GS Ngô Bảo Châu nghiên cứu chiến lược phát triển giáo dục đại học Việt Nam

GS Châu là người đứng đầu nhóm tư vấn của Bộ GD-ĐT gồm 17 thành viên trong và ngoài nước nhằm thực hiện nghiên cứu này.

GS Ngô Bảo Châu

Theo GS Châu, nghiên cứu thực hiện trong bối cảnh giáo dục đại học (GD ĐH) và cao đẳng đã được xác định là "lĩnh vực đột phá" nhằm nâng cao năng suất và kỹ năng lao động của Chính phủ cũng như định hướng tự chủ đại học vào năm 2020 tới đây.

2 thách thức

Theo các số liệu thống kê, hiện Việt Nam có 235 trường ĐH và 428 trường CĐ. Tỉ lệ đi học ĐH ở Việt Nam đã tăng từ dưới 20% năm 2008 lên trên 30% vào năm 2014.

Tuy nhiên, Việt Nam chỉ có 5 trường ĐH xuất hiện trong bảng xếp hạng 400 trường ĐH châu Á mới nhất của QS. Trong khi đó, Thái Lan có tới 14 trường ĐH (gần gấp 3 lần), Malaysia có 27 trường (gấp hơn 5 lần) còn Indonesia cũng có tới 17 trường.

GS Châu cũng đưa ra một con số khác về số lượng các bài báo công bố quốc tế của Việt Nam trên danh mục tạp chí Scopus cho thấy, từ năm 2006-2016, số lượng bài báo quốc tế trên các tạp chí này tăng từ 984 lên 5.563 (gấp 5,6 lần).

Tuy nhiên, số lượng công bố quốc tế của Việt Nam chỉ bằng chưa tới 1/3 của Singapore, 1/2 của Thái Lan và chưa bằng 1/5 so với Malaysia.

GS Châu nhận định, thách thức của GD ĐH Việt Nam là hệ thống quản trị kém hiệu quả với những biểu hiện như thiếu sự minh bạch, thiếu cấu trúc, thiếu sự định danh mạch lạc và thiếu tự chủ.

Một ví dụ được dẫn ra là cách phân loại và tên gọi các cơ sở GD ĐH đang rất mâu thuẫn: ĐH quốc gia, ĐH vùng, ĐH, CĐ, học viện, viện…

Bên cạnh đó, theo GS Châu, một thách thức nữa đối với GD ĐH Việt Nam là thiếu sự đầu tư.

Đầu tư nhà nước trên đầu sinh viên Việt Nam vào năm 2013 là 645 USD. Trong khi đó, của Thái Lan là 1.111 USD, Singapore là 12.013 USD. Ở Malaysia, thống kê 2015 là 4.850 USD.

3 trụ cột

Sau khi giới thiệu về bối cảnh GD ĐH Việt Nam, GS Châu cho biết có 4 giá trị cốt lõi mà nhóm nghiên cứu xác định cho GD ĐH Việt Nam.

Thứ nhất, là đáp ứng hiệu quả và linh động những đòi hỏi của xã hội và đóng góp vào tăng năng lực cạnh tranh quốc gia cũng như sự thịnh vượng của người dân.

Thứ hai, hội nhập với thế giới, hướng tới những giá trị nhân bản chung của nhân loại, đồng thời bảo tồn những giá trị truyền thống của Việt Nam.

Thứ ba, tìm ra tri thức mới, vận dụng tri thức có để phụng sự xã hội.

Cuối cùng, đảm bảo sự công bằng và cơ hội tiếp cận GD ĐH cho nhóm sinh viên kém ưu đãi.

Để hiện thực hóa những giá trị này, nhóm nghiên cứu đề xuất 3 trụ cột cho sự phát triển GD ĐH Việt Nam bao gồm: Quản trị, Tài chính và Năng lực hệ thống.

Về quản trị, GS Châu cho rằng, điểm mấu chốt là tìm được điểm cân bằng giữa tự chủ ĐH và sự can thiệp quản lý của Nhà nước.

Bên cạnh đó, tìm ra mô hình hệ thống ĐH và CĐ thống nhất cùng với bộ tiêu chí rành mạch để đảm bảo hiệu quả cho sự can thiệp của quản lý Nhà nước hướng tới nâng chất lượng hệ thống.

Cùng với đó, tìm ra mô hình quản trị của từng cơ sở ĐH tự chủ để đảm bảo thực hiện trách nhiệm giải trình về chất lượng đào tạo, nghiên cứu, minh bạch thông tin.

Về tài chính, nhóm nghiên cứu đề xuất, nâng cao hiệu quả ngân sách Nhà nước dành cho ĐH, CĐ, chuyển từ hình thức cấp kinh phí chi thường xuyên sang hình thức đặt nhiệm vụ ưu tiên (đào tạo, nghiên cứu) thông qua quy trình cạnh tranh công bằng.

Bên cạnh đó là các giải pháp hướng tới đảm bảo cơ hội tiếp cận ĐH qua quỹ học bổng và tín dụng sinh viên cũng như xây dựng khung pháp lý để khuyến khích đầu tư vào GD ĐH.

Về năng lực hệ thống, GS Châu đề xuất thiết kế bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư, tiêu chí đánh giá chất lượng quản trị, đào tạo và nghiên cứu khoa học, thiết kế thị trường lao động ở ĐH, CĐ theo hướng mở và cạnh tranh, đồng thời thống nhất và đơn giản hóa hệ thống tên gọi và chức danh.