Chuyên gia ngôn ngữ nói gì về quảng cáo "Mở lon Việt Nam"?

Liên quan đến quảng cáo của Coca-Cola vừa bị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) tuýt còi vì thiếu thẩm mĩ, chia sẻ với báo chí, PGS-TS Phạm Văn Tình, Tổng thư kí Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, cho rằng có thể từ này có nguồn gốc từ nước ngoài, người dân vẫn dùng bình thường. 

Trong tiếng Việt, từ "lon" mang nhiều nghĩa. Thứ nhất, là từ để chỉ thú rừng, cùng họ với cầy móc cua, nhưng nhỏ hơn (con lon). Nó còn là từ để chỉ vỏ hộp sữa, rượu hoặc nước uống hình trụ bằng kim loại (lon sữa bò, lon bia, lon nước ngọt).

Chuyên gia ngôn ngữ cho rằng không nên vội kết luận quảng cáo của Coca-Cola là vi phạm thuần phong mĩ tục.

Đặc biệt, nó cũng là từ chỉ cối nhỏ bằng sành (lon giã cua bằng sành, vại nhỏ, chậu nhỏ bằng sành). Cũng với cách gọi thông dụng, từ "lon" còn có nghĩa phù hiệu, quân hàm - của quân đội một số nước (ví dụ: đeo lon đại uý, gắn lon).

PGS Tình cho rằng không nên vội vàng kết luận là tục hay vi phạm thuần phong mĩ tục.

Một nhà văn nổi tiếng cũng cho rằng việc dùng từ "lon" trong tiếng Việt là hết sức bình thường, nó không hề tục hay vi phạm thuần phong mỹ tục. Cơ quan quản lí văn hoá không nên tưởng tượng theo hướng tiêu cực.

Trong khi đó, Cục trưởng Cục Văn hoá Cơ sở Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, Bộ VH-TT-DL Ninh Thị Thu Hương cho rằng cụm từ được nhãn hàng Coca Cola sử dụng trong chiến dịch quảng cáo lần này: "Mở lon Việt Nam" hoàn toàn không rõ nghĩa, không đảm bảo thông tin rõ ràng của nội dung quảng cáo với sản phẩm, hàng hóa được quảng cáo theo quy định đã được nêu rõ trong Luật Quảng cáo.

Theo bà Hương, trước khi kí văn bản chấn chỉnh hoạt động quảng cáo của Coca-Cola, Cục Văn hóa cơ sở đã nghiên cứu kĩ nội dung cụm từ "Mở lon Việt Nam" trong sản phẩm quảng cáo của Coca-Cola.

"Trước hết phải khẳng định, cụm từ này không có thông tin rõ ràng, nếu đã nói 'lon' thì phải gắn với tên sản phẩm là gì, lon Coca-Cola hay một nhãn hàng bia, nước ngọt... nào khác. Việc ngắt chữ 'lon' không gắn với tên sản phẩm hàng hóa sẽ làm cho người tiêu dùng không có được thông tin rõ ràng về sản phẩm", bà Hương nhấn mạnh.

Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở cũng nói rõ, việc gắn chữ "lon" như cách của Coca-Cola mà không có danh từ, trạng từ ở phía sau như "ở Việt Nam", "tại Việt Nam"… là phản cảm, thiếu thẩm mĩ vì tên gọi Việt Nam không thể tùy tiện sử dụng với mục đích quảng cáo, gắn với các slogan một cách thiếu trang trọng như vậy.

Bà Ninh Thị Thu Hương khẳng định: "Chúng tôi cũng chia sẻ với một doanh nghiệp nước ngoài khi họ đã vô ý xây dựng một slogan quảng cáo không đảm bảo sự trong sáng trong sử dụng tiếng Việt, chưa tìm hiểu cũng như được tư vấn kỹ càng, phù hợp về từ ngữ, văn phong trong văn hóa Việt…".

Cục trưởng Ninh Thị Thu Hương cũng nhấn mạnh Cục Văn hoá cơ sở không cấm quảng cáo của Coca-Cola. Tuy nhiên để đảm bảo thông tin quảng cáo rõ ràng, đầy đủ, doanh nghiệp này cần phải sửa, thêm chữ cho rõ ràng thông điệp, nội dung muốn quảng cáo.

Trước đó, Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VH-TT-DL) đã ban hành 3 văn bản: văn bản số 409/VHCS-QLHĐQC gửi các Sở VH-TT-DL, Sở VH-TT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; văn bản số 410/VHCS-QLHĐQC gửi Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình kĩ thuật số VTC, Đài Truyền hình, Đài Phát thanh và Truyền hình các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và văn bản số 411/VHCS-QLHĐQC gửi Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử chấn chỉnh hoạt động quảng cáo của Coca-Cola.

Tại 3 văn bản, Cục nêu rõ, hiện nay, nội dung quảng cáo sản phẩm Coca-Cola Việt Nam trên truyền hình và một số phương tiện quảng cáo có sử dụng cụm từ "Mở lon Việt Nam". Việc sử dụng cụm từ nêu trên trong nội dung quảng cáo có dấu hiệu về hành vi quảng cáo thiếu thẩm mĩ, không phù hợp thuần phong mĩ tục Việt Nam, đồng thời không đảm bảo thông tin rõ ràng của nội dung quảng cáo với sản phẩm, hàng hóa được quảng cáo, vi phạm các quy định tại khoản 3 Điều 8 và khoản 1 Điều 19 Luật Quảng cáo.

Để xử lí và chấn chỉnh hoạt động quảng cáo nêu trên, Cục Văn hóa cơ sở đề nghị các Sở VH-TT-DL, VH-TT kiểm tra, rà soát hồ sơ thông báo sản phẩm quảng cáo Coca-Cola đã tiếp nhận và yêu cầu chỉnh sửa cụm từ "Mở lon Việt Nam"; yêu cầu tháo dỡ sản phẩm quảng cáo trong trường hợp tổ chức, cá nhân không thực hiện thông báo sản phẩm quảng cáo đối với quảng cáo trên phương tiện bảng, băng-rôn. 

Đối với phương tiện giao thông, màn hình và các phương tiện quảng cáo khác trên địa bàn, Cục đề nghị các Sở kiểm tra, yêu cầu chỉnh sửa hoặc tháo dỡ sản phẩm quảng cáo có sử dụng cụm từ trên. Cục cũng đề nghị các Sở xử lí vi phạm theo quy định của pháp luật (nếu có).

Với các Đài Phát thanh, Truyền hình, Cục Văn hóa cơ sở đề nghị phối hợp, kiểm tra và có biện pháp xử lý theo thẩm quyền đối với sản phẩm quảng cáo Coca-Cola sử dụng cụm từ "Mở lon Việt Nam". Đồng thời, đề nghị doanh nghiệp sửa đổi cụm từ trên đảm bảo phù hợp quy định của pháp luật về quảng cáo trước khi tiếp tục phát sóng.

Cục Văn hóa cơ sở cũng đề nghị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử kiểm tra việc thực hiện nội dung quảng cáo Coca-Cola có sử dụng cụm từ nêu trên trên hệ thống phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử và xử lý theo quy định của pháp luật.