Nhà máy lọc nước trăm tỉ tại TP HCM 'chết yểu'

Toàn cảnh dự án Nhà máy nước sạch Cần Giờ. (CTV)

Kêu gọi đầu tư rồi bất ngờ "khai tử"

Năm 2008, người dân huyện Cần Giờ nói riêng và TP HCM phấn khởi đón nhà máy xử lí nước lợ thành nước ngọt đầu tiên của cả nước với kì vọng giúp người dân huyện biển có nước sạch để dùng. Từ một ca sĩ nổi tiếng, người từng đoạt giải nhất Tiếng hát Truyền hình năm 1991, bà Nguyễn Thụy Đông Đào, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Đặng Đoàn Nguyễn (chủ đầu tư dự án Nhà máy nước sạch Cần Giờ) bất ngờ rẽ ngang sang ngành nước vì đau đáu trước tình cảnh người dân nơi đây lúc bấy giờ phải hứng từng xô nước mưa để dành nấu ăn, hồ chứa nước chỉ còn toàn là cặn. Khi đó, để vận chuyển nước sạch cho dân, thành phố phải dùng sà lan rất tốn kém.

Theo bà Đào, năm 2005, TP HCM chủ trương xã hội hóa ngành cấp nước, kêu gọi tư nhân đầu tư vào lĩnh vực này nhằm giải quyết nhu cầu bức xúc về nước sạch. Doanh nghiệp tham gia cùng thành phố sẽ được hưởng một số ưu đãi về thuế, hỗ trợ tiền thuê đất... 

Cùng với mối trăn trở sẵn có, lại được sự động viên, khuyến khích từ phía chính quyền, ca sĩ Đông Đào đã cùng chồng là một doanh nhân tại Mỹ (đại diện cho Severn Trent - một tập đoàn chuyên về xử lí nước nổi tiếng trên thế giới) tiến hành đầu tư dự án Nhà máy nước sạch Cần Giờ, biến nước lợ thành nước ngọt phục vụ bà con.

Nhà máy nước sạch vừa đưa vào hoạt động chưa được 2 năm đã phải nhận "giấy báo tử"

Theo giấy chứng nhận đầu tư do UBND TP HCM cấp, dự án có tổng mức đầu tư 67 tỉ đồng, hoạt động 20 năm được thực hiện theo 3 giai đoạn: Từ 2007 - 2011, mỗi ngày cung cấp 5.000 m³ nước sạch; giai đoạn 2012 - 2016, nâng công suất lên gấp đôi và từ năm 2017 trở đi là 20.000 m³/ngày. Thiết bị lọc nước của nhà máy theo công nghệ thẩm thấu ngược (R.O), lọc được tất cả các loại vi khuẩn có hại cho sức khỏe và lọc được cả nước biển. 

Toàn bộ lượng nước này được bán cho Công ty Dịch vụ Công ích huyện Cần Giờ để cung cấp cho người dân. Thực tế, số tiền đầu tư mà Công ty Đặng Đoàn Nguyễn phải bỏ ra là khoảng 105 tỉ đồng.

Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động sản xuất thời điểm 2009 - 2010, tình hình biến đổi khí hậu đã trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước, làm ô nhiễm và độ mặn tăng cao, khiến chi phí sản xuất tăng cao, sản lượng nước thành phẩm giảm. Trong bối cảnh khó khăn, công ty đã đề xuất thành phố cho nâng công suất sớm hơn lộ trình để có thể kết hợp thay đổi thiết bị phù hợp với điều kiện ô nhiễm môi trường, nhưng thành phố không đồng ý. Nhà máy nước tiếp tục phải gồng mình hoạt động với điều kiện môi trường ngày càng ô nhiễm nặng nề.

Đáng nói, cho đến 2011, UBND TP cùng các sở, ngành vẫn không đồng ý cho nhà máy nâng công suất theo đúng thời hạn có trong giấy phép đầu tư. Nguyên nhân do thành phố đang triển khai lắp đặt đường ống cấp nước từ nội thành qua Cần Giờ.

