Lang thang ngõ ngách Hà Nội - Kỳ 4: Truyền kỳ 'Trai ngõ Trạm, gái Tạm Thương'

Con ngõ Tạm Thương, cái tên mang đến sự gợi nhớ, gợi thương của quá khứ. ẢNH: NGỌC NHI

Khi Hà Nội dân cư tập trung đông đúc, người ta đặt tên các lối đi lại nhỏ từ đường, phố vào các cụm dân cư đô thị là ngõ (kiệt). Còn các lối đi lại hẹp từ ngõ vào sâu hơn nữa gọi là ngách (hẻm) để dễ phân biệt.

Ngõ Hà Nội có nhiều chuyện để kể, ngõ của phố chính là nơi dệt ra nét thực đời sống phố thị. Người ta nhớ đến Hà Nội đâu chỉ bởi những danh lam thắng cảnh nổi tiếng hay 36 phố phường đông đúc, đôi khi người ta nhớ về Hà Nội còn bởi những điều giản dị, thân quen ở từng con ngõ, góc phố. Bởi ngõ, ngách nào ở đây cũng chứa một câu chuyện của riêng mình.

Trái ngược với sự ồn ào, náo nhiệt, chen chúc nhau trên khắp các tuyến phố, những con ngõ ở Hà Nội dù lớn hay nhỏ, đều mang nét bình dị và màu sắc riêng.

Nằm lọt thỏm giữa phố Hàng Bông (Q.Hoàn Kiếm, Hà Nội) náo nhiệt, con ngõ nhỏ mang tên Tạm Thương từng nổi danh vì có đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan và tích truyền miệng về chuyện tình của mấy người lính trạm xa nhà cùng những cô gái hay... thương người.

'Trai ngõ Trạm, gái Tạm Thương'

Đây là câu nói được người dân nhắc đến nhiều nhất mỗi khi được hỏi đến cuộc sống của người dân Tạm Thương ngày xưa. Nhưng vì sao lại có câu nói này thì ít ai còn có thể nhớ để giải nghĩa chính xác được.

Ông Nguyễn Văn Ngọc, 66 Tuổi, sống tại số nhà 25, ngõ Tạm Thương cho biết: “Người xưa truyền miệng rằng Trai ngõ Trạm, gái Tạm Thương để chỉ đặc điểm của người dân trong ngõ này. Bởi dân ở đây ghê gớm, đanh đá, chua ngoa... nhưng nào phải vậy. Tôi được nghe ông, cha kể lại, ở thời nhà Lý, ngõ Tạm Thương có một kho chứa thóc thuế. Người dân ở đây, con trai được tuyển làm lính gác trông kho, con gái thì làm nghề buôn thóc. Dân làng khác khi đến nộp thóc nghĩ rằng kho thóc đặt ở đây thì dân sẽ được lợi, bớt xén vì vậy nên họ ghét rồi có câu ngạn ngữ kia”.

Con ngõ nhỏ Tạm Thương treo rợp cờ cổ truyền nhân dịp lễ Kỷ niệm ngày sinh của Nguyên Phi Ỷ Lan (ngày 7.3 âm lịch). Ảnh: Lê Nhàn

Bà Nguyễn Thị Thúy Lan, 75 tuổi, sống tại số nhà 4, ngõ Tạm Thương lại kể rằng, trước đây thời Pháp thuộc, ngõ Tạm Thương này là nơi tìm đến vui chơi thường xuyên của nhiều ông lính Pháp. Vì ở đây có những người phụ nữ hành nghề “bán hoa” tức là nghề mại dâm ngày nay. Kể từ đó người đời mới có câu “gái Tạm Thương” là vậy.

Câu nói này không chỉ có nhiều khẩu truyền khác nhau mà còn làm tiêu tốn biết bao giấy mực của giới chuyên gia để đi tìm và giải nghĩa câu nói này.

Cuộc sống trong con ngõ nhỏ

Hiện nay, ngõ Tạm Thương không còn giữ được vẹn nguyên vẻ truyền thống ngày xưa nhưng vẫn giữ riêng cho mình những nét hoài cổ đặc sắc như: những chiếc giếng cổ hàng trăm năm tuổi, ngôi đền Yên Thái - nơi thờ Nguyên phi Ỷ Lan hay truyền thống treo cờ cổ truyền của người dân.

