Theo quan niệm ngày xưa, mỗi vùng đất nơi ta sinh sống, làm ăn đều có một vị thần Thổ Công (hay còn gọi là Thổ Địa cai quản), cai quản và bảo vệ vùng đất không bị kẻ xấu xâm phạm.
Đồng thời, vị thần này còn phù hộ cho những người sinh sống, làm ăn tại vùng đất đó. Chính vì điều này, người xưa thường hay có câu nói “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá".
Có thể nói, cúng tạ đất là nghi lễ thể hiện sự thành kính, cảm tạ của gia chủ đối với Thổ Công đã trông coi đất đai của gia đình trong suốt một năm qua. Mong rằng Thổ thần sẽ tiếp tục phù hộ cho gia đình trong năm mới làm ăn “thuận buồm xuôi gió, phát tài phát lộc".
Thông thường, lễ cúng tạ đất sẽ được thực hiện vào ngày 30 Tết hoặc có thể cúng vào ngày 23 tháng Chạp, cùng lễ cúng với ông Công ông Táo. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể làm lễ cúng vào ngày mùng 3 Tết, trùng với ngày hóa vàng tại nhiều gia đình.
Riêng một số tỉnh như Huế, Quảng Bình, Quảng Ngãi,... nghi lễ cúng đất đầu năm thường sẽ được tiến hành vào tháng 2 Âm lịch.
Vậy, cúng đất đai đầu năm cần gì? Mâm cúng đất đầu năm thường sẽ bao gồm những lễ vật như sau:
Các món cúng bao gồm:
- 3 lá trầu và 3 quả cau cành dài, đẹp
- 2 đĩa trái cây
- 2 đĩa xôi trắng
- 1 con gà luộc để nguyên con (loại gà trống thiến hoặc gà giò)
- 0,5 lít rượu trắng và 3 cái chén nhỏ đựng rượu
- 10 lon bia và 6 lon nước ngọt
- Một vài loại bánh kẹo được đặt trong đĩa to
Các lễ vật khác bao gồm:
- Hương
- Hoa tươi
- Bộ ngũ phương gồm 5 ông ngựa (đỏ, xanh, vàng, tím, trắng) và 5 bộ mũ áo, cờ kiếm
- Bộ thần linh thổ địa gồm ông ngựa đỏ, mũ, áo, cờ, kiếm và tiền vàng
- Bộ cúng gia tiên gồm 1 cây vàng hoa đỏ, 1 vàng ngũ phương, 1 đĩa lớn đựng 50 lễ vàng
Theo đó, tuỳ thuộc vào điều kiện của mỗi gia đình mà mâm lễ cúng đất đai có thể khác nhau.
Trong quá trình thực hiện lễ cúng tạ đất, gia chủ cần chú ý một vài điều sau đây để tránh những sai sót không đáng có:
- Chuẩn bị lễ vật cúng trước 1 ngày, đồng thời kiểm tra các lễ vật trước khi cúng (trường hợp đồ bị hỏng, bạn cần phải mua đồ khác thay thế).
- Tắm rửa sạch sẽ, đồng thời ăn mặc lịch sự trước khi thực hiện lễ cúng để bày tỏ lòng thành kính đối với Thổ Công.
- Đọc bài khấn bằng điện thoại hay giấy không nên đặt ở dưới đây để thể hiện sự tôn kính đối với Thổ thần.
- Đọc văn khấn to rõ với tốc độ đọc vừa phải, đặc biệt là tránh đọc sai.
- Thực hiện lễ cúng nên là người trong nhà để mọi ước nguyên, tạ ơn của gia đình có thể thành hiện thực.
Sau khi chuẩn bị mâm lễ vật đầy đủ và bày biện lên bàn thờ, gia chủ tiến hành nghi lễ tạ đất bằng việc đọc văn khấn cúng tạ đất đầu năm như sau:
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy:
Quan đương xứ Thổ Địa chính thần.
Thổ Địa Ngũ phương Long mạch Tôn thần.
Hôm nay là ngày... tháng... năm..., nhằm tiết...
Chúng con là:...
Thành tâm sắm sanh phẩm vật, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình cáo Chư vị Tôn Thần về việc lễ tạ thần linh Thổ Địa.
Gia đình chúng con nhờ có duyên lành mà đến an cư lạc nghiệp nơi này. Đội ơn thần linh Thổ Địa che chở, ban ân, đất này được phong thủy yên lành, khí sung, mạch vượng, bốn mùa không hạn ách tai bay, tám tiết có điềm lành tiếp ứng. Trong ngoài ấm êm, toàn gia mạnh khỏe. Nay nhằm ngày lành tháng tốt, gia đình chúng con sắm sửa lễ tạ mong báo đáp ân thâm, tỏ lòng tôn kính. Cúi xin Chư vị Tôn Thần lai giáng án tiền, nhận hưởng lễ vật, chứng minh tâm đức.
Cung kính nghĩ rằng thần linh Thổ Địa sẽ tùy duyên ứng biến phù hộ cho gia đình chúng con được an cư, đạt được những điều mong ước, cho nhà cao cửa rộng, cho tăng tài tiến lộc, cho nhân vật hưng long.
Âm dữ dương đồng, dốc lòng cầu khấn, cúi xin soi tận, ý khẩn tâm thành.
Kính thỉnh Bản gia tiên tổ liệt vị chân linh đồng lai hâm hưởng.
Cẩn cáo!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!