Theo hướng dẫn cúng giao thừa của các chuyên gia phong thủy, khi cúng giao thừa thì gia chủ phải thực hiện hai lễ, một lễ trong nhà và một lễ ngoài trời. Trong đó, lễ ngoài trời được ưu tiên làm trước với mục đích “nghênh tân, tiễn cửu”, tức tạm biệt năm cũ và đón chào năm mới.
Một mâm cúng giao thừa ngoài trời gồm có:
- 1 con gà trống hoa luộc nguyên con có mào đỏ
- 1 đĩa xôi gấc
- 1 cái bánh chưng hoặc bánh tét
- 1 mâm ngũ quả
- 1 chén muối
- 1 chén gạo
- Nhang, đèn hoặc nến
- Đồ mã (nếu có)
- Trà, rượu trắng
- Trầu cau và vôi
- Bánh kẹo các loại
- Một số món ăn truyền thống ngày Tết khác (tùy chọn)
Khi bày mâm cúng lễ, gia chủ nên chuẩn bị một chiếc bàn đủ rộng, trên bàn có thể trải thêm khăn hoặc vải sạch nhằm bày tỏ được sự trân trọng và thành kính đối với các vị thần.
Gia chủ nên đặt mâm cúng giao thừa ở hai hướng Bắc và hướng Đông. Theo quan niệm, hướng Bắc là để cúng Thượng Đế còn hướng Đông để cúng Thiên Tử là Vua. Vì vậy, các gia đình có thể chọn vị trí phù hợp nhất trong khuôn viên nhà để đặt mâm cúng theo một trong hai hướng đã nêu.
Lễ cúng giao thừa thường được cử hành vào giờ Tý, tức là trong khoảng hai tiếng đồng hồ từ 23h đêm 30 cho đến 1h sáng mùng 1. Quá trình hành lễ phải được hoàn thành trước 1h, do đó gia chủ nên có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để lễ cúng diễn ra không quá gấp gáp và đúng nghi thức, giúp mang lại nhiều phúc lộc và bình an cho năm mới.
Hiện nay có hai bài văn khấn cúng giao thừa phổ biến như sau:
Văn khấn Nôm (Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin)
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần
Con kính lạy ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển
Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan: Cự Tào Phán quan
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân,chư vị Tôn thần.
Nay là phút Giao thừa năm Tân Sửu
Chúng con là ...............................
Ngụ tại ........................
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời các ngài giá lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con được minh niên khang thái, vạn Sự cát tường. Bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông , ngày ngày được hưởng ơn Trời, Phật, chư vị Tôn thần.
Cúi xin chín phương Trời mười phương chư Phật cùng Chư vị tôn thần chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn do TS Lê Xuân Phương (chuyên gia phong thuỷ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu doanh nhân và doanh nghiệp Đông Nam Á) sưu tầm
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
- Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
- Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần.
- Ngài Cựu niên Thiên quan Việt Vương hành khiển, Thiết Bá Chi Thần, Thành Tào phán quan.
- Ngài Cựu niên Thiên quan Lưu Vương hành khiển, Ngũ Ôn chi thần, Nguyễn Tào Phán quan.
- Ngài bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Ngài bản cảnh xứ Thần Linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân.
- Các ngài địa chúa long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này.
Nay là giờ phút giao thừa năm Tân Sửu
Chúng con là:..........................................................
Ngụ tại:....................................................................
Phút thiêng Giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, Tam Dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế chí đức Tôn Thần trên vâng mệnh Thượng Đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều để khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh ban tài tiếp lộc. Nhân buổi Tân Xuân, chúng con thành tâm sửa biện hương hoa vật phẩm nghi lễ cúng trần, dâng lên trước Án. Cúng dâng Phật thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
- Chúng con kính mời: Ngài cựu niên đương cai Thiên Quan Việt Vương hành khiển, Thiết Bá chi thần, Thành Tào phán quan.
- Ngài đương niên Thiên Quan Lưu Vương hành khiển, Ngũ Ôn chi thần, Nguyễn Tào phán Quan và tất cả các Thần Linh cai quản trong khu vực này.
Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông, người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù- Dương trợ, sở nguyện như ý, sở cầu lòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo!
Phong tục cúng giao thừa bắt nguồn từ thời xa xưa. Tục ta tin rằng, mỗi năm có một ông hành khiển coi quản việc nhân gian, hết năm thì lại bàn giao công việc cho một ông hành khiển khác. Do đó, mọi nhà đều thực hiện cúng giao thừa với mục đích tiễn đưa quan của năm cũ và đón quan của năm mới.
Bên cạnh đó, lễ cúng Giao thừa còn được gọi là lễ Trừ tịch, có nghĩa là xua đuổi tà ma, giúp gia chủ đón nhận những điều bình an, may mắn và thịnh vượng trong một năm sắp tới.