Những quyết sách quan trọng về đầu tư, kinh doanh trong năm qua và đang được Quốc hội xem xét

 Sáng nay (4/11), Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026 (Vietnam Investment Forum - VIF 2026) đã diễn ra tại Khách sạn The Reverie Saigon, TP HCM. Sự kiện quy tụ hơn 20 diễn giả cùng hàng trăm nhà đầu tư đến từ khắp mọi miền đất nước.

Mở đầu Diễn đàn, TS. Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội khóa XV, Đại biểu Quốc hội khóa XV, đã trình bày tham luận, cung cấp cho các nhà đầu tư cái nhìn toàn cảnh về những Quyết sách quan trọng liên quan đến đầu tư, sản xuất kinh doanh được Quốc hội ban hành trong một năm qua và đang được xem xét ngay tại Kỳ họp thứ 10 của Quốc hội khóa XV đang diễn ra. 

Dưới đây là nội dung chính trong phần tham luận của TS. Phan Đức Hiếu:

Các quyết sách tăng theo cấp số nhân

Trong phạm vi thời lượng khoảng 20 phút, để cung cấp toàn cảnh thì thì không thể, mà tôi sẽ thông tin về những quyết sách quan trọng đã được Quốc hội quyết định tại Kỳ họp thứ 9 và sẽ được thảo luận tại Kỳ họp thứ 10 đang diễn ra.

Tôi cho rằng, đây là những quyết sách có tác động đến kinh tế xã hội thời gian tới.

Chúng ta thấy, Kỳ họp thứ 7 diễn ra đầu năm 2024 chỉ có 13 quyết sách lớn được Quốc hội thông qua. Đến kỳ họp thứ 8 diễn ra cuối năm 2024 có 22 luật và nghị quyết lớn. Tuy nhiên, đến Kỳ họp thứ 9 diễn ra đầu năm nay thì các quyết sách được quyết định đã lên tới con số 68. Các Luật, các quyết sách lớn được Quốc hội thông qua có thể nói là tăng theo theo cấp số nhân.

Tại kỳ họp thứ 10 đang diễn ra, tuần trước dự kiến có 34 quyết sách sẽ xem xét, nhưng hiện nay, dự kiến sẽ có 50 luật và ba nghị quyết có tính quy phạm. Còn lại, các nghị quyết về các vấn đề quan trọng khác, ví dụ như quyết sách về chủ trương đầu tư xây dựng một tuyến cao tốc, một tuyến đường sắt, một nhà ga… thì không tính vào đây.

Điều này cho thấy, tinh thần của Quốc hội hiện nay rất thay đổi, không làm theo kế hoạch như trước đây nữa. Trước đây, trung bình mỗi năm có khoảng 10 - 12 Luật, Nghị quyết được xem xét, thông qua… Còn bây giờ là làm theo những yêu cầu và để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, không có giới hạn về mặt khối lượng công việc mà chỉ có tinh thần là “làm được bao nhiêu có thể”.

Ở đây tôi điểm lại một số quyết sách mà các nhà đầu tư nên lưu tâm. Tôi chỉ có thể nói về mặt tinh thần, còn về mặt chi tiết thì buộc chúng ta phải phải tìm hiểu và nghiên cứu. Đây là những quyết sách sẽ có tác động rất lớn trong những năm tiếp theo.  

Đầu tiên đó là Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Đây là Nghị quyết của Quốc hội có tính chất quy phạm như luật để thế chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Ngoài ra, còn có luật sửa đổi 8 luật (Luật số 90/2025/QH15 của Quốc hội: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công); Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi)…

Hiện nay, có một khái niệm liên quan đến cơ chế đặc thù mà chúng ta bắt đầu phải làm quen, đó là Nghị quyết thí điểm về một cơ chế đặc thù, đặc biệt để phát triển kinh tế xã hội nói chung. Ví dụ như Nghị quyết về Nhà ở xã hội (Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù về nhà ở xã hội).

Đặc biệt là Nghị quyết (số 222/2025/QH15) về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam và Nghị quyết (số: 206/2025/QH15) về Cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật…

Như vậy, về mặt nội dung thì tôi nhấn mạnh lại rằng, Nghị quyết 68 là định hướng của Bộ Chính trị về thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên, để thể chế hóa Nghị quyết 68 thì có hai nhóm công  việc. Một là thể chế hóa vào từng luật đã được thông qua và sắp sửa được thông qua thì tiếp tục thể chế hóa.

