Chính phủ 'ôm nợ' tỉ đô cho nhiều ông lớn

Nhà máy sản xuất bột giấy Phương Nam, tỉnh Long An mất khả năng trả nợ và đang phải thanh lý tài sản. (Ảnh: S.LÂM).

Nhiều "ông lớn" trong lĩnh vực điện, hàng không, ximăng... được Chính phủ bảo lãnh vay vốn, phát hành trái phiếu hút vốn lên tới hàng chục tỉ USD, trong đó không ít dự án làm ăn thua lỗ, Chính phủ phải dùng nguồn tiền từ quỹ tích lũy trả nợ quốc gia trả nợ thay.

Bảo lãnh lĩnh vực điện vay 17,3 tỉ USD!

Báo cáo tình hình bảo lãnh chính phủ năm 2018 được Bộ Tài chính gửi tới Thủ tướng, ghi nhận dư nợ bảo lãnh ngành điện hiện chiếm tỉ trọng lớn trong danh mục bảo lãnh vay vốn của Chính phủ cho các lĩnh vực quan trọng. Các dự án đầu tư nguồn điện đảm bảo lượng điện tiêu thụ và có hợp đồng bán điện dài hạn, nên có nguồn thu ổn định và bảo đảm khả năng trả nợ tốt hơn lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, bảo lãnh vay nợ của Chính phủ trong lĩnh vực điện tập trung chủ yếu tại một số tập đoàn lớn, như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN), Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản Việt Nam (TKV), Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVNNPT).

Theo đó, Chính phủ đã cấp bảo lãnh vay nợ cho EVN khoảng 10,1 tỉ USD, PVN khoảng 3,3 tỉ USD, TKV khoảng 678 triệu USD, EVNNPT 615 triệu USD và các công ty khác 2,69 tỉ USD. Tổng giá trị bảo lãnh vay vốn của Chính phủ trong ngành điện khoảng 17,3 tỉ USD. 

Riêng trong năm 2018, Chính phủ cấp bảo lãnh cho doanh nghiệp vay 1,64 tỉ USD để đầu tư 2 nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 và Vĩnh Tân 4.

Trong lĩnh vực hàng không, Tổng công ty Hàng không Việt Nam (VNA) và Công ty CP Cho thuê máy bay (VALC) cũng được Chính phủ bảo lãnh cho vay hàng tỉ USD. Trong đó, VNA được bảo lãnh vay nợ 1,03 tỉ USD, VALC được bảo lãnh cho vay nợ 297,4 triệu USD.

Lũy kế đến hết năm 2018, Chính phủ đã bảo lãnh vay vốn cho các dự án đầu tư quan trọng khoảng 27,7 tỉ USD, trong đó 23,6 tỉ USD vốn vay nước ngoài, 4,1 tỉ USD vốn vay trong nước.

Ngoài ra, Chính phủ tiếp tục bảo lãnh cho 2 ngân hàng chính sách phát hành trái phiếu để huy động vốn. Năm 2018, Ngân hàng Chính sách xã hội đã phát hành thêm 9.670 tỉ đồng trái phiếu, nâng tổng dư nợ trái phiếu lên 39.331 tỉ đồng. Bảo lãnh cho Ngân hàng Phát triển Việt Nam phát hành thêm 16.545 tỉ đồng, nâng tổng dư nợ trái phiếu lên 118.406 tỉ đồng.

Dư nợ bảo lãnh của Chính phủ qua các năm so với nợ công, GDP. (Đồ họa: T.ĐẠT).

"Cục nợ" ximăng và nỗi lo mất vốn

Bộ Tài chính cho biết trong năm 2018, quỹ tích lũy trả nợ đã phải ứng ra chi trả cho một số khoản vay được Chính phủ bảo lãnh. Riêng với dự án Nhà máy giấy Phương Nam, quỹ tích lũy trả nợ phải chi 97 triệu USD để trả nợ gốc và lãi vay nước ngoài. 

Nhưng đến nay, Bộ Công thương và Tổng công ty Giấy Việt Nam vẫn chưa thể xử lí xong tài sản dự án Nhà máy giấy Phương Nam để thu hồi vốn trả quỹ tích lũy trả nợ.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, dự án Nhà máy giấy Phương Nam hoàn toàn mất khả năng trả nợ, và đang phải thanh lí tài sản để thu hồi vốn. Dự án khó khăn về tài chính nên không thể trả nợ các kỳ từ năm 2008 đến nay, và quỹ tích lũy trả nợ buộc phải ứng tiền trả nợ thay.

Một loạt dự án đầu tư dây chuyền sản xuất ximăng được Chính phủ bảo lãnh nợ vay trong những năm qua cũng đang gặp khó khăn, có nợ quá hạn cao, phải tái cơ cấu nợ vay như dự án ximăng Thái Nguyên, ximăng Hạ Long, ximăng Đồng Bành.

Dự án ximăng Thái Nguyên khó khăn tài chính, mất khả năng trả nợ từ năm 2011, đến nay Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam phải vay tạm ứng từ quỹ tích lũy trả nợ 30,79 triệu EUR để trả nợ nước ngoài. 

Dự án ximăng Hạ Long do Tổng công ty Sông Đà đầu tư cũng thua lỗ nên không trả được nợ từ 2012 - 2015. Tổng công ty Sông Đà phải vay từ quỹ tích lũy trả nợ 52,21 triệu USD để trả nợ vay nước ngoài đến hạn. Cuối cùng, dự án ximăng Đồng Bành dù đã đi vào sản xuất ổn định thời gian gần đây vẫn phải vay 16,55 triệu USD để có tiền trả nợ.