Sớm áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với đường nhập khẩu Thái Lan

Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) vừa kiến nghị Bộ Công Thương kịp thời đề xuất áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm đường nhập khẩu phù hợp với các cam kết quốc tế để bảo vệ sản xuất trong nước.

Theo báo cáo của VSSA, niên vụ 2019/2020, sản lượng đường sản xuất trong nước chỉ đạt 913.397 tấn, giảm 405.979 tấn (34,58%) so với vụ trước; trong đó, đường sản xuất từ mía chỉ đạt 767.954 tấn, còn lại là sản xuất từ đường thô nhập khẩu (145.443 tấn).

Số liệu do các nhà máy đường báo cáo cũng cho thấy, niên vụ 2019/2020, sản lượng mía nguyên liệu đưa vào chế biến chỉ đạt 7.662.235 tấn (kế hoạch dự kiến đầu vụ là 9.750.475 tấn). Đây là niên vụ có sản lượng mía tiêu thụ, đưa vào chế biến thấp nhất trong 19 năm qua.

Trước đây, cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019/2020 chỉ còn 29 nhà máy mía hoạt động.

Nguyên nhân sản lượng mía và đường niên vụ 2019/2020 đều sụt giảm mạnh, ngoài các yếu tố do thiên tai, dịch bệnh..., theo VSSA, nguyên nhân chính quan trọng là giá đường xuống thấp do tác động cạnh tranh của các loại đường giá rẻ có nguồn gốc nước ngoài, đường nhập lậu và gian lận thương mại đường nhập lậu, kéo theo giá mía xuống thấp. 

Nhiều nhà máy dù đã cố gắng để kìm hãm đà tụt giảm giá mua mía nhằm duy trì vùng nguyên liệu để hoạt động, nhưng vẫn không ngăn được tình trạng nông dân bỏ cây mía, chuyển đổi sang cây trồng khác.

Theo VSSA vào cuối năm 2019, khi bắt đầu vào vụ ép mía 2019/20, với viễn cảnh dự báo thiếu cung đường trong năm 2020, giá đường có xu hướng tăng vào đầu vụ và việc tiêu thụ đường tồn kho của vụ trước tương đối thuận lợi. 

Tuy nhiên, bước vào năm 2020 khi Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết ATIGA cho ngành đường và dịch Covid-19 bắt đầu bùng phát khiến nhu cầu tiêu thụ giảm sút, giá đường bắt đầu giảm và việc tiêu thụ trở nên khó khăn. Trong lúc đó việc nhập khẩu đường đã bùng nổ với lượng nhập khẩu rất lớn.

Trong 8 tháng đầu năm 2020, lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam gia tăng đột biến, tăng hơn 6 lần so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, lượng đường mía nhập khẩu từ Thái Lan vào Việt Nam chiếm tỷ lệ chủ yếu (89,94%).

"Đường với khối lượng lớn từ đầu năm đã tràn ngập thị trường khiến nguồn cung đường dư thừa trong bối cảnh thị trường bị thu hẹp dẫn đến giá đường trên thị trường duy trì ở mức thấp, thấp hơn giá thành sản xuất. Đường sản xuất từ mía hầu như không tiêu thụ được", VSSA cho hay.

Trong khi đó, theo số liệu xuất khẩu đường được công bố chính thức của Văn phòng Hội đồng Đường Thái Lan (Office of Cane and Sugar Board - OCSB), giá xuất khẩu bình quân đường thô và luyện của Thái Lan sang Việt Nam chỉ là 327,7 USD/tấn. Giá bán đường xuất khẩu này thậm chí thấp hơn cả chi phí mía trong đường.

Bởi chỉ tiêu chế biến của ngành đường Thái Lan vụ 2019/2020 là 9,13 mía/đường. Với chi phí sản xuất mía ở Thái Lan vụ 2019/2020, là 1.419 bath/tấn, tương đương với 45 USD. Như vậy chi phí mía/tấn đường gần 411 USD. 

"Điều này càng làm nổi rõ hơn tính chất phá giá của loại đường Thái Lan khi tràn vào thị trường Việt Nam", VSSA nhận định.

Ngoài ra, Hiệp hội mía đường Việt Nam cho biết thêm mặc dù là một quốc gia trong ASEAN 6 và đã thực thi ATIGA từ 2015, nhưng nghị quyết của chính phủ Thái Lan vào tháng 3/2020 đã cho thấy bằng chứng về việc đường bị cấm nhập khẩu vào Thái Lan, có nghĩa là không có chuyện thương mại tự do trong lĩnh vực đường suốt những năm vừa qua.

Không chỉ vậy, để bảo đảm thu nhập cho nông dân trồng mía và hỗ trợ ngành đường, bất chấp việc khắc phục khiếu nại của Brazil ra WTO về việc trợ cấp ngành đường không phù hợp với các quy tắc của WTO chưa giải quyết xong, ngày 21/4/2020 Chính phủ Thái Lan vẫn trực tiếp trợ cấp bằng cách ra nghị quyết phê duyệt dự án tài chính hỗ trợ cho nông dân trồng mía mua tư liệu sản xuất phục vụ cho vụ 2019/2020. 

Tổng quỹ ngân sách dành cho dự án hơn 10.236 tỷ Baht (tương đương 325 triệu USD) theo đề xuất của Bộ Công nghiệp Thái Lan. Về thị trường nội địa, Chính phủ Thái Lan tiếp tục quy định giá sàn là 23,5 bath/kg (tương đương 17.695 đồng/kg).

Tại Hội thảo “Giải pháp cho ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới” vừa diễn ra hồi đầu tháng 12, ông Nguyễn Văn Lộc, Quyền Tổng thư ký VSSA, cho hay để “cứu” ngành mía đường trong nước và sinh kế của người nông dân trồng mía, Việt Nam hoàn toàn có thể quyết định áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp với luật pháp quốc tế và các quy tắc giao thương của WTO đối với ngành đường. 

"Đây là việc làm chính đáng nhằm bảo vệ ngành sản xuất, giúp tăng thu ngân sách và bảo vệ việc làm cho người trồng mía. Điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh các nước khác trong khối ASEAN đang áp dụng các biện pháp không chính thống”, ông Lộc nhấn mạnh.

Theo báo Công thương, Hội nhập ATIGA mở cửa tự do thương mại với ngành đường trong khu vực, các quốc gia thành viên phải tuân thủ nghiêm túc. 

Tuy nhiên, núp dưới “bóng” thương mại tự do ATIGA, dòng đường từ Thái Lan được Chính phủ nước này trợ cấp, bán phá giá, đã tràn vào Việt Nam đe dọa làm thiệt hại nghiêm trọng đến ngành sản xuất trong nước. 

Bộ Công Thương mới đây đã quyết định điều tra chống bán phá giá, chống chợ cấp và có thể chính thức áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với đường nhập khẩu có xuất xứ Thái Lan là có đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng.

VSSA cho rằng, Bộ Công Thương cần khẩn trương đẩy nhanh quá trình điều tra để đưa ra kết luận, sớm áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với sản phẩm đường xuất xứ từ Thái Lan nhập khẩu vào Việt Nam, để bảo vệ ngành mía đường trong nước.