Vào các ngày mùng một đầu tháng, ngày rằm hay những ngày lễ, tết người dân Tạm Thương không đợi ai nhắc cũng tự nhớ mang cờ ra treo và lên đền thắp nhang, cầu khấn để cho tinh thần được thoải mái và an yên.

Ông Trịnh Bá Lưỡng 78 tuổi, trưởng tiểu ban quản lý đình Yên Thái. Ảnh: Lê Nhàn

Bên cạnh những nét hoài cổ, ngõ Tạm Thương ngày nay có nhiều đổi khác những căn nhà cao tầng, khang trang mọc san sát nhau, các cửa hàng buôn bán với đầy đủ các loại hàng hóa và đặc biệt nổi tiếng là món nem rán thơm ngon, béo ngậy nổi tiếng với dân sành ăn ở Hà Thành.

Ban ngày, con ngõ khá yên tĩnh, thậm chí rất vắng vẻ. Từ khoảng 5 giờ chiều đến 12 giờ đêm, Tạm Thương được biết đến như một điểm nhậu bình dân.

Nem chua rán là đặc sản ở ngõ Tạm Thương - một trong những thức quà vặt được ưa chuộng ở Hà Nội. Ảnh: Ngọc Nhi

Ông Phạm Văn Dũng (60 tuổi, người dân trong ngõ) cho hay: “Năm 1996, tôi là người đầu tiên bán nem rán ở đây. Khi đó các quán chủ yếu bán phở, bún, rượu... còn nhà tôi thì bán nem rán ở ngoài đường, sau này phố sá đông, người ta cấm bán hàng vỉa hè thì tôi lại mới lùi quán vào trong ngõ này. Thời điểm bán nem chạy nhất là vào mùa đông, tầm 4 - 5 giờ chiều, có những hôm người dân muốn đi vào ngõ cũng không đi được bởi hai bên ngõ đã chật cứng xe của người đến ăn nem”.

Cả con ngõ chỉ dài chừng 800m nhưng có hơn chục quán nem chua mở san sát nhau. Khách đến ăn nem chủ yếu là học sinh, sinh viên đến sau giờ học… có những quán khách đến quá đông mà quán chỉ rộng không đến 10m² khiến nhiều người đến ăn phải ngồi ghép đoàn hoặc ngồi ra đường, không thì phải đứng chờ.

Nhộn nhịp buôn bán là thế nhưng khi đi đến Tạm Thương mới biết. Mọi thứ trong ngõ như đọng lại với thời gian bởi người dân Tạm Thương vẫn giữ cho mình sự lịch thiệp, bình dị và chậm rãi của người Hà Nội xưa, khác xa với những xô bồ, ồn ào của phố xá tấp nập ngoài kia.

Một số loại quả và nước uống được bán kèm với nem rán tại quán nem Bà Già. Ảnh: Lê Nhàn

Ngõ nhỏ đến tầm chiều lại càng trở nên hẹp hơn bởi nhiều quán phải kê thêm bàn ghế ra đường để có thêm nơi phục vụ thực khách đến ăn nem. Ảnh: Ngọc Nhi

Khách Tây ghé qua khám phá con ngõ nhỏ. Ảnh: Ngọc Nhi

Bà Nguyễn Thị Thúy Lan chia sẻ về câu chuyện ngõ Tạm Thương xưa và nay. Ảnh: Ngọc Nhi

Đình Yên Thái nay trở thành di tích lịch sử văn hóa tâm linh được người dân gìn giữ cho đến ngày nay. Ảnh: Ngọc Nhi

XEM THÊM

Lang thang ngõ ngách Hà Nội - Kỳ 3: Bia mộ với những lời đồn thêu dệt Khu mộ này nằm trong ngõ 420 đường Hoàng Hoa Thám (Q.Ba Đình, Hà Nội) không biết tự bao giờ đã bị thêu dệt lên ...

Lang thang ngõ ngách Hà Nội - Kỳ 2: Phất Lộc 'đổi đời' nhờ sát Hồ Gươm Ngõ Phất Lộc nằm ngay trung tâm của phố cổ Hà Nội, cách hồ Hoàn Kiếm chưa đầy 100m. Trong ngõ đa phần là người ...

Lang thang ngõ ngách Hà Nội - Kỳ 1: Người ta sống sao ở ngõ siêu nhỏ Phố cổ? Xe máy không vào được nhà, mua đồ phải tháo rời, thậm chí, phải thuê xe cẩu để cẩu đồ qua mái nhà hàng xóm ...