Trong đó, Nghị quyết 198 của Quốc hội là một Nghị quyết trực tiếp thể chế hóa những nội dung, định hướng tại Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị.

Đây là nghị quyết rất quan trọng.

Nổi bật trong Nghị quyết 198 có mấy điểm như thế này.

Một là, Nghị quyết nhấn mạnh đến việc giảm những rủi ro về mặt thể chế cho doanh nghiệp. Có hai vấn đề liên quan đến giảm rủi ro mà doanh nghiệp ghi nhận tích cực. Thứ nhất, đó là nguyên tắc chỉ thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp một năm một lần và không kiểm tra doanh nghiệp nếu như doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ pháp luật tốt. Thứ hai là không hình sự hóa các quan hệ dân sự và kinh tế.

Đây là lần đầu tiên trong một văn bản pháp luật nói đến rất nhiều những nguyên tắc mà trước đây chúng ta thảo luận. Tôi chỉ lấy ví dụ, nếu như có một vụ việc xảy ra mà không rõ giữa xử lý hình sự và xử lý hành chính hay xử lý dân sự, thì xử lý dân sự và xử lý hành chính chứ không xử lý hình sự.

Có những điều mà trước đây chúng ta trao đổi, nhưng lần đầu tiên nó được ghi nhận rất mạnh mẽ bằng một văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực…

Ngoài ra, có hai  nhóm cơ chế ở đây mà chúng ta hết sức lưu ý. Đó là Nghị quyết này cân bằng giữa hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế nhỏ và vừa, cũng như có cơ chế để thúc đẩy những doanh nghiệp vừa và lớn trở thành doanh nghiệp lớn.

Lần đầu tiên nói đến cơ chế đặt hàng đấu thầu và chỉ định các nhà đầu tư để dành “sân chơi” cho những dự án, công trình quan trọng.

Còn đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa thì sẽ tiếp cận rất nhiều đến hỗ trợ đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh. Tôi chỉ nhấn mạnh ở đây vấn đề mà Chính phủ rất mong muốn, đó là vấn đề mặt bằng cho sản xuất kinh doanh, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Nghị quyết 198 đã đưa ra một loạt cơ chế.

Thứ nhất, là các địa phương sẽ hỗ trợ một phần đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng các khu công nghiệp, cụm công nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; giành một phần tối thiểu diện tích thuê đất cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Diện tích này tối thiểu 5 %, hoặc 20 ha một dự án và Nhà nước sẽ hỗ trợ 30 %  tiền thuê... 

Ngoài ra có rất nhiều những chính sách khác thì tùy vào nhu cầu của mình, các nhà đầu tư có thể nghiên cứu thêm. Những chi tiết tôi trình bày ở đây chỉ nêu một số điểm lớn.

Tăng phân cấp, cấp tỉnh quyết mọi dự án nhà ở để bán

Một điểm nữa, từ nay trở đi trong trong khi thảo luận thông qua các luật, một nguyên tắc được nhấn mạnh rất nhiều, đó là tăng cường sự phân cấp, chứ không ủy quyền.

Ủy quyền, có nghĩa là một ai đó ở trên ủy quyền cho người khác thì người đó vẫn chịu trách nhiệm mà người khác làm. Còn bây giờ phải nhấn mạnh đến việc phân quyền và phân cấp, đó là việc của ai người đấy làm và người đấy chịu trách nhiệm. Đây là điều rất khác với trước.

Tôi lấy ví dụ với Luật Đầu tư sửa đổi, xu hướng phân cấp phân quyền bây giờ thể hiện rất lớn. Anh chị thấy, trước đây các dự án nhà ở để bán trên 300 ha hoặc phải di dân trên 50.000 người là do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Còn bây giờ, các dự án về nhà ở là do UBND cấp tỉnh quyết định, không phân biệt quy mô và và diện tích.…

Hay trong lĩnh vực đầu tư công, trước đây là Quốc hội quyết định dự án từ trên mười nghìn tỷ đồng, còn bây giờ đã nâng lên mức trên 30 nghìn tỷ đồng.

