'Thành phố ma' Trung Quốc - giấc mơ đô thị không thành hiện thực

Đô thị ma Shenfu không một bóng người. Ảnh: Aljazeera

Cảnh điêu tàn bên trong thành phố Shenfu ở tỉnh Liêu Ninh, đông bắc Trung Quốc là ví dụ điển hình của một nền kinh tế đang sa sút.

Từng là đất nông nghiệp, "thành phố ma" rộng hơn 22 km2 nay chỉ có những tòa nhà không người ở. Đi bộ qua một công trình xây dựng dở dang, phóng viên của tờ Aljazeera thấy nhiều kết cấu bê tông nằm chỏng chơ. Bên trong công trình là những chiếc mũ bỏ đi, máy móc và nguyên vật liệu còn nguyên bao bì. Chúng chính là dấu hiệu của những hứa hẹn chưa thể thành hiện thực.

Hàng trăm công trình bỏ hoang

Giới chức Shenfu đã rót hàng trăm triệu USD cho hoạt động xây dựng nhằm thu hút dòng dân cư từ hai thành phố công nghiệp lân cận như Thẩm Dương và Phủ Thuận.

Trên thực tế, Tung Quốc đang trải qua cuộc di cư lớn từ nông thôn ra thành thị lớn nhất từ trước tới nay. Tuy nhiên, các nhà quy hoạch không lường trước được rằng, nền kinh tế Trung Quốc sẽ phát triển chững lại một cách đáng kể. Thiếu việc làm, người dân cũng chẳng buồn rời nông thôn tới thành thị.​

Những công trình bỏ hoang tại Shenfu cũng đồng nghĩa với lượng tiền đầu tư cho xây dựng đã hết. Không chỉ Shenfu, hàng trăm thành phố khác ở Trung Quốc đang rơi cảnh tương tự khi hoạt động xây dựng bị đình trệ vì thiếu vốn.

Những dự án "vô dụng"

Trong một lời thú nhận hiếm hoi, các cố vấn của chính phủ thừa nhận, những nhà hoạch định chính sách của các tỉnh như Vân Nam và Hắc Long Giang đã có "những bước đi sai lầm về tiền bạc".

Nhà kinh tế học Anne Stevenson-Yang ví đây là "những sai lầm lớn", còn những dự án xây dựng là thứ "vô dụng".

Trong 20 năm qua, Stevenson-Yang tới nhiều nơi trên khắp Trung Quốc, từ những khu bản sao của Manhattan và Paris tới các khu nhà cao tầng bỏ hoang nhưng rộng tới hàng nghìn hecta. Cô mô tả đó là "sự điên rồ chưa từng thấy" và việc xây dựng những bản sao như vậy sẽ tạo ra "khủng hoảng nghiêm trọng": núi nợ nần. Đó cũng là nỗi lo của một số nhà kinh tế khác.

"Circle of Life” (Vòng quay cuộc sống) - công trình trị giá 16 triệu USD ở Shenfu - hoàn thành nhưng chẳng có cơ hội hoạt động. Ảnh: Aljazeera

Tại một khu được xây dựng y chang Dubai Palm (Đảo Cây Cọ ở Dubai), người ta nhận thấy không như bản gốc, nơi đây được xây dựng cách xa biển, còn nước dùng cho hoạt động xây dựng được bơm nước từ các kênh mương mà trước đây người dân dùng để tưới ruộng. Đây sẽ là khu phức hợp dành cho người về hưu, nếu việc xây dựng không bị đình trệ.

"Các nhà phát triển đã hết tiền", một người quản lý gắt gỏng.

Các nhà quy hoạch ở Shenfu đã chi 16 triệu USD để xây dựng "Circle of Life" (Vòng quay cuộc sống) - công trình bằng thép cao bằng tòa nhà 60 tầng, nhằm thu hút khách du lịch. Nhưng cho tới nay, chưa ai tới thăm thú nơi này.

Nguy cơ lao dốc

Hồi tháng 3, Thủ tướng Lý Khắc Cường cho biết chính phủ Trung Quốc đang giải quyết các khoản nợ, và khẳng định nền kinh tế sẽ không "hạ cánh cứng" (Thuật ngữ chỉ nền kinh tế của một nước chuyển từ tăng trưởng cao xuống thấp và sau đó suy thoái).

Tuy nhiên, từ đó tới nay, thay vì giới hạn mức chi tiêu, chính phủ Trung Quốc lại khuyến khích ngân hàng tiếp tục tài trợ các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng. Với 2 tỷ m2 không gian nhà ở bị bỏ hoang, một số nhà kinh tế lo ngại điều tồi tệ nhất sẽ xảy đến.

"Nếu sẵn sàng từ bỏ việc phát triển theo hướng siêu nhanh, kinh tế Trung Quốc có thể đã tránh được nguy cơ lao dốc và một cuộc khủng hoảng nợ nghiêm trọng. Nhưng nước này đã và sẽ không chọn cách đó", Stevenson-Yang nói.

Khi nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại, các công ty công nghiệp không có dự án đầu tư, lượng người thất nghiệp tăng nhanh chóng. Còn người lao động buồn, lo lắng và bất lực.

Năm 2015, Trung Quốc chứng kiến ​​số lượng biểu tình tăng cao mức kỷ lục, chủ yếu liên quan tới vấn đề của người lao động.Tại tỉnh Tứ Xuyên, phóng viên Aljazeera gặp một nhóm công nhân mỏ than. Họ vừa tổ chức một cuộc đình công bởi công ty "quỵt" tiền bảo hiểm y tế và tiền hưu.

Công nhân mỏ ở tỉnh Tứ Xuyên. Ảnh: Aljazeera

"Trong khi người khác lái những chiếc Mercedes Benzs và BMW, chúng tôi thậm chí không có nổi một chiếc xe đạp. Mắc kẹt ở hầm mỏ, chúng tôi tự hỏi liệu mình sẽ chịu đựng như thế nào trong 30 năm tới”, một người nói.

Giới chức Trung Quốc thừa nhận, việc đất nước chuyển từ một quốc gia nông nghiệp sang nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã để lại nhiều "tiêu cực" và sự phát triển diễn ra "rất không đồng đều". Tuy nhiên, họ khẳng định chính phủ đang thực thi nhiều cải cách và sẽ chứng minh rằng sự phát triển của nền kinh tế Trung Quốc đã bị đánh giá sao.

Nhưng liệu có thể đảo ngược tình hình kinh tế hiện nay hay không. Câu trả lời là cần thêm thời gian.