Chuyên gia ILO: 4 năm tăng 1 tuổi nghỉ hưu không phải là sốc

Đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu dự kiến sẽ được thảo luận tại Hội nghị T.Ư 7. (ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH)

Đề án cải cách bảo hiểm xã hội (BHXH) trong đó có đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu sẽ được đưa ra thảo luận tại Hội nghị T.Ư 7 sắp tới. Xin ông cho biết có cách nào để không tăng tuổi nghỉ hưu mà vẫn đảm bảo an toàn của quỹ BHXH?

Có 3 phương án chính để đảm bảo bền vững tài chính của một hệ thống an sinh xã hội: giảm chế độ, tăng tuổi nghỉ hưu và tăng tỷ lệ đóng góp. Mỗi phương án đều có tác động khác nhau đến hệ thống an sinh và đồng thời tác động đến từng người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, tốc độ thay đổi nhân khẩu nhanh như ở Việt Nam, đặc biệt là tốc độ già hóa dân số, đã dẫn đến những thách thức chỉ có thể xử lý bằng việc thay đổi các tham số của hệ thống BHXH, mà một trong các tham số đó là tuổi nghỉ hưu.

Chúng tôi hiểu rằng người dân sẽ không hài lòng với việc tăng tuổi nghỉ hưu, đây là một quyết định khó khăn. Tuy nhiên, nếu nhìn vào số liệu về tuổi thọ trung bình, đặc biệt là tuổi thọ của những người sống từ 60 tuổi trở lên, có thể thấy là ngày nay một phụ nữ Việt Nam khi đạt đến tuổi 60 thì có tuổi thọ trung bình đến 81,6. Như vậy, nếu nghỉ hưu ở tuổi 55, phụ nữ Việt Nam sẽ nhận lương hưu hơn 26 năm. Tưởng tượng là nếu người này bắt đầu tham gia lao động từ 25 tuổi, tối đa có thể đóng được 30 năm (thậm chí ít hơn). Như vậy, đóng 30 năm để hưởng lương hưu 26 năm là điều không thể. Do vậy, không hề khó khi thấy được thách thức mà hệ thống cần xử lý.

Lần này tình hình càng khó khăn hơn, không chỉ là việc tuổi thọ tăng, mà còn ở một yếu tố khác, đó là tỷ lệ dân số lao động trên 1 người già sẽ giảm từ 6,6 xuống còn khoảng 2. Chúng tôi không tưởng tượng nổi hệ thống sẽ tồn tại như thế nào nếu như tuổi nghỉ hưu không được điều chỉnh.

Ông Nuro Cunha. (Ảnh: Quỳnh Hoa)

Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội vừa đề xuất 2 phương án tăng tuổi nghỉ hưu. Phương án 1 là nâng tuổi nghỉ hưu của lao động nữ lên 60 và nam lên 62, mỗi năm nâng thêm 3 tháng. Phương án 2 là nữ nghỉ hưu ở tuổi 60, nam 65, mỗi năm nâng thêm 4 tháng. Quan điểm của ILO về vấn đề này như thế nào thưa ông?

Chúng tôi ủng hộ đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu một cách từ từ. Theo đề xuất là mỗi năm tăng 3 tháng và bắt đầu tăng từ năm 2021, nghĩa là đến tận năm 2025 mới có người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 56 và đến năm 2029 mới nghỉ ở tuổi 57. Theo tôi, 4 năm tăng 1 tuổi nghỉ hưu không phải là sốc. Việc tăng tuổi nghỉ hưu từ từ như vậy cho phép người dân và nền kinh tế điều chỉnh theo.

