Từ vị khách được bảo vệ, ông trùm WikiLeaks đã 'thất sủng' thế nào?

Vào tháng 6/2012, một nhân vật cao lớn, bí ẩn xuất hiện tại Đại sứ quán Ecuador ở London. Ông bấm chuông, bước vào và xin tị nạn chính trị.

Đó là Julian Assange. Trước đó, ông đã thua trong cuộc chiến pháp lý lâu dài chống lại việc bị dẫn độ về Thụy Điển, nơi hai phụ nữ cáo buộc nhà sáng lập WikiLeaks tội hãm hiếp.

Ngay sau đó, tổng thống cánh tả của Ecuador khi ấy, Rafael Correa, đã đồng ý với yêu cầu của Assange, nhanh chóng khơi mào căng thẳng ngoại giao nghiêm trọng với chính phủ Anh. Cảnh sát London túc trực bên ngoài tòa nhà, sẵn sàng bắt giữ Assange nếu ông liều lĩnh ra ngoài.

Chính trong hoàn cảnh này, ông Correa đã cho phép tiến hành một chương trình bí mật có tên là "Chiến dịch Vị khách", sau đổi tên thành "Chiến dịch Khách sạn". "Vị khách" là Assange, được gọi một cách lịch sự là "el huésped".

Lúc đầu, mục đích của chương trình là ngăn chặn các đặc vụ xông vào tầng trệt nhỏ bé của sứ quán và kéo Assange đi.

Song các tài liệu cho thấy chương trình này đã chuyển biến thành một thứ phức tạp hơn. Mục đích dường như đã thay đổi từ việc bảo vệ Assange - cũng là bảo trợ WikiLeaks - sang theo dõi ông ta.

Julian Assange phát biểu trước báo giới từ ban công sứ quán Ecuador ở London. (Ảnh: AFP/Getty).

Vị khách đặc biệt

Theo các hồ sơ mật mà Guardian tiếp cận được, nỗ lực phản gián của Ecuador đã bắt đầu từ gần 7 năm trước khi bí mật cho lắp đặt các camera quan sát (CCTV) trong Đại sứ quán Ecuador ở London. Chúng bao quát sảnh vào, một phòng họp và ban công nhỏ nơi Assange phát biểu định kỳ trước những người ủng hộ. Các đặc vụ quay phim tất cả những người ra vào cũng như theo dõi trên đường phố.

Nhân viên an ninh làm việc theo ca hai người và túc trực 24/24. Họ dường như không ghi lại các cuộc trò chuyện của Assange nhưng có thể quan sát ông trùm WikiLeaks cận cảnh, chú ý đến tâm trạng, thói quen và kiểu ngủ của ông.

Chi phí cho những việc này không hề rẻ.

Các tài liệu chỉ ra cơ quan tình báo Ecuador, được gọi là Senain, thuê một công ty an ninh quốc tế làm việc ra sao. Hóa đơn cho dịch vụ vào năm 2012 là 55.000 USD mỗi tháng, được trả bằng một "khoản chi phí đặc biệt" của ngân sách chính phủ.

Tài liệu mô tả chi tiết cách các thám tử tư của công ty này ngủ ở nơi cách đại sứ quán 100 m, trong một khu nhà nhiều người thuê trên phố Basil. Đây là một trong những khu vực đắt đỏ nhất của London với căn hộ tầng hầm cơ bản gồm hai phòng ngủ đã có giá thuê lên tới 2.800 bảng Anh mỗi tháng.

Nơi ở của các thám tử tư được Ecuador thuê bên cạnh sứ quán ở London. (Ảnh: Guardian).

Từ một phòng điều khiển, đội ngũ thám tử tư giám sát các liên lạc của Assange. Họ tham khảo ý kiến của ông về bất cứ ai muốn đến thăm. Nếu ông đồng ý, khách được phép vào. Cuộc gặp diễn ra trong phòng giải trí sau khi họ trải qua kiểm tra an ninh và để lại hộ chiếu, điện thoại di động.