"Động thái này như một bản án khai tử đối với Nhà máy nước sạch Cần Giờ. Dự án mới thực hiện được vài năm, chưa thu hồi vốn thì Sawaco lại xây dựng đường ống đưa thêm 40.000 m³ nước về cung cấp cho huyện Cần Giờ. Công ty Dịch vụ Công ích Cần Giờ đã không lấy hết lượng nước do nhà máy của Công ty Đặng Đoàn Nguyễn sản xuất theo hợp đồng bao tiêu thỏa thuận ban đầu. Cùng với đó, để giải quyết vấn đề xử lí mặn, chúng tôi buộc phải vay vốn hàng chục tỉ đồng để bổ sung thiết bị nhưng vẫn không xuể. Cộng với trả lãi ngân hàng, nhà máy nước lỗ gần 100 tỉ đồng" - bà Nguyễn Thụy Đông Đào cho hay.

Cảnh tượng hoang tàn bên trong Nhà máy được đầu tư hàng trăm tỉ đồng, sau 7 năm chờ quyết định của UBND TP HCM

"Chết" không được, "sống" cũng không xong

Cuối năm 2011, UBND TP đã giao Sở GTVT chủ trì, phối hợp với các Sở ngành đàm phán mua lại dự án theo đúng quy chế xã hội hóa. Đại diện phía chủ đầu tư thông tin: Dù biết sẽ thiệt hại rất nhiều do nhà máy chưa hoạt động được 2 năm, chưa kịp khấu hao vốn, nợ ngân hàng cũng như nợ vay nước ngoài còn chồng chất, nhưng doanh nghiệp cũng đành chấp thuận theo chủ trương của thành phố là ngưng hoạt động để bàn giao nhà máy.

"Tôi không dám xuống thăm lại nhà máy vì giờ nhìn cảnh tượng điêu tàn, xót lắm!" - Bà Nguyễn Thụy Đông Đào - Tổng giám đốc Công ty Đằng Đoàn Nguyên xót xa

TP HCM đã cho thành lập Tổ liên ngành, thuê công ty kiểm toán giá trị đầu tư độc lập, thuê công ty thẩm định đánh giá tài sản. Từ đó, sau nhiều lần thương thảo đàm phán thì Tổ liên ngành cũng đã đưa ra được kết luận và trình TP HCM phương án mua lại dự án. Tuy nhiên đến nay đã gần bảy năm, Tổ liên ngành nhiều lần kiến nghị giá nhưng nhà đầu tư vẫn chưa nhận được quyết định cuối cùng của UBND TP. 

Đáng nói, trong gần 6 năm chật vật, Công ty Đặng Đoàn Nguyễn đã tìm được nhà đầu tư mới với hy vọng có thể tái hồi sinh dự án. Giữa năm 2018, công ty cũng đã có văn bản đề xuất UBND TP cho phép nhà máy phục hồi hoạt động, công suất ban đầu là 5.000 m³/ngày đêm, gia hạn thêm giấy phép hoạt động là 7 năm, trong đó bù 5 năm ngưng hoạt động và 2 năm để công ty thay thế thiết bị, sửa chữa nhà máy. Nhận lại vẫn là sự im lặng đến khó hiểu của UBND TP cùng các bên liên quan.

“Doanh nghiệp chúng tôi thực hiện lời kêu gọi của thành phố tham gia đầu tư theo hình thức xã hội hóa, cùng chia sẻ khó khăn trong những năm thiếu nước trầm trọng. Việc ngưng sản xuất và cấp nước là do thành phố quyết định chứ không phải do chủ đầu tư.

Giờ thành phố mua lại hay không cũng không biết. Bảy năm trời gần như tháng nào chúng tôi cũng gửi đơn kiến nghị các Sở, ngành nhanh chóng tháo gỡ nhưng đã qua mấy đời lãnh đạo, vẫn chưa có ai giải quyết. Chờ đợi thêm ngày nào là doanh nghiệp khốn khổ thêm ngày đó” - bà Đông Đào khẩn thiết.