Một điểm nữa các doanh nghiệp nên ý, đặc biệt là các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực bất động sản, đó là Luật Tổ chức tín dụng sửa đổi. Từ nay trở đi chúng ta phải hết sức chú trọng đến việc thực hiện nghĩa vụ, cũng như là thực hiện các cam kết với các bên.

Luật Tổ chức tín dụng sửa đổi lần này có một quy định  mới, đó là quyền thu giữ tài sản của các tổ chức tín dụng theo các hợp đồng tín dụng và quyền thu giữ trực tiếp của các tổ chức cho vay.

Đây điểm mà tôi cho rằng các doanh nghiệp hết sức cân nhắc.

Các dự án được áp dụng chính sách thí điểm, đặc thù đến hết vòng đời

Nói thêm về tại sao chúng ta có các chính sách, cơ chế đặc thù? Ở đây, chúng ta biết, Luật là những quy phạm mang tính chất phổ quát,  phổ biến chung mà nó phải được áp dụng trong một thời gian dài. Trong khi đó, có những vấn đề rất mới mà mình chưa rõ cái rủi ro xảy ra cho xã hội.

Vì vậy, lần này Quốc hội sử dụng rất nhiều hình thức là nghị quyết thí điểm một số cơ chế đặc thù để để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.

Những nghị quyết này thường có hiệu lực 5 năm. Nhưng doanh nghiệp, các nhà đầu tư lưu ý là không phải hết 5 năm, khi nghị quyết hết hiệu lực thì những cơ chế, chính sách này cũng hết hiệu lực, mà khi các nhà đầu tư được triển khai hoạt động đầu tư theo nghị quyết này thì các hoạt động đầu tư đấy được kéo dài suốt đời của dự án. Còn lại những trường hợp mới, nếu như nghị quyết hết hạn thì sẽ không tiếp tục.

Tôi lấy ví dụ về Nghị quyết số 201/2025/QH15 của Quốc hội về Thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, tại sao lại có Nghị quyết này?

Theo Luật Đất đai năm 2024 thì một số dự án tiếp cận đất đai chỉ có hai hình thức, chủ yếu là đấu giá và đấu thầu. Thế nhưng, Chính phủ nhận thấy là nếu như phát triển nhà ở xã hội theo mục tiêu hơn 1.000.000 căn nhà ở xã hội trong một thời gian ngắn nhất, mà lại cứ thực hiện các trình tự thủ tục từ chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận nhà đầu tư, đấu thầu… thì nhiều khi các nhà đầu tư mất vài năm mới triển khai được.

Và để giải quyết vấn đề này, Nghị quyết về nhà ở xã hội với nhiều chính sách thí điểm được xây dựng. Trong đó, có chính sách nới lỏng các điều kiện về tiếp cận nhà ở xã hội cho người dân. Bên cạnh đó là thực hiện ngay cơ chế giao dự án cho nhà đầu tư, đây coi như là chấp thuận dự án và chấp thuận cho nhà đầu tư để đẩy nhanh tiến độ.

Thành lập trung tâm tài chính quốc tế

Một quyết sách tiếp theo nữa là việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Nghị quyết về việc này đã được Quốc hội thông qua từ kỳ họp thứ 9 diễn ra vào tháng 6 vừa qua.

Điều đặc biệt, đây là một trung tâm tài chính quốc tế nhưng sẽ dự kiến tự hoạt động ở hai nơi là Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, chứ không phải là hai trung tâm tài chính quốc tế ở hai nơi.

Điều nổi bật nhất của Trung tâm tài chính này là các cơ chế, chính sách về dịch vụ tài chính và thị trường vốn. Có những hình thức kinh doanh, hoạt động kinh doanh, hình thức cung cấp dịch vụ mà ở ngoài không làm được thì có thể sẽ làm được ở trong Trung tâm tài chính quốc tế.

Mong muốn lớn nhất ở đây là xây dựng một nơi có môi trường đầu tư kinh doanh, cả về thị trường vốn, tương tự như khu vực và một số nước phổ quát trên thế giới.