Hàng tháng, công ty an ninh gửi một danh sách bí mật về những vị khách đến thăm Assange cho tổng thống Ecuador. Ngoài ra, họ cũng báo cáo những điều "khác thường", bao gồm ảnh tĩnh từ các đoạn video bí mật ghi lại cuộc ghé thăm của những vị khách, cộng với thông tin cá nhân và phân tích.

Ngoại trưởng Ecuador khi đó, ông Ricardo Patiño, đã đến thăm Assange ở London, chỉ trích Anh vì đã không tìm ra giải pháp cho bế tắc. London không phản hồi. Khi được hỏi chính phủ dự định làm gì, Ngoại trưởng Anh Hugo Swire nói: không phải sỏi của tôi, không phải giày của tôi. Câu nói đầy ẩn ý có vẻ ám chỉ tới phát ngôn của Tổng thống Ecuador Lenin Moreno từng coi Assange như “viên sỏi trong giày” và làm phiền chính quyền sở tại.

Trong khi đó, hóa đơn bị rò rỉ cho thấy chính phủ Ecuador đã chi tới 28 triệu USD cho thiết bị giám sát vốn chỉ được bán cho các chính phủ. Ai sử dụng những thiết bị này và sử dụng để làm gì vẫn là bí mật.

Song cho đến năm 2014, căng thẳng về Assange gia tăng. Các tài liệu tiết lộ rằng đại sứ Ecuador tại Anh khi đó, Juan Falconí Puig, đã phàn nàn với Senain sau khi nhận được đơn kiện về một khoản thuế chưa đóng từ cơ quan chức năng Kensington và Chelsea.

Thuế này là đóng cho căn hộ bí mật của các thám tử tư tại khu nhà Basil. Ông Falconí không biết nó tồn tại. Ông gọi cho Ngoại trưởng Patiño, yêu cầu được biết chuyện gì đang xảy ra, theo các nguồn tin ở Quito.

Julian Assange và Ngoại trưởng Ecuador Ricardo Patiño vào tháng 6/2013. (Ảnh: Reuters).

Đi quá giới hạn

Mùa thu năm đó, các thám tử tư báo cáo rằng Assange bằng cách nào đó đã thiết lập mạng lưới liên lạc bí mật của riêng mình.

Hơn nữa, họ nói rằng ông đã "xâm phạm" các máy tính của sứ quán và dường như đang đọc được các tài liệu ngoại giao mật. Nhân viên sứ quán dường như lưu giữ thông tin về Assange ở một nơi an toàn - nơi mà ông chủ WikiLeaks không thể truy cập.

Người đứng đầu cơ quan tình báo Ecuador, Rommy Vallejo, đã tổ chức một cuộc họp với Ngoại trưởng Patiño để thảo luận về tình hình Assange và những rủi ro cho nhân viên sứ quán. Theo thời gian, Assange đã chiếm hơn một phần ba diện tích tầng trệt của sứ quán.

Ban đầu, Assange ngủ trong căn phòng hẹp cạnh ban công. Sau đó, ông chiếm một phòng phía sau làm phòng ngủ và chiếm một nửa nhà bếp. "Lãnh địa" của Assange là trụ sở của WikiLeaks và các máy tính của tổ chức này, và không gian này hoàn toàn riêng tư. Không có camera quan sát. Đối với các nhà ngoại giao, điều này là một sự đi quá giới hạn khi họ chỉ có thể vào trong các căn phòng bằng mã (code) đặc biệt.

Ông Patiño gạt đi những lo ngại này. Giải pháp của ông là điều động ba đặc vụ chìm từ Quito để tăng cường an ninh, các tài liệu cho thấy. Hóa đơn của Assange vốn đã gây ra sự khó chịu cho bộ trưởng tài chính của Ecuador. Các đặc vụ mới được điều động tiêu tốn thêm 35.000 USD một tháng, được thanh toán trên đầu hóa đơn hàng tháng của công ty an ninh, về sau tăng lên tới 97.000 USD.

