Khoảng 3h trời giá lạnh, màn đêm bao phủ, anh Huỳnh Quốc Phú (phường Trường Xuân, TP Tam Kỳ, Quảng Nam) rời nhà đi tìm nấm mối. Đồ nghề chỉ gồm cây rựa, đèn pin, túi vai đeo ở vai.
“Loại nấm này rất kỳ lạ, chiều tối đến đêm mọc, chừng 8h hôm sau lụi tàn, do con mối ăn. Vòng đời cây nấm khoảng 12 giờ, do đó phải tranh thủ thức đêm thu hái”, anh Phú giải thích việc đi sớm.
Từ nhà, anh Phú chạy ra đến xã Tam Thái (Phú Ninh) chừng 10 km. Vùng đất này ẩm thấp, không bị ngập nước, người dân trồng cây keo tràm. Ở đó có vô số tổ mối nổi lên trên mặt đất, ẩn khuất trong cây, lá khô. Quanh chúng, nấm mối nhú lên từng cây cao 3-5 cm, mập ú.
Nhiều năm nay, cứ vào mùa anh Phú lui tới đây thu hoạch nấm. Từng ngõ ngách cánh rừng anh thuộc nằm lòng. Một tay anh cầm đàn pin chiếu rọi, tay cầm rựa phát những cành cây để dọn đường tìm.
 |
|
Anh Phú tìm nắm trong đêm tối. Ảnh: Đắc Thành. |
“Năm trước tìm thấy chúng thì năm sau quay lại sẽ có. Loại nấm này do mối tiết xuất ra một loại men nằm trong chất thải, gặp thời tiết thích hợp sẽ hình thành”, anh Phú nói.
Cứ sau mỗi đợt mưa lạnh kéo dài chuyển qua nắng ấm, nấm lại phát triển. Năm lạnh nhiều nấm mọc đến ba đợt, từ tháng 10 âm lịch đến tháng giêng. Chúng có đặc điểm nơi nào xuất hiện một cây thì cả khu vực kéo dài vài mét. Để nhổ số lộc trời này không đơn giản, không được dùng những đồ vật bằng sắt để lấy.
“Nơi đất mềm dùng ngón tay luồn xuống gốc, sau đó lật bụi nấm lên. Những nơi đất cứng dùng que bới gốc nhổ chúng”, anh Phú chia sẻ và nói dùng vật bằng kim loại thu hoạch thì lần sau nấm không mọc nữa.
Ngày may mắn, anh Phú thu hái được khoảng 10 kg, ngày ít được vài kg. “Nấm đưa về rửa qua nước cho hết đất, cát bán với giá 150.000 đồng. Ngày nhiều tôi thu hơn một triệu đồng, ít được vài trăm nghìn”, ông Phú kể.
 |
|
Mỗi năm nấm mối mọc một vài lần, tuổi đời khoảng nửa ngày sau đó lụi tàn. Ảnh: Đắc Thành. |
Thu hái nấm mối nhiều năm, anh Nguyễn Văn Chiến ở xã Tam Thái, cho hay nấm mối có rất nhiều ở Quảng Nam. Chúng có giá trị kinh tế, nhưng không thể trồng hay nhân giống, phát triển hoàn toàn trong tự nhiên. Do vậy, muốn ăn chúng đều trông vào thời tiết, thiên nhiên chứ con người không thể quyết định được. Có năm trời ấm, không có nấm để hái.
“Đây là quà tặng của trời đất nên đến mùa tôi săn tìm đưa về rửa sạch bỏ vào tủ lạnh ăn dần, còn dư bao nhiêu mới bán. Không mặt hàng nào dễ bán như chúng, có bao nhiêu đưa về đến nhà thương lái thu mua hết”, anh Chiến nói.
Nấm mối có thể chế biến rất nhiều món ăn, như làm nhân bánh xèo, xào, nấu canh với các loại thịt, rau. Nó có vị ngọt dịu tự nhiên, mùi thơm đặc trưng.
“Người đi săn phải biết phân biệt nấm mối với nấm độc, bởi trong tự nhiên có nhiều loại nấm độc hình thù y hệt nấm mối, nếu hái nhầm sẽ rất nguy hiểm”, anh Chiến cho hay.