Chỉ có một vấn đề chúng thấy là vẫn còn sự khác biệt giữa tuổi nghỉ hưu của nam và nữ. Nhiều người nói sẽ là công bằng nếu cho phép phụ nữ nghỉ hưu sớm vì bên cạnh làm việc họ còn thực hiện chức năng chăm sóc gia đình làm họ bận rộn hơn. Một số người cũng nói là phụ nữ cần nghỉ hưu sớm vì sức khỏe của họ không bằng nam giới. Những điều trên hoàn toàn sai lầm. Phụ nữ có tuổi thọ cao hơn nam giới. Về nguyên tắc, sức khỏe của phụ nữ sau giai đoạn chăm sóc con cái bằng hoặc tốt hơn sức khỏe đàn ông.

Nếu nghỉ hưu sớm, phụ nữ sẽ có lương hưu thấp hơn (lương hưu của đàn ông) do thời gian đóng góp ít hơn, và thông thường phụ nữ có lương thấp hơn với nam giới (trong cùng công việc), trong khi thực tế là phụ nữ lại sống lâu hơn nam giới. Do vậy, cách công bằng nhất là cần phải tiến tới cân bằng tuổi nghỉ hưu nam và nữ, cho phép phụ nữ nghỉ hưu với mức lương hưu cao hơn. Hy vọng trong tương lai, nếu có thể tăng, tuổi nghỉ hưu của cả nam và nữ đều là 65.

Ngoài tăng tuổi nghỉ hưu, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng sẽ đề xuất giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu xuống 10 năm để phân định đối tượng được hưởng trợ cấp hưu trí. Cách làm này có phù hợp với Việt Nam và thông lệ quốc tế?

Tôi cho rằng, đề xuất giảm thời gian đóng tối thiểu để đủ điều kiện hưởng lương hưu xuống 10 năm là một giải pháp tốt, vì nó cho phép những người có công việc ngắn hạn hoặc kém ổn định vẫn có thể có lương hưu. Tất nhiên, mức lương hưu sẽ không cao bằng những người đóng 25-30 năm, nhưng ít nhất là họ vẫn có một mức lương hưu cơ bản. Đặc biệt, nếu áp dụng các mức lương hưu tối thiểu thì đề xuất này sẽ có tác động đáng kể đến những người lao động dễ bị tổn thương. Người lao động được nghỉ hưu sớm nếu họ cần và nghỉ hưu dài nếu họ muốn.

Ông có thể chia sẻ về vấn đề tuổi nghỉ hưu tại các nước đang phát triển có các điều kiện tương tự như Việt Nam? Xu thế của thế giới đối với vấn đề tuổi nghỉ hưu hiện nay như thế nào?

Ở các quốc gia, tuổi nghỉ hưu thường là 60 (giống như với nam giới ở Việt Nam). Nhưng tuổi nghỉ hưu đang tăng, vì tuổi thọ đang tăng và sức khỏe của con người đang tốt hơn. Thực tế này không chỉ diễn ra ở các nước giàu có như Nhật Bản hay châu Âu mà còn ở các quốc gia xung quanh Việt Nam.

Do đó, tăng tuổi nghỉ hưu là một xu hướng ở nhiều nước trong khu vực và so sánh với các quốc gia có cùng mức tuổi thọ trung bình của dân số thì tuổi nghỉ hưu ở Việt Nam rõ ràng thấp hơn nhiều quốc gia. Nhiều quốc gia trong khu vực hiện nay cũng đang tranh luận về vấn đề này và nếu tuổi nghỉ hưu chưa tăng thì nó sẽ sớm được tăng.

Xin cảm ơn ông!

Cách mạng 4.0: Lao động giá rẻ không còn là lợi thế Theo Bộ KH&ĐT, những thách thức từ cách mạng công nghiệp 4.0 ngày càng rõ rệt, rủi ro không chỉ ở các công đoạn giá ...

Hồ sơ 'không cánh mà bay': Hiệu trưởng vẫn được xếp loại Lao động tiên tiến Mặc dù có nhiều hành vi trái quy định, chịu trách nhiệm về mất hồ sơ chuyên môn của trường và cá nhân hiệu trưởng ...