Những điều cần phải biết khi người nhà bị đột quỵ

Nguy hiểm khi bế tự do bệnh nhân bị đột quỵ

Bác sĩ Tuấn thăm khám cho người bị bệnh đột quỵ.

Vừa qua, Bệnh viện Đại học Y dược tiếp nhận liên tiếp các trường hợp bệnh nhân bị đột quỵ kèm theo chấn thương do người nhà di chuyển sai cách. Trường hợp đầu tiên là chị Mai Thị T. (65 tuổi) ngụ tại TPHCM, có tiền căn thoát vị đĩa đệm cổ. Buổi sáng khi ngủ dậy người nhà phát hiện chị T. bị mê man đã lập tức đưa đến bệnh viện.

Qua kiểm tra cho thấy người bệnh bị liệt tứ chi, chụp CT cho thấy xuất huyết não một bên không quá lớn nên chưa giải thích được tình trạng trên. Khi chụp MRI cột sống cổ và phát hiện có tổn thương tủy cổ kèm theo. Tìm hiểu lại quá trình di chuyển bệnh nhân thì phát hiện ra người bệnh được bế, để đầu cổ tự do theo nhịp chạy của người bế. Các bác sĩ cho biết, nhiều khả năng trong lúc di chuyển đã làm người bệnh cúi hoặc ngửa cổ quá mức, khiến tổn thương tủy cổ gây ra tình trạng liệt tứ chi.

Một trường hợp khác là bệnh nhân Nguyễn Minh D. (42 tuổi, ngụ tại TPHCM), nhập viện trong tình trạng bị chấn thương sọ não, vừa có nhồi máu não kèm theo. Qua khai thác thông tin các bác sĩ được biết anh D. ngã nằm trên sàn nhà tắm, người nhà phát hiện ra đã vội bế người bệnh di chuyển nhưng do trơn trượt khiến cả hai đều bị chấn thương.

Bác sĩ Trần Quốc Tuấn - Khoa Ngoại Thần Kinh Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cho biết: “Quá trình di chuyển người bệnh đột quỵ không đúng cách có thể làm cho tình trạng bệnh nặng thêm, việc xử trí vì thế cũng sẽ phức tạp và nguy cơ cao hơn nhiều. Đặc biệt là những chấn thương kèm theo do đột ngột té ngã nhưng người nhà không nhận ra để sơ cứu trước”.

Cách xử trí ban đầu cho người bệnh đột quỵ

Hình chụp cho thấy trường hợp người bệnh vừa có nhồi máu não (mũi tên trắng) vừa có máu tụ do chấn thương (hình khoanh).

Sơ cấp cứu ban đầu là kỹ năng cần thiết cho tất cả mọi người. Các vấn đề cần thiết trong sơ cấp cứu ban đầu bao gồm:

- Hồi sức tim phổi: luôn cần thiết nếu người bệnh bị ngưng thở hoặc ngưng tim.

- Tư thế người bệnh: để người bệnh nằm ở tư thế thoải mái nhất nếu họ tỉnh, hoặc nằm nghiêng về phía nửa người bị ảnh hưởng (yếu liệt) nếu họ không tỉnh táo hẳn. Lý do nằm nghiêng là để ngừa hít sặc do nôn ói, lý do nghiêng về phía bên liệt là để phía không liệt còn có thể cử động ra hiệu được khi cần.

- Cố định các phần cơ thể khi di chuyển, quan trọng nhất là đầu cổ và tứ chi. Về nguyên tắc nếu tình trạng người bệnh không thể loại trừ có chấn thương kèm theo thì xem như là có cho tới khi có bằng chứng ngược lại.

Những lỗi dễ mắc phải khi cứu người bị đột quỵ

Các vấn đề thường xảy ra với người bệnh đột quỵ là do người di chuyển thiếu kỹ năng và kiến thức về đánh giá ban đầu như:

- Không đánh giá được tình trạng nặng cần hồi sức tim phổi: lúc này việc hồi sức trễ (không phải việc di chuyển) có thể khiến người bệnh nặng thêm.

- Không cố định các phần cơ thể người bệnh.

- Té ngã, nhất là khi chỉ có 1 người khi di chuyển người.

- Không có nhân viên y tế hỗ trợ trên đường di chuyển nên không phát hiện được tình trạng người bệnh diễn tiến nặng lên, cần hồi sức.

Cách di chuyển đúng cho người bị đột quỵ

Hình minh họa việc thay đổi tư thế cổ có thể làm ống sống hẹp đi tùy theo tổn thương, trường hợp này khi cúi qua mức làm ống sống hẹp thêm. Bên cạnh đó sẽ có những tổn thương khác làm ống sống hẹp thêm khi ngửa quá mức.

Việc vận chuyển người bệnh đột quỵ có các nguyên tắc như sau: Một là đảm bảo đường thở và tim đập; hai là cố định bảo vệ được các bộ phận có thể tổn thương như đầu cổ, tứ chi; ba là nhanh nhất có thể, các bác sĩ luôn khuyến cáo di chuyển người bệnh bằng xe cấp cứu.

Chính vì vậy, nếu muốn di chuyển người bệnh đúng cách, người thân cần biết đánh giá mạch, nhịp thở, đảm bảo đường thở và tim đập theo các nguyên tắc của hồi sức tim phổi chung; biết cách cố định các bộ phận quan trọng bao gồm đầu cổ, tứ chi của người bệnh khi di chuyển. Nếu không có cáng chuyên dụng thì tốt nhất là để người trên mặt phẳng cứng, nằm ngửa, tay chân xuôi theo mình, dùng giày nặng hoặc chăn cố định 2 bên đầu tránh chấn thương cột sống cổ lúc di chuyển.