Vào tháng 11/2017, nhóm thám tử tư được thuê đã gửi một báo cáo "đặc biệt" dài 10 trang về chuyến thăm của hai nhân vật trong phong trào ly khai Catalan, Oriol Soler và Arnau Grinyó. Báo cáo kết luận cuộc gặp có thể khiến Madrid giận dữ nếu bị lộ ra. Cùng ngày, Assange đã tweet về việc ủng hộ Catalan ly khai khỏi Tây Ban Nha.

Theo thời gian, chiến dịch phản gián của Ecuador dần trở nên thiếu sức sống. Vào tháng 1/2018, các thám tử tư lưu ý rằng một người dọn dẹp mới vừa bắt đầu làm việc. Thông thường, Assange sẽ vào nhà vệ sinh nữ để nói chuyện riêng, theo một báo cáo. Các vị khách nhận thấy rằng ông ta đã sử dụng một thiết bị chống giám sát phát ra âm thanh lớn.

Thư và hoa được gửi đến cho Assange nhưng hoa bị vứt đi "theo quy định". Đôi khi, Assange hút thuốc bằng tẩu. Về cơ bản, ông luôn tỏ ra điềm tĩnh. Thỉnh thoảng, ông nổi cơn giận dữ. Các thám tử tư giải thích một cách thông cảm rằng họ hiểu được sự thất vọng của ông sau khi ẩn náu tại đại sứ quán một thời gian dài như vậy.

Trong tháng 2/2018, các thám tử tư ghi nhận không ai đến thăm Assange trong hai tuần.

Bạn bè thừa nhận rằng sau gần sáu năm ở đại sứ quán, Assange khổ sở trông thấy và sức khỏe giảm sút, dù họ mô tả ông là người có tinh thần mạnh mẽ. Cuối tuần, nhân viên sứ quán về nhà, khiến ông không còn ai để trò chuyện ngoài người bảo vệ duy nhất.

Julian Assange được cho là trở nên dễ giận dữ và cáu bẩn vì ở quá lâu trong sứ quán Ecuador ở London. (Ảnh: Guardian).

Thất sủng

Mùa xuân 2018, những diễn biến ở Quito đã chuyển sang hướng đáng  lo ngại cho Assange. Tổng thống Ecuador Lenín Moreno, người kế nhiệm ông Correa, đã tuyên bố Assange là một "vấn đề còn tồn lại" đắt giá. Nhà lãnh đạo nói rõ rằng ông coi Assange là một trở ngại cho việc phát triển quan hệ với Mỹ.

Tháng 3 năm đó, truy cập Internet của Assange bị cắt. Một thiết bị gây nhiễu được cài đặt để ngăn anh ta truy cập email. Trong hơn một tháng, ông bị cấm gặp gỡ khách khứa. Bạn bè nói rằng Assange vượt qua thời gian này bằng cách đọc sách. Họ nói ông đọc các cuốn sách về cuộc bầu cử ở Mỹ. Trong khi đó, Correa, người bảo vệ và bảo trợ của Assange, đã chuyển đến Bỉ và sau đó làm việc cho đài RT của Nga.

Các nguồn tin bên trong chính phủ Ecuador cho biết Quito đang cân nhắc việc đưa Assange đến nơi nào tiếp theo. Nga sẽ là một lựa chọn rõ ràng, mặc dù điều này sẽ gây ra vấn đề với Mỹ.

Cuba và Venezuela cũng được cho là nằm trong cân nhắc. Kể từ tháng 1/2018, Assange đã chính thức là một nhà ngoại giao người Ecuador. Tuy nhiên, điều này có lẽ sẽ không ngăn được Anh bắt giữ ông nếu họ có cơ hội.

Nếu Assange vẫn ở trong sứ quán, bị chia cắt với thế giới, WikiLeaks không thể hoạt động. Dù bằng cách nào, rõ ràng là Ecuador không còn muốn ông ta nữa. Tương lai của người đứng đầu WikiLeaks trở nên bất định hơn bao giờ hết.

Bí ẩn về chú mèo của người sáng lập Wikileaks vừa bị bắt

Australia phản đối án tử hình đối với nhà sáng lập WikiLeaks

Nhà sáng lập WikiLeaks có thể sẽ nguy hiểm đến tính mạng nếu bị dẫn độ về Mỹ