Trung Quốc có bao nhiêu bạn tốt?

Trong bối cảnh căng thẳng ngày càng leo thang, cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều đang tích cực thúc đẩy các mối quan hệ ngoại giao ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và cả những khu vực xa hơn. Những quan hệ đối tác như vậy mang lại các lợi thế đáng kể, từ khả năng tiếp cận các căn cứ quân sự cho đến cơ hội thương mại.

Bất chấp những lời đe dọa thương chiến của chính quyền ông Trump và sự ngờ vực của các nước đồng minh, Mỹ đạt được kết quả khá tốt trên mặt trận ngoại giao. 

Theo Nikkei Asia, Mỹ đã củng cố quan hệ với các đồng minh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, bao gồm Australia, Nhật Bản, Philippines, Hàn Quốc và Thái Lan, dù cho Manila và Bangkok cũng đang cân nhắc bắt tay với cả Trung Quốc.

Washington đã đạt được tiến triển với Ấn Độ, nâng tầm mối quan hệ đối tác không chính thức với đảo Đài Loan, cạnh tranh được với tầm ảnh hưởng của Bắc Kinh tại hầu hết các nước Đông Nam Á.

Tầm nhìn của Mỹ về việc giữ cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở cũng gây được tiếng vang với các nước phương Tây như Anh, Đức, Pháp. Mỹ cũng đẩy mạnh hợp tác đa phương với các đối tác. Tuần trước, tại Tokyo, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã gặp gỡ với những người đồng cấp từ Australia, Ấn Độ và Nhật Bản để xây dựng liên minh đối đầu Trung Quốc.

Ngược lại, Trung Quốc đã làm tổn hại lòng tin với những nước láng giềng trong thời gian gần đây. Giọng điệu gay gắt và những hành động mạnh bạo của Trung Quốc không giúp nước này có thêm người bạn mới nào. Trung Quốc không có liên minh và mối quan hệ của nước này với những quốc gia bị cô lập khác cũng không đáng tin, không quan trọng, hoặc cả hai.

Nga là người bạn hùng mạnh nhất của Trung Quốc. Kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền năm 2012, ông và Tổng thống Vladimir Putin đã gặp mặt nhau hàng chục lần. Ông Tập còn gọi ông Putin là “người bạn tốt nhất, thân thiết nhất của tôi”.

Trung Quốc và Nga có chung nhiều lợi ích với nhau. Nga cũng thường phản đối những ý định của Mỹ, điều rất phù hợp với Trung Quốc.

Trung Quốc và Nga đều đặn tăng cường hợp tác an ninh thông qua trao đổi quân sự, các thỏa thuận bí mật, các cuộc tập trận chung, cũng như phối hợp công nghiệp quốc phòng và kĩ thuật. Tuy vậy, cả hai nước vẫn có những mối ngờ vực sâu sắc với nhau.

Nga không thoải mái với việc Bắc Kinh gia tăng ảnh hưởng tại Trung Á và với các tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông của Trung Quốc. Nga cũng muốn Trung Quốc tránh xa vùng Bắc Cực. Thêm nữa, theo tờ Nikkei Asia, Nga cũng gửi vũ khí và hỗ trợ quân sự tới Ấn Độ, đất nước đang cảnh giác với Trung Quốc.

Ngay sau cuộc xung đột biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ tại dãy Himalayas vào tháng 6, Nga đã hoãn – hoặc hủy bỏ – thỏa thuận bán tên lửa phòng không S-400 với Trung Quốc. Nói cách khác, đôi lúc Moscow hành động ngược lại với lợi ích của Bắc Kinh. Và do không có liên minh an ninh, Bắc Kinh không nên trông đợi sự hỗ trợ của Moscow nếu bị tấn công.

Triều Tiên là nước duy nhất “gần như” có liên minh an ninh với Trung Quốc. Năm 1961, hai nước kí Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Tương trợ, theo đó Trung Quốc phải can thiệp nếu Triều Tiên bị tấn công. Dù vậy, ông Tập chỉ gặp mặt lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un lần đầu tiên vào tháng 3/2018. Lúc này, ông Tập rõ ràng bị thúc đẩy vì ông Kim dự kiến họp với Tổng thống Trump vài tháng sau đó.

Nhìn chung, ông Tập và ông Kim hiếm khi đồng thuận với nhau. Ông Tập coi ông Kim quá liều lĩnh với các vụ thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo cũng như vô ơn trước sự hỗ trợ của Trung Quốc. Ông Kim có lẽ cố gắng thể hiện thiện chí với Mỹ nhằm có ngày giảm bớt sự phụ thuộc kinh tế của Triều Tiên với Trung Quốc.

Trung Quốc thường thúc đẩy mối quan hệ “toàn diện” với Pakistan. Trong thời gian qua, Pakistan đã giúp ngăn chặn những kẻ khủng bố từ Pakistan và Afghanistan đi tới Trung Quốc. Đổi lại, Pakistan yêu cầu Trung Quốc công nhận tuyên bố chủ quyền của họ ở Kashmir.

Nhưng Pakistan không mang lại lợi ích cụ thể nào trong cuộc cạnh tranh quyền lực của Trung Quốc với Mỹ. Pakistan có thể không đủ khả năng chi trả cho Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan - dự án cơ sở hạ tầng nhiều tỉ USD mà Bắc Kinh đề xuất.

Và trong khi vị trí của Pakistan dọc theo Ấn Độ Dương là một tài sản khổng lồ, cảng chính Gwadar của nước này không phải là căn cứ hải quân.

Người bạn thân nhất của Trung Quốc ở Đông Nam Á là Campuchia. Thủ tướng Hun Sen là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm Trung Quốc sau khi đại COVID-19 dịch bắt đầu. Campuchia đứng về phía các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Campuchia được hưởng lợi từ Sáng kiến Vành đai và Con đường của ông Tập. Bắc Kinh bị cáo buộc là đang xây dựng căn cứ quân sự tại Ream và Dara Sakor.

Nếu cáo buộc này là thật, Trung Quốc sẽ mở rộng được đáng kể phạm vi hoạt động quân sự của mình, biến Campuchia thành đối tác địa chiến lược hữu ích nhất của Bắc Kinh. Thủ tướng Hun Sen bác bỏ các cáo buộc rằng Trung Quốc đang xây dựng căn cứ tại Campuchia, vì điều này vi phạm hiến pháp.

Khi so với Mỹ, Trung Quốc rõ ràng là không có nhiều bạn bè bằng, các mối quan hệ Bắc Kinh tạo dựng được cũng không đáng tin cậy bằng những gì Mỹ có. Đây là thách thức lớn với Bắc Kinh trong lúc căng thẳng giữa hai siêu cường tiếp tục gia tăng.