Phát hiện thêm hơn 4.000 tỷ nợ xây dựng cơ bản năm 2022, lo ngại tái diễn tình trạng trước năm 2015

Nói về vấn đề nợ xây dựng cơ bản tại Chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV ngày 7/6, Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai - Đoàn ĐBQH TP Hà Nội đề nghị, cần đánh giá thực trạng này một cách toàn diện và đầy đủ.  

Qua báo cáo của Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước, đại biểu thấy có những số liệu còn chưa trùng khớp với nhau, đặc biệt là số liệu về nợ xây dựng cơ bản. Hiện nay, số nợ xây dựng cơ bản chưa có xu hướng giảm và đã xuất hiện nợ mới.

Không chỉ tồn tại nợ xây dựng cơ bản từ ngày 1/1/2015 trở về trước, riêng năm 2022, theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước quyết toán, đã phát hiện thêm hơn 4.000 tỷ nợ xây dựng cơ bản.

"Qua phần trả lời trao đổi với đại biểu, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nêu là sẽ có đánh giá và kiên quyết thực hiện theo đúng Luật Đầu tư công. Tuy vậy, chúng ta phải thừa nhận một thực tế rằng, nếu không rốt ráo vấn đề này thì sẽ còn tiếp tục phát sinh nợ mới.

Trong đó, có những khoản các doanh nghiệp đầu tư đã phải vay vốn ngân hàng để thực hiện các dự án đầu tư công. Cần hạn chế ảnh hưởng tối đa đến các doanh nghiệp sử dụng vốn đầu tư công một cách chân chính khi thực hiện dự án, phải kịp thời thanh toán khi họ có khối lượng hoàn thành. 

Thời gian qua, Bộ Tài chính và Kho bạc Nhà nước đã thúc đẩy thanh toán các khối lượng hoàn thành. Trong vòng 3 ngày, nếu các chủ đầu tư và nhà thầu chốt được khối lượng gửi ra Kho bạc thì sẽ được thanh toán, tôi đánh giá cao nỗ lực này. 

Tuy nhiên, còn nhiều chủ đầu tư chưa thực sự vào cuộc cùng các nhà thầu để tháo gỡ khó khăn hoặc thúc đẩy nhanh hơn công tác này. Điều này dẫn đến tình trạng giao cách bố trí vốn, phân bổ vốn. Việc xử lý nợ xây dựng cơ bản còn chưa được chú trọng, dù đây là một trong những nguyên tắc phải được ưu tiên. 

Còn thiếu kiên quyết, còn nể nang trong vấn đề phân bổ vốn đầu tư công. Rõ ràng có xác định số nợ, nhưng lại không ưu tiên phân loại những nội dung nào thuộc trách nhiệm của Nhà nước, các bộ, ban ngành, Chính phủ, Quốc hội hay của các địa phương.

Qua giám sát cùng Ủy ban Tài chính Ngân sách, chúng tôi thấy rằng không phải khoản nào cũng thuộc trách nhiệm của địa phương mà có cả trách nhiệm của Trung ương. Vấn đề này đang tái diễn lại bức tranh từ năm 2015 trở về trước - khi mà nợ xây dựng cơ bản ở mức rất nghiêm trọng.

Trước đó, khi sửa đổi Luật Đầu tư công 2014, đây được đưa vào nội dung các hành vi bị cấm. Cần làm rõ câu chuyện trách nhiệm để không tái diễn tình trạng này", bà Mai nói. 

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết cơ quan này tổng hợp khoản nợ từ các bộ, ngành, địa phương. Qua số liệu, Bộ thấy nợ ở các bộ, ngành Trung ương là rất ít, nhưng ở các địa phương (đặc biệt là từ ngân sách tỉnh và ngân sách huyện) thì lại có khoản nợ nhiều.

Lý do bởi khi thực hiện bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn, những khoản để thanh toán cho các dự án bị bố trí thiếu, sót hoặc chưa bố trí. HĐND và UBND các cấp cần kiểm soát vấn đề này.

Bên cạnh đó, có những dự án còn thiếu sót trong thủ tục đầu tư, làm ngân sách địa phương không bố trí kịp thời.

Ngoài ra, còn do khi hoàn thành khối lượng công trình, lên phiếu giá công trình nhưng thông tin lại chưa được gửi tới UBND các cấp để xác định đó là khoản nợ; hoặc có những công trình đã hoàn thành phê duyệt quyết toán nhưng lại chưa được đề xuất để bố trí vào kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn, dẫn đến không được bố trí vào kế hoạch đầu tư công hàng năm, kéo theo địa phương chưa thể cấp vốn cho chủ đầu tư. Như vậy, nợ cũng phát sinh ở khâu này.