhấp nhô những vạt lau đuổi nhau trong gió tạo thành những làn sóng mượt mà, giữa những cánh rừng tươi màu xanh lá. Dòng sông này được hình thành từ sông Krông Ana - sông mẹ (bắt nguồn từ đỉnh núi Cư Yang Sin, Đắc Lắc) và sông Krông Nô - sông cha (bắt nguồn từ đỉnh núi Nam Nung, Đắc Nông). Không theo qui luật từ cội nguồn xuôi dòng đổ ra biển lớn như các dòng sông khác, dòng sông Sêrêpôk của vùng Tây nguyên lại chảy ngược lên hướng thượng nguồn và sang đất bạn Campuchia. Cũng bên dòng sông này, bao câu chuyện huyền thoại về lòng yêu nước, nghĩa tình thủy chung với bạn bè quốc tế được dệt nên bởi những người lính biên phòng quả cảm.

Tím chiều biên giới...

Thiếu tá Đỗ Trung Long, đồn trưởng đồn biên phòng Sêrêpôk dẫn chúng tôi ra nhà bia tưởng niệm liệt sĩ được xây dựng trang nghiêm ngay sát doanh trại. Ít ai ngờ ở khu vực nằm sâu trong đại ngàn heo hút chỉ có cây và núi, cách biên giới hai bên hàng chục cây số vẫn có tới 71 liệt sĩ hy sinh. Trong số này có 57 liệt sĩ thuộc Sư đoàn 470, Đoàn 559 hy sinh trong chiến đấu bảo vệ cầu phà trên dòng sông Sêrêpôk (năm 1973 và 1974); 14 liệt sĩ thuộc Đại đội 5 Công an vũ trang, đồn biên phòng Sêrêpôk và đồn biên phòng Bo Heng hy sinh trong chiến đấu bảo vệ biên giới. Có đến 95% liệt sĩ là người miền Bắc, đến từ các tỉnh Hà Nam, Thái Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Hải Phòng, Hà Nội…14 liệt sĩ biên phòng có tới 9 người hy sinh trong năm 1978, trẻ nhất là liệt sĩ Nguyễn Phương Nam, hy sinh lúc vừa tròn 4 tháng tuổi quân. Thậm chí trong những năm 1991, 1992 tình hình biên giới lắng dịu vẫn có bộ đội hy sinh. Thiếu tá Long giọng trầm ngâm: “Năm 1991 bộ đội ta xuống sông đánh cá cho đơn vị vẫn bị bọn Fulro phục kích ném lựu đạn sát hại…”.

Tây Nguyên những ngày này trời vẫn trong xanh như suối ngàn. Bên những đồi hoa dại như nhuộm tím chiều biên giới là hình ảnh những người lính biên phòng vừa hoàn thành chuyến tuần tra biên giới, súng khoác trên vai đi ngang qua chúng tôi, hệt những nốt nhạc trong bài hát: “ Chiều dài biên giới” của tác giả Trần Chung: “Chiều dài biên giới chúng tôi đã qua/ Bảo vệ biên giới chúng tôi đứng đây/Cho đất mẹ nở hoa/Trong tình yêu bao la”.

Trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, suốt 3 năm từ 1976-1979, bộ đội biên phòng Đắk Lắk đã đánh 185 trận lớn nhỏ, tiêu diệt và loại khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên địch. Hơn 100 cán bộ chiến sỹ đã hy sinh, nhiều người đã để lại một phần máu thịt nơi biên giới để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. Hiện bộ đội biên phòng tỉnh Đắk Lắk đang quản lý trên 70 km đường biên.Với những chiến công và thành tích vẻ vang giành được, bộ đội biên phòng tỉnh vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng 2 Huân chương Quân công, 1 Huân chương Chiến công, đồn Bu Prăng được tặng danh hiệu “Đơn vị Anh hùng LLVTND” cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.. Từ năm 2010 đến nay, bộ đội biên phòng tỉ̉nh đã chủ trì phối hợp mở 2 lớp xóa mù chữ cho 53 học viên người dân địa bàn; khám, cấp thuốc miễn phí cho hơn 7 nghìn lượt người, trị giá gần 220 triệu đồng; xây dựng 2 phòng khám quân-dân y kết hợp; xây dựng và bàn giao 115 nhà trị giá hơn 4,5 tỷ đồng và 14 công trình dân sinh trị giá gần 1,2 tỷ đồng.