Khi đầu tàu kinh tế thiếu… 'nhiên liệu'

Ðuối sức… 

Tối 31/12/2019, tại hội nghị công bố kết quả thu - chi ngân sách nhà nước năm 2019, Phó Giám đốc Sở Tài chính TP HCM Lê Ngọc Thùy Trang cho biết mức dự toán thu ngân sách năm 2019 Trung ương giao TP HCM là 399.125 tỉ đồng, trong đó, thu nội địa là 272.325 tỉ đồng …Tính đến chiều 31/12/2019, TP HCM đã thu được 409.923 tỉ đồng, đạt 102,71% dự toán và tăng 8,29% so cùng kì. Đây là năm đầu tiên TP HCM có số thu ngân sách vượt con số 400.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, mức thu nội địa chỉ được 268.428 tỉ đồng (đạt 98,57% dự toán) và tăng 9,66% so cùng kì.

Theo bà Lê Ngọc Thùy Trang, việc Trung ương giao dự toán thu nội địa năm 2019 cho TP HCM tăng 11,27% so với thực hiện năm 2018, trong đó dự toán từ khu vực kinh tế năm 2019 tăng quá cao so với thực hiện năm 2018 (20,97%) là áp lực lớn cho ngân sách TP HCM. Ngay từ đầu năm, TP HCM đồng hành với doanh nghiệp, kịp thời tháo gỡ khó khăn, tạo môi trường thuận lợi nhất để phát triển sản xuất, kinh doanh, đầu tư nhằm nuôi dưỡng nguồn thu…

Khẳng định đã hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách được giao nhưng Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Thành Phong thừa nhận năm 2019 Trung ương giao dự toán thu nội địa cho TP HCM đã vượt quá khả năng huy động nguồn thu của địa phương. Năm nay, nhiệm vụ của TP HCM càng nặng nề hơn do Trung ương giao tổng thu ngân sách Nhà nước cho TP HCM là 405.828 tỉ đồng, tăng 1,68% so với dự toán năm 2019. Trong khi đó, 10 năm trở lại đây, mức tăng trưởng xuất khẩu của TP HCM đang có dấu hiệu chững lại, chỉ còn chiếm khoảng 20-30% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu gỗ của TP HCM với kim ngạch năm 2019 đạt gần 100 tỉ đồng, có sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ, Hàn Quốc, công ty Lederco đang dự kiến di dời 2 nhà máy chế biến các sản phẩm gỗ ở quận 12 (TP HCM) sang tỉnh khác vì nhà máy nằm gần khu dân cư, trong khi diện tích đất các khu công nghiệp của thành phố đã hết, giá thuê mặt bằng và các chi phí khác ở TP HCM đắt đỏ.

Không chỉ riêng ngành gỗ, hiện nay, các doanh nghiệp thuộc ngành sử dụng nhiều lao động, cần diện tích nhà xưởng lớn để sản xuất như giày da, dệt may, nhuộm, sợi và vải… đều có xu hướng rời TP HCM để sang các tỉnh lân cận. Các doanh nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm, chế biến nông, thủy sản cũng không muốn đầu tư và mở rộng sản xuất ở TP HCM do chi phí đắt đỏ và vùng nguyên liệu nằm ở ĐBSCL và Đông Nam bộ.

Tại hội nghị công bố dự thảo (lần 1) báo cáo chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP HCM lần thứ 11 diễn ra mới đây, Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân cho biết sau mỗi 5 năm, dân số TP HCM tăng 1 triệu người, kéo theo 1 triệu chỗ ở cần đáp ứng, 1 triệu phương tiện cá nhân gây áp lực cho hạ tầng giao thông. Do hạ tầng giao thông chưa đáp ứng đủ, TP HCM đối mặt với vấn nạn kẹt xe khiến lưu thông hàng hóa giảm, nhà đầu tư quay lưng và kinh tế đứng trước nguy cơ tụt dốc.

Phải đủ “xăng dầu”… 

Ông Nguyễn Thiện Nhân cho biết để giải quyết bài toán tăng dân số, TP HCM cần tăng lượng nước sinh hoạt cho 1 triệu người trong 5 năm. Mỗi ngày, TP HCM cần tìm hướng xử lí cho 9.000 tấn rác thải. Các vấn đề an sinh xã hội như trường học, bệnh viện cũng cần đủ sức gánh vác cho số dân gia tăng tương đương với 1 tỉnh sau mỗi 5 năm. Chỉ tiêu duy nhất không đạt trong nhiệm kì này là mức thu nhập bình quân đầu người cũng từ nguyên do tốc độ tăng dân số cơ học quá cao, vượt mức dự báo.

Bí thư Thành ủy TP HCM cũng chỉ ra bất cập trong việc phân bổ nguồn lực và ngân sách khi TP HCM chỉ được giữ 18% tổng thu ngân sách trên địa bàn. “Với việc đóng góp 27% tổng thu ngân sách của cả nước nhưng TP HCM chỉ được giữ lại 18% số thu, tương đương 5% ngân sách cả nước là bất hợp lí”, ông Nhân đánh giá.

Chủ tịch Nguyễn Thành Phong cho biết TP HCM đang là thành phố có tỉ lệ ngân sách được giữ lại thấp nhất trên thế giới khiến TP HCM gặp nhiều khó khăn trong cân đối ngân sách, chi cho đầu tư phát triển. Theo khảo sát của UBND TP HCM, các thành phố lớn có quy mô như TP HCM được giữ lại thấp nhất là 30% (ở Nhật Bản) và cao nhất là 60% (ở Na Uy).

Theo ông Nguyễn Thành Phong, số thu ngân sách nhà nước của TP HCM tăng cao qua các năm. Trong 2 năm gần đây, bình quân TP HCM thu được 1.620 tỉ đồng/ngày làm việc. TP HCM cũng là địa phương tự đảm bảo cân đối ngân sách và tỉ lệ số thu nộp về ngân sách trung ương cao nhất trong 63 tỉnh, thành. Tuy nhiên, số thu ngân sách thực tế mà TP HCM được hưởng ngày càng giảm sút. Tỉ lệ điều tiết từ trung ương cho ngân sách TP HCM giảm dần qua từng thời kì ổn định ngân sách.

Do ngân sách địa phương được giữ lại để tái đầu tư không tăng tương ứng khiến TP HCM gặp rất nhiều khó khăn trong việc nuôi dưỡng nguồn thu, đầu tư phát triển để giải quyết các điểm nghẽn về hạ tầng như kẹt xe, ngập nước, ô nhiễm, chỉnh trang đô thị…

Trước thực tế này, căn cứ ý kiến của Đảng đoàn Quốc hội và Ban Kinh tế Trung ương, UBND TP HCM đang xây dựng đề án kiến nghị Trung ương điều chỉnh các khoản thu phân chia giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương theo hướng nâng dần tỉ lệ điều tiết hợp lí để bảo đảm TP HCM có điều kiện phát triển bền vững, giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, tiếp tục đóng góp lớn nhất cho cả nước.

Theo Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân, dự kiến trong quý II/2020, TP HCM sẽ trình đề án này lên Bộ Chính trị, sau đó sẽ báo cáo Quốc hội tại kì họp tháng 10 năm nay.