Cùng công suất, vì sao sân bay Long Thành đắt hơn Đại Hưng, Istanbul?

Sáng 12/11, Quốc hội thảo luận về báo cáo nghiên cứu khả thi dự án sân bay Long Thành trị giá 4,8 tỉ USD (giai đoạn 1) do Chính phủ trình. Những điểm mấu chốt trong báo cáo được nhiều đại biểu thảo luận là cơ sở đưa ra tổng mức đầu tư, hiệu quả dự án, tiến độ, năng lực của nhà đầu tư…

Chính phủ đề xuất giao Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đầu tư các hạng mục chính giai đoạn 1 dự án. Ước tính để làm dự án này ACV sẽ phải huy động gần 2,63 tỉ USD bên cạnh hơn 1 tỉ USD đã có. Tổng đầu tư của sân bay Long Thành dự kiến lên đến 16 tỉ USD. 

Đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) cho rằng báo cáo nghiên cứu khả thi chưa đề cập đến việc tăng trưởng khách sẽ ra sao khi Long Thành sẽ được xây dựng song song với mở rộng Tân Sơn Nhất lên 50 triệu hành khách/năm.

Phối cảnh dự án sân bay Long Thành. (Ảnh: ACV).

Băn khoăn về nguồn lực tài chính của ACV

Ông cũng cho rằng cần tính toán thêm năng lực tài chính, nguồn vốn và khả năng huy động vốn của ACV. Báo cáo nghiên cứu khả thi cho rằng “ACV có năng lực tài chính lành mạnh, có nguồn thu sẵn sàng của 21 cảng hàng không để bù đắp thiếu hụt dòng tiền”.

Tuy nhiên, hiện tại chỉ có 8/21 cảng hàng không nội địa có thu đủ chi và có lãi, đồng nghĩa với việc 13/21 cảng hàng không còn lại vẫn phải bù lỗ và chưa thể đóng góp nguồn vốn cho ACV trong tương lai gần.

Đại biểu Lạng Sơn cũng băn khoăn về việc xác định tổng mức đầu tư. Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi nêu tổng mức là 16 tỉ USD, trong giai đoạn 1 này xác định là 4,8 tỉ USD. Hiện chưa có con số khái toán tổng đầu tư cho cả 3 giai đoạn là bao nhiêu.

“Với số vốn dự kiến gần 5 tỉ USD có thể huy động được các nguồn vốn khác, nhưng với 11 tỉ USD tiếp theo khả năng sẽ như thế nào? Đề nghị làm rõ hơn. Nếu không thu xếp được vốn thì đồng nghĩa chậm tiến độ, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của công trình”, đại biểu nêu băn khoăn.

Sân bay Đại Hưng ở Bắc Kinh (Trung Quốc) có tổng mức đầu tư 11,4 tỉ USD. (Ảnh: SCMP).

Mặt khác, ông cũng so sánh tổng mức đầu tư dự án Long Thành với 2 công trình sân bay hiện đại nhất thế giới mới vận hành năm 2019 là sân bay Đại Hưng (Bắc Kinh, Trung Quốc) và sân bay Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ).

Sân bay tại Bắc Kinh có diện tích 4.700 ha, tương đương với Long Thành, thiết kế 7 đường băng công suất 100 triệu hành khách và 4 triệu tấn hàng hóa và vốn đầu tư 11,4 tỉ USD. Sân bay Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) thiết kế 4 đường băng, công suất 90 triệu lượt hành khách và vốn đầu tư 12 tỉ USD.

Trong khi đó, Long Thành chỉ có 2 đường băng, 100 triệu lượt hành khách, 5 triệu tấn hàng hóa nhưng vốn đầu tư lên đến 16 tỉ USD.

“Tôi cho rằng tổng mức đầu tư rất cần được xem xét, so sánh hiệu quả giữa các sân bay này”, ông nói.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) cũng cho rằng suất đầu tư tại sân bay Long Thành đang rất cao. Sân bay Suvarnabhumi ở Bangkok (Thái Lan) có tổng đầu tư 5 tỉ USD vào năm 2006 cho 100 triệu hành khách/năm (bình quân là 50 triệu USD cho 1 triệu hành khách). Sân bay Sydney ở Australia có công suất 82 triệu hành khách được đầu tư là 3,8 tỉ USD cho 10 năm tới.

“Đây là con số chúng ta cần tham khảo. Nếu như tình hình gần đây giá cả có thể tăng lên nhưng nhất thiết phải bảo đảm hiệu quả. Do đó phải nghiên cứu lấy ý kiến các chuyên gia”, ông nói.

Băn khoăn giao tư nhân hay ACV

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng cần cân nhắc kĩ việc giao cho ACV thực hiện dự án bởi hiện tại mới chỉ nhìn ở khía cạnh giao ACV giúp đẩy nhanh tiến độ được 1,5 năm.

Ông cho rằng dù chỉ định ACV sẽ tiết kiệm được khoảng 1,5 năm đấu thầu trong giai đoạn chọn nhà đầu tư. Tuy nhiên, trong toàn bộ quá trình đầu tư chưa chắc đã rút ngắn thời gian so với chọn chủ đầu tư tư nhân. Ông giải thích vì bản thân ACV là một doanh nghiệp cổ phần nhưng Nhà nước nắm cổ quyền chi phối.

Về nguyên tắc, bất kể một hạng mục công trình nào, đều phải triển khai đấu thầu với tổng mức đầu tư giai đoạn 1 là 4,8 tỉ USD. Như vậy sẽ có rất nhiều gói thầu phải triển khai đấu thầu trong giai đoạn thực hiện.

“Nhà đầu tư tư nhân sẽ không phải mất thời gian trong quá trình triển khai. Tư nhân có thể xây dựng sân bay Vân Đồn chỉ mất 2 năm nhờ không phải thực hiện các thủ tục hành chính về đấu thầu như đầu tư công”, ông nói.

Ông Cường cũng nhấn mạnh không thể kết luận ACV có kinh nghiệm làm sân bay mà tư nhân không có. Ông cho rằng có rất nhiều dự án mà tưởng như tư nhân chưa có kinh nghiệm mà vẫn thành công.

Điển hình như Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn được bình chọn là 1 trong