Nghề làm búp bê mang linh hồn Nhật Bản

Hakata (hay ningyo theo tiếng địa phương) là loại búp bê thủ công nổi tiếng nhất tại Nhật Bản, được sản xuất chủ yếu ở trong và xung quanh Fukuoka, thành phố ven biển thuộc đảo Kyushu, miền nam Nhật Bản. "Truyền thống làm Hakata được cho là bắt đầu từ những năm đầu thế kỉ 17. Người thợ thủ công Souhichi Masaki được cho là bắt đầu làm ra những con búp bê bằng sứ đơn giản đầu tiên, sau đó nhiều thợ thủ công khác sao chép. Qua thời gian, các sản phẩm trở nên tinh xảo và nhiều màu sắc hơn”, Harry Sargant đến từ một công ty chuyên tổ chức các chuyến tham quan tới Fukuoka cho biết.

Trong một xưởng nhỏ vùng ngoại ô Fukuoka, nghệ nhân Kuniaki Takeyoshi tỉ mỉ chấm những nét cuối cùng để hoàn thành búp bê Hakata mô phỏng chiến binh samurai. Làm từ đất sét trắng, búp bê samurai được tạo hình giống người thật với nhiều chi tiết phức tạp như trang phục và búi tóc đặc trưng.

Là một trong 70 nghệ nhân lão làng còn lại ở Fukuoka, ông Kuniaki Takeyoshi dành trọn cuộc đời cho nghề làm búp bê Hakata,biểu tượng văn hóa đặc trưng của thành phố Fukuoka. Sản phẩm do ông làm ra được bày bán trên khắp Nhật Bản, có sản phẩm giá trị tới 20.000 USD. "Tôi làm con búp bê đầu tiên năm 17 tuổi, đó là một cậu bé nhỏ ôm quả dưa hấu. Từ đó tôi bị cuốn vào nghề này", ông Takeyoshi, Chủ tịch Hiệp hội làm búp bê Fukuoka, nhớ lại. Gắn bó với nghề hơn nửa thế kỷ, song ông Takeyoshi chưa bao giờ nghĩ tới chuyện về hưu.

Thường khắc họa chân dung những nhân vật lịch sử, búp bê Hakada không chỉ là vật trang trí đơn thuần mà còn có giá trị nhắc nhớ về di sản giàu bản sắc của vùng Fukuoka. "Bạn có thể bắt gặp những phụ nữ xinh đẹp (bijin), người đóng kabuki (một loại hình sân khấu truyền thống của Nhật), các nhân vật trong vở kịch hát, tôn giáo cho tới huyền thoại samurai, võ sĩ sumo...", nghệ nhân Takeyoshi giải thích.

Quy trình sản xuất búp bê Hakata khá phức tạp qua nhiều công đoạn, đòi hỏi thời gian và sự tỉ mỉ. Ban đầu, các bức tượng nhỏ được tạo hình từ đất sét trắng bằng dao và bay. Phần bên trong rỗng giúp búp bê có trọng lượng nhẹ. Sau 10 ngày làm khô, búp bê Hakata được đưa vào lò nung ở nhiệt độ 900 độ C suốt 8 tiếng. Nghệ nhân sau đó sẽ tô màu lên tượng. "Chúng tôi sử dụng bột vàng và bạc thật để trang trí búp bê có giá trị. Tôi cũng dùng răng cá đánh cho lớp vàng sáng bóng lên. Đó là một kỹ thuật cổ", nghệ nhân Takeyoshi cho biết.