Huyện Diên Khánh nằm ở trung tâm của tỉnh Khánh Hòa, cách trung tâm thành phố Nha Trang 10 km về phía tây, có vị trí địa lý phía đông giáp TP Nha Trang; phía tây giáp huyện Khánh Vĩnh; phía nam giáp huyện Cam Lâm; phía bắc giáp huyện Khánh Vĩnh và thị xã Ninh Hòa.
Theo tìm hiểu của người viết, Diên Khánh từng là trung tâm của phủ Diên Khánh xưa kia, sau năm 1945, tỉnh lỵ của Khánh Hòa mới chuyển về TP Nha Trang.
Theo Quy hoạch tỉnh Khánh Hòa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, về phương án quy hoạch hệ thống đô thị, đến năm 2030, Khánh Hòa có hai đô thị loại I bao gồm TP Nha Trang và đô thị mới Cam Lâm, một đô thị loại II (TP Cam Ranh), một đô thị loại III và hai đô thị loại IV và các đô thị loại V. Dự kiến tỷ lệ đô thị hóa đến năm 2030 đạt khoảng 70%.
Cùng với đó, quy hoạch cũng sẽ đưa hai huyện Vạn Ninh và Diên Khánh lên thị xã, phân loại đô thị loại IV.
Trong đó, quy hoạch định hướng huyện Diên Khánh là đô thị sinh thái, văn hóa truyền thống. Huyện Diên Khánh có diện tích tự nhiên là hơn 336 km2. Tổng dân số theo cập nhật mới nhất là 142.706 người.
Huyện Diên Khánh nằm trên hành lang phát triển Nha Trang - Diên Khánh - Khánh Vĩnh (trên cơ sở QL 27C và cao tốc Nha Trang (Khánh Hòa) - Liên Khương (Lâm Đồng).
Hành lang này nhằm tăng cường hiệu ứng lan tỏa phát triển từ TP Nha Trang; kết nối tổng hợp cả về đô thị, dịch vụ, du lịch, công nghiệp, nông nghiệp; kết nối khu vực Nha Trang, Diên Khánh, Khánh Vĩnh với tỉnh Lâm Đồng.
Huyện Diên Khánh có 18 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm thị trấn Diên Khánh (huyện lỵ) và 17 xã là Bình Lộc, Diên An, Diên Điền, Diên Đồng, Diên Hòa, Diên Lạc, Diên Lâm, Diên Phú, Diên Phước, Diên Sơn, Diên Tân, Diên Thạnh, Diên Thọ, Diên Toàn, Diên Xuân, Suối Hiệp, Suối Tiên.
Theo kế hoạch sử dụng đất năm 2024 của huyện Diên Khánh, tổng diện tích đất tự nhiên của toàn huyện là 34.380 ha. Trong đó, đất nông nghiệp 27.322 ha; đất phi nông nghiệp 6.207 ha; đất chưa sử dụng 851 ha; đất đô thị 391 ha; đất khu sản xuất nông nghiệp 7.751 ha; đất khu lâm nghiệp 15.037 ha; đất khu phát triển công nghiệp 119 ha.
Trên địa bàn huyện Vạn Ninh đã và sẽ có ba tuyến cao tốc đi qua bao gồm cao tốc Vân Phong - Nha Trang và cao tốc Nha Trang - Cam Lâm thuộc cao tốc Bắc - Nam phía Đông; cao tốc Nha Trang (Khánh Hòa) - Liên Khương (Lâm Đồng) (CT 25).
Trong đó, cao tốc Vân Phong - Nha Trang đi qua huyện Vạn Ninh, TX Ninh Hòa, huyện Khánh Vĩnh, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa với tổng mức đầu tư trên 11.808 tỷ đồng. Tổng chiều dài dự án 83,35km với 4 nút giao liên thông; 34 công trình cầu; 85 hầm chui; 35 km đường gom.
Điểm đầu dự án tại xã Diên Thọ, huyện Diên Khánh, điểm cuối tại xã Cam Thịnh Tây, TP Cam Ranh (tỉnh Khánh Hòa); quy mô 4 làn xe, rộng 17 m, tốc độ tối đa 90 km/h, tối thiểu 60 km/h. Công trình được thông xe vào ngày 19/5/2023 đến nay.
Cao tốc Nha Trang - Cam Lâm được đầu tư theo hình thức PPP (hình thức đối tác công tư), có chiều dài tuyến 49,1 km, quy mô 4 làn xe, với nền đường rộng 17 m và không có làn dừng khẩn cấp, với tổng đầu tư 5.524 tỷ đồng. Ô tô được phép chạy tốc độ tối đa 80 km/h, tối thiểu 60 km/h.
Điểm đầu dự án nằm tại xã Diên Thọ, huyện Diên Khánh; điểm cuối dự án nằm tại xã Cam Thịnh Tây, huyện Cam Ranh. Tuyến cao tốc này cũng đã được đưa vào sử dụng vào hồi tháng 6/2023.
Cuối cùng là cao tốc Nha Trang (Khánh Hòa) - Liên Khương (Lâm Đồng) (CT 25) có tổng chiều dài khoảng 103 km, trong đó, đoạn qua địa phận tỉnh Khánh Hòa khoảng 48 km, đoạn qua địa phận tỉnh Lâm Đồng khoảng 55 km. Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 36.200 tỷ đồng, dự kiến thời gian thực hiện dự án từ năm 2025 đến 2028.
Dự án có điểm đầu tại Km0+00 giao với cao tốc Nha Trang - Cam Lâm ở xã Diên Lộc, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa; điểm cuối Km103+00 giao với điểm cuối cao tốc Liên Khương - Prenn tại phường 3, TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.
Quy mô đầu tư dự án gồm 4 làn xe, mặt cắt ngang 17m, bố trí làn dừng xe khẩn cấp không liên tục; áp dụng tiêu chuẩn đường ô tô cao tốc với tốc độ thiết kế 80 - 100 km/h.
Bên cạnh ba tuyến cao tốc này, huyện Diên Khánh còn có tuyến QL 27C đi qua. Tuyến quốc lộ này có điểm đầu giao QL 1, xã Diên Thạnh, huyện Diên Khánh; điểm cuối nằm tại xã Som Thái, huyện Khánh Vĩnh, quy mô tuyến đường cấp III - IV, 2 - 4 làn xe.
Dự kiến từ quý II tới đây, Khánh Hoà sẽ triển khai xây dựng tuyến đường giao thông liên vùng huyện Diên Khánh. Tuyến đường này sẽ giao cắt với nhiều quốc lộ, cắt cao tốc Nha Trang - Cam Lâm và nằm gần quy hoạch trạm Depot Diên Khánh thuộc dự án đường sắt tốc độ cao.
Tuyến đường có chiều dài 19,15 km, đi qua các xã Vĩnh Phương (TP Nha Trang) và xã Diên Phú, Diên Điền, Diên Sơn, Diên Lạc, Bình Lộc, Diên Tân, Diên Hoà (huyện Diên Khánh). Đoạn thuộc địa phận TP Nha Trang dài khoảng 1,05 km và đoạn thuộc Diên Khánh dài 18,1 km.
Điểm đầu tuyến giao với đường Nguyễn Lương Bằng (TP Nha Trang), cách cầu Vĩnh Phương khoảng 160 m về phía bắc và cách quốc lộ 1 khoảng 680 m. Điểm cuối nối vào ĐH 62 hiện hữu (ĐT.654C) thuộc xã Diên Tân (huyện Diên Khánh).
Tổng mức đầu tư của dự án này là 1.496 tỷ đồng, trong đó chi phí xây dựng chiếm khoảng 1.116 tỷ đồng, chi phí giải phóng mặt bằng gần 137 tỷ đồng... Nguồn vốn dự án sẽ gồm 400 tỷ đồng ngân sách Trung ương và 1.097 tỷ đồng ngân sách địa phương.
Dự án Khu đô thị hành chính huyện Diên Khánh có vị trí tại các xã Diên Lạc, Diên Thạnh. Dự án này được chấp thuận chủ trương đầu tư vào ngày 6/11/2023, có quy mô hơn 89 ha.
Hiện trạng chưa giải phóng mặt bằng. Sơ bộ tổng chi phí đầu tư là 1.766 tỷ đồng, ngoài ra chi phí bồi thường hỗ trợ tái định cư là 246 tỷ đồng.
Về tính chất, đây sẽ là khu đô thị mới với các chức năng sử dụng đất chính là đất cơ quan; đất công trình công cộng; đất ở: đất ở thấp tầng (liên kế, biệt thự), đất hỗn hợp cao tầng;... Tiến độ thực hiện dự án là 6 năm kể từ ngày lựa chọn nhà đầu tư, dự kiến quý I/2024 - quý IV/2029.
Hồi năm 2022, huyện Diên Khánh đã được nhà đầu tư đề xuất 9 dự án, gồm khu đô thị du lịch sinh thái và sân golf Diên Khánh; Khu đô thị thông minh Diên Toàn; Khu đô thị sinh thái sức khỏe Bình Lộc; Khu đô thị nông trang trình diễn cảnh đồi Diên Thọ.
Khu đô thị mới Diên Lạc; Khu dân cư đô thị huyện Diên Khánh; Khu đô thị phía Bắc dọc tuyến đường Quốc lộ 1C; Khu đô thị phía Nam dọc tuyến đường Quốc lộ 1C; đề án tài trợ quy hoạch phân khu (1/2.000) Khu đô thị phía Nam đường QL 27C.