Ba phương án huy động 4,7 tỉ USD xây sân bay Long Thành

Phương án thứ ba là đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, khai thác cảng bằng vốn doanh nghiệp theo hình thức đối tác công - tư (PPP), hợp đồng BOT. Ưu điểm của phương án này là không làm tăng nợ công do không sử dụng vốn ODA và Nhà nước có nguồn thu từ việc khai thác tài sản sau khi hết thời hạn hợp đồng BOT.

Trong tháng 7, Bộ Giao thông Vận tải đã trình Thủ tướng báo cáo nghiên cứu khả thi cảng hàng không quốc tế Long Thành và đề xuất ba phương án đầu tư sân bay này.

Phương án đầu tiên là nhà đầu tư khai thác sân bay sử dụng vốn vay ODA. Cách làm này giúp nhà đầu tư tiếp cận nguồn vốn vay rẻ hơn, nhưng hiện nay chỉ có thể tiếp cận được vốn ODA của Nhật Bản và Hàn Quốc thông qua việc Chính phủ đi vay, rồi cho doanh nghiệp vay lại. Nhược điểm của phương án này là sẽ làm tăng nợ công và phải sử dụng tư vấn, nhà thầu xây lắp của nước cho vay.

Phương án tiếp theo, giao cho Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đầu tư bằng vốn doanh nghiệp. Với lợi thế là doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ 95% cổ phần và đang quản lí 21 cảng hàng không trên cả nước, việc ACV đầu tư sẽ giúp Nhà nước kiểm soát được tài sản chiến lược của quốc gia, chủ động điều hành, đảm bảo an toàn, an ninh. 

Phương án này không làm tăng nợ công do không sử dụng vốn ODA và dự án có thể triển khai ngay công tác thiết kế kỹ thuật để khởi công đầu năm 2021, hoàn thành vào năm 2025.

Phương án thứ ba là đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, khai thác cảng bằng vốn doanh nghiệp theo hình thức đối tác công - tư (PPP), hợp đồng BOT. Ưu điểm của phương án này là không làm tăng nợ công do không sử dụng vốn ODA và Nhà nước có nguồn thu từ việc khai thác tài sản sau khi hết thời hạn hợp đồng BOT.

Việc lựa chọn nhà đầu tư thông qua đấu thầu được đánh giá là đảm bảo công bằng, minh bạch và tạo cơ hội tham gia cho các doanh nghiệp có năng lực. Tuy nhiên, việc đấu thầu chọn nhà đầu tư sẽ khiến dự án chậm khoảng 18 tháng, khó hoàn thành vào năm 2025.

Phối cảnh sân bay Long Thành. Ảnh: ACV

Theo ông Đỗ Tất Bình - Phó tổng giám đốc ACV, việc đơn vị này làm chủ đầu tư sân bay Long Thành theo phương án 2 sẽ có nhiều ưu điểm. Về pháp lí, các tổ chức hàng không quốc tế đã khuyến cáo một nhà ga nên giao cho một nhà khai thác để đảm bảo đồng bộ thông suốt. 

ACV đã là nhà quản lí 21 cảng hàng không trong cả nước, là công ty cổ phần với 95,4% vốn Nhà nước, trong khi đó Long Thành là nhà ga lớn nhất trong mạng lưới sân bay trong cả nước thì việc ACV đầu tư và quản lí cảng hàng không này sẽ tạo kết nối đồng bộ với các sân bay khác.

Ông Bình cũng khẳng định, ACV có bộ máy quản lí khai thác sân bay chuyên nghiệp và đơn vị cam kết thu xếp tài chính tốt nhất bằng vốn doanh nghiệp. Hiện ACV đã tích lũy được hơn 24.000 tỉ đồng và tiếp tục tích lũy trong giai đoạn 2019-2025, dự kiến sẽ cân đối được 1,5 tỉ USD để thực hiện dự án sân bay Long Thành. ACV sẽ chỉ vay một phần hoặc phối hợp với đối tác khác để đầu tư các hạng mục.

"Chúng tôi có thể đầu tư cả khu bay, đường kết nối sân bay và nhà ga để đảm bảo tính đồng bộ cho sân bay, đạt tiến độ khai thác", ông Đỗ Tất Bình nói.

Trong báo cáo nghiên cứu khả thi, Bộ Giao thông cũng kiến nghị Thủ tướng, Hội đồng thẩm định Nhà nước lựa chọn phương án mà ACV đề xuất, để có thể khởi công công trình vào đầu năm 2021 và hoàn thành trong năm 2025 như nghị quyết Quốc hội.

Bộ Giao thông Vận tải cho rằng, mặc dù ACV chưa thực hiện dự án nào có quy mô tương tự sân bay Long Thành, nhưng đơn vị này đã có kinh nghiệm thực hiện nhiều dự án riêng lẻ như xây dựng đường cất hạ cánh tại sân bay Phú Quốc, Cần Thơ; đầu tư sân đỗ tại Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng; đầu tư nhà ga mới tại T2 Nội Bài, T2 Tân Sơn Nhất...

Nhược điểm của việc giao ACV đầu tư khai thác sân bay Long Thành là các quy định của Luật Đấu thầu buộc dự án này phải đưa ra đấu thầu quốc tế. Hiện nay Quốc hội mới có thẩm quyền giao ACV trực tiếp đầu tư, khai thác cảng hàng không Long Thành mà không qua đấu thầu. Ngoài ra, phương án này có thể gây rủi ro tài chính cho đơn vị quản lí cảng trong trường hợp sân bay thực tế khai thác không được như tính toán của phương án tài chính.

Bộ Giao thông Vận tải cũng nêu một hướng khác là giao ACV thành lập doanh nghiệp mới với tỉ lệ vốn chi phối của ACV để đầu tư, khai thác sân bay Long Thành.

Bình luận về ba phương án đầu tư mà Bộ Giao thông Vận tải đưa ra, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, thời gian qua phương án vay vốn ODA đã bộc lộ kém hiệu quả, không chỉ làm tăng nợ công mà kèm theo nhiều ràng buộc khiến chi phí dự án đội lên, do vậy Chính phủ không nên lựa chọn hình thức đầu tư này.

Theo ông Long, phương án đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư là hiệu quả, minh bạch nhất, cần được áp dụng tại các dự án lớn như sân bay quốc tế Long Thành; tuy nhiên, cơ quan nhà nước cần quy định hợp đồng chặt chẽ để đảm bảo chất lượng công trình, không đội giá. Chuyên gia này đề nghị xem xét kỹ phương án giao cho ACV làm chủ đầu tư xây dựng sân bay vì không có sự cạnh tranh.

"Chúng ta có thể đẩy nhanh tiến độ đấu thầu, không nên vì lí do thời gian gấp rút mà phải chỉ định thầu", ông Ngô Trí Long nêu quan điểm.