Có rất nhiều cơ chế tôi không liệt kê ra đây, đặc biệt là vấn đề về ngoài hối, vấn đề về ngân hàng, thị trường vốn, vấn đề về thuế, xuất nhập khẩu, cư trú, đi lại và thậm chí là cả cơ chế tài phán…

Tại kỳ họp thứ 10 này, Quốc hội sẽ thảo luận và thành lập Tòa án chuyên biệt trong trung tâm tài chính quốc tế để thực hiện những phán quyết, giải quyết…

Có nhiều chính sách rất mạnh mẽ ở đây và nhiều khi Đại biểu Quốc hội cũng rất tranh cãi, nhiều hình khác nhau. Nhưng theo dự kiến hiện nay về ngôn ngữ áp dụng trong trung tâm tài chính quốc tế thì ngôn ngữ chính thức là tiếng Anh và tiếng Việt là ngôn ngữ bổ sung. Bên cạnh đó, cho phép các cái giao dịch kinh tế, thương mại được lựa chọn luật pháp quốc tế để áp dụng tùy theo nhu cầu của các bên. Tài phán ở đây là một cơ chế tài phán riêng.

Có rất nhiều người cũng hay hỏi tôi là có ngoại trừ liệu sau này có thẩm phán là người nước ngoài không? Theo tôi có thể cũng không loại trừ trường hợp đó. Đấy là báo cáo anh và đây là một cơ chế phải nói là rất đặc thù, đặc biệt.

Điểm rất mừng ở đây, là Thủ tướng Chính phủ thì rất sốt ruột, vì chủ trương thông qua rồi, nhà đầu tư ở trong nước và quốc tế thì rất mong đợi là khi nào thì được chính thức thành lập?

Tại kỳ họp gần nhất cách đây mấy ngày, Thủ tướng nói là phải phải hoàn thành việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế trong tháng 11.

Với tư cách là người bấm nút thông qua chủ trương thành lập Trung tâm tài chính quốc tế thì tôi cũng rất vui mừng. Tôi nhấn mạnh, đây là một cơ chế mà mục tiêu lớn nhất là tạo ra một thể chế về đầu tư kinh doanh mang tính chất cạnh tranh trong khu vực và thế giới, để thu hút đầu tư. Thu hút đầu tư ở đây không chỉ FDI, mà là mọi nhà đầu tư, kể cả những nhà đầu tư trong nước.

Sắp xếp lại hệ thống quy hoạch

Về các nội dung dự kiến tại Kỳ họp thứ 10 đang diễn ra, các nhà đầu tư nên lưu ý mấy vấn đề sau đây mà theo tôi nó tác động đến mọi hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đầu tiên, chúng tôi sẽ rà soát và sắp xếp lại hệ thống quy hoạch. Đối với các nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư kinh doanh bất động sản, theo tôi thì chẳn hẳn “sợ nhất là quy hoạch”.

Làm thế nào để một dự án đầu tư phù hợp với quy hoạch, phù hợp với quy hoạch nào và nội dung quy hoạch nào… Lần này, mục tiêu của Chính phủ đã trình lên là sẽ sắp xếp lại một hệ thống quy hoạch mà sẽ giảm tối đa những quy hoạch không cần thiết.

Đấy là mong muốn lớn nhất để tránh trùng lặp quy hoạch. Càng nhiều quy hoạch thì xác suất mâu thuẫn, chồng chéo giữa các quy hoạch càng lớn và như vậy sẽ càng tạo ra nhiều rủi ro.

Thứ hai, chúng tôi với tư cách là đại biểu Quốc hội thì rất mong muốn là phải làm rõ việc “thế nào là một dự án đầu tư phù hợp với quy hoach”. Và mong muốn của tôi là chỉ mang ra một quy hoạch sát nhất với dự án để đánh giá sự phù hợp đó, chứ không phải là phù hợp với toàn bộ hệ thống quy hoạch.

Chúng tôi rất mong muốn các nhà đầu tư dành thời gian nghiên cứu các nội dung này và thậm chí có ý kiến góp ý cho cho Quốc hội và Chính phủ.

Sửa đổi Luật Đất đai

Một vấn đề đáng lưu ý nữa là liên quan đến Luật Đầu tư. Vấn đề này cũng tác động đến mọi hoạt động đời sống kinh tế xã hội. Luật Đầu tư sắp tới được sửa đổi thì có một số nhóm vấn đề lớn.

Một là sẽ bãi bỏ và cắt giảm những cái ngành nghề kinh doanh có điều kiện không cần thiết. Chính phủ đang đề xuất điều chỉnh cắt giảm tối đa danh mục trong số 237 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện hiện tại. Tôi không nhớ chính xác, nhưng con số cắt giảm được đề xuất lên đến mấy chục ngành nghề.

Liên quan đến Luật Đầu tư sửa đổi, Quốc hội cũng sẽ thảo luận xem có cần thiết hay không đối với chủ trương đầu tư. Đối với nhà đầu tư nước ngoài thì vẫn tiếp tục thảo luận là sẽ thực hiện quy trình nào trước, quy trình nào sau. Ví dụ như đăng ký đầu tư trước trước thành thành lập doanh nghiệp, hay ngược lại.

Ngoài ra, sẽ có quy định về một số chính sách ưu đãi và thúc đẩy đầu tư. Trong thời gian tới, nhóm lĩnh vực này sẽ được tập trung: Y tế, giáo dục và khoa học công nghệ.

Một điểm nữa đáng quan tâm là liên quan đến Luật đất đai.

Với luật này, hiện nay Quốc hội đang thảo luận dự thảo Nghị quyết một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thi hành Luật đất đai năm 2024. Vậy tại sao phải làm điều này?

Chúng ta thấy, Luật đất đai 2024 được thảo luận rất kỹ tại ba kỳ họp và thông qua nhưng trong một bối cảnh và hoàn cảnh hoàn toàn khác với bây giờ. Mặc dù mới từ năm 2024, nhưng mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bây giờ hoàn toàn khác. Việt Nam muốn tăng trưởng nhanh, tăng trưởng mạnh. Chúng ta hay nói là tăng trưởng hai con số, và muốn tăng trưởng bền vững.

Trước đây, chúng ta đặt mục tiêu tăng trưởng 7%, bây giờ là mục tiêu là hai chữ số.

Trong khi đó, đất đai được coi là nguồn lực quan trọng nhất, là đầu vào trong mọi hoạt động kinh tế xã hội. Như vậy, quan điểm về sử dụng nguồn lực đất đai phải thay đổi.

Cái thay đổi mong muốn lớn nhất là gì? Một là nguồn lực đất đai phải được đưa vào một cách nhanh nhất, không thể một dự án mà tiếp cận đất đai mà cứ hai năm, ba năm hoặc thậm chí vì dài hơn.

Thứ hai là nguồn lực đấy phải được đưa vào để tính toán với một chi phí thì hợp lý nhất. Nếu như đất trở thành một chi phí quá lớn thì ảnh hưởng rất lớn đến năng lực cạnh tranh của từng doanh nghiệp, sản phẩm, dịch vụ và năng lực cạnh tranh chung của nền kinh tế.

Lần này, Quốc hội sẽ thảo luận nhằm mục đích chủ yếu để giải quyết hai vấn đề là “đưa đất vào sản xuất kinh doanh nhanh nhất là với chi phí hợp lý nhất”.

Điều này để áp ứng quan điểm và mục tiêu tăng trưởng phát triển mới.

Có rất nhiều cơ chế dự kiến được thảo luận. Ví dụ điều mà hiện nay rất nhiều nhà đầu tư đề cập đến, đó là trong cơ chế thỏa thuận đất mà thỏa thuận được đến 90 % rồi nhưng không thể tiếp tục thỏa thuận được nữa, mà dự án đã kéo dài việc thỏa thuận này đến 2 - 3 năm rồi. Câu chuyện này, theo Luật Đất đai cũ thì chưa giải quyết được, và lần này Quốc hội sẽ thảo luận cơ chế để tháo gỡ. Dự kiến, trong những trường hợp mà nhà đầu tư không thể thỏa thuận được hết với người dân thì Nhà nước sẽ đứng ra hỗ trợ và thực hiện việc thu hồi.

Đây là  điểm cuối cùng mà tôi xin chia sẻ thông tin với các doanh nghiệp, nhà đầu tư… trong phạm vi thời gian hạn chế tại Diễn đàn. Rất mong các đại biểu dành thời gian để nghiên cứu và đóng góp ý kiến cho những vấn đề mà Quốc hội đang thảo luận tại kỳ họp thứ 10 này. Xin trân trọng cảm ơn!