Có thay đổi tội danh với ông Thăng khi BLHS mới có hiệu lực 1/1/2018?

Thời gian qua, hàng loạt cựu quan chức một số tập đoàn như Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Cao su Việt Nam (VRA), Tổng công ty xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC)... bị khởi tố, đề nghị truy tố về tội danh "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng" theo Điều 165 Bộ luật Hình sự (BLHS) 1999.

Mới đây, ngày 19/12, ông Đinh La Thăng bị đề nghị truy tố về tội danh trên. Hôm qua, 20/12, ông Phùng Đình Thực, nguyên Tổng giám đốc PVN, bị khởi tố cùng về tội danh trên.

Ông Đinh La Thăng vừa bị truy tố về tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng. Ảnh: Hoàng Hà.

Tuy nhiên, chỉ còn 10 ngày nữa, Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi năm 2009 sẽ hết hiệu lực; đồng thời, Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi năm 2017 sẽ có hiệu lực thi hành. Theo đó, tội danh Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 165) sẽ không còn trong bộ luật mới kể từ 1/1/2018.

Có được thay đổi tội danh?

Điều 7 BLHS 2015 quy định: "Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng,… có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành".

Tuy nhiên, luật sư Phạm Tấn Thuấn (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết có những vấn đề pháp lý phức tạp xung quanh việc áp dụng tội danh đối với những người bị truy cứu trách nhiệm hình sự ở Điều 165 BLHS 1999 trước 1/1/2018.

Theo Nghị quyết số 41/2017/QH14 của Quốc hội, đối với hành vi Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 165 của BLHS 1999 xảy ra trước 0h00 ngày 1/1/2018, mà sau thời điểm đó vụ án đang trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử thì tiếp tục áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 để xử lý.

Trường hợp vụ án đã được xét xử và đã có bản án, quyết định của Tòa án thì không được căn cứ vào BLHS năm 2015, để kháng cáo, kháng nghị theo hướng không phạm tội.

Nếu sau thời điểm 0h00 phút ngày 1/1/2018 hành vi tội phạm mới bị phát hiện thì không khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử về tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 165 của BLHS năm 1999 mà áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về các tội danh tương ứng để khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử.

Theo luật sư Phạm Tấn Thuấn, với quy định này thì lịch sử tố tụng Việt Nam sẽ gặp phải tình huống có 2 BLHS "có hiệu lực song song”. Bởi vì các hành vi của những bị can này đã bị phát hiện trước thời điểm ngày 1/1/2018.

Do vậy, các bị can như ông Đinh La Thăng, ông Phùng Đình Thực,… vẫn bị điều tra, truy tố, xét xử về tội danh Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 165 BLHS 1999 sửa đổi 2009 hết hiệu lực từ 1/1/2018.

Thay thế bằng 9 tội danh

Thực tế, tội danh Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng được cụ thể hóa thành 9 tội danh trong BLHS năm 2015 có hiệu lực từ 1/1/2018, gồm:

Vi phạm các quy định về cạnh tranh (Điều 217), Vi phạm quy định về hoạt động bán đấu giá tài sản (Điều 218), Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí (Điều 219).

Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 220), Vi phạm quy định của Nhà nước về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 221).

Ngày 20/12, ông Phùng Đình Thực, nguyên Chủ tịch HĐQT, TGĐ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam bị khởi tố. Ảnh: Báo Đại Biểu Nhân Dân.

Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 222), Thông đồng, bao che cho người nộp thuế gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 223).

Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 224), Vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất (Điều 225).

Như vậy, trong 10 ngày còn lại của năm 2017, những ai đã và đang liên quan đến những vụ án có "dính" đến tội danh quy định tại Điều 165 BLHS năm 1999 sẽ bị khởi tố, truy tố theo điều luật này. Qua 0h ngày 1/1/2018, người vi phạm sẽ bị xử lý theo BLHS năm 2015 được sửa đổi năm năm 2017.

Luật sư Phan Trung Hoài, người bào chữa cho ông Đinh La Thăng, cũng cho rằng tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng gặp vấn đề pháp lý khá phức tạp khi bỏ và thay thế bằng những tội danh khác. Tuy nhiên, ông thừa nhận đây là bước tiến mới đáng ghi nhận trong tố tụng.

"Hành vi phạm tội cần phải được cụ thể hóa, đưa ra những tội danh khác nhau. Vậy nên việc bỏ điều này và chuyển thành nhiều tội danh khác là một điều tốt và dễ cho những người thực thi pháp luật áp dụng chuẩn xác hơn", luật sư Trần Thu Nam (Đoàn Luật sư Hà Nội) chia sẻ.

Luật sư Trần Bá Học (Đoàn Luật sư TP.HCM) đồng tình với nhận định trên: "Tội Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng rất mơ hồ nên BLHS mới phải cụ thể hoá để việc xét xử chính xác với từng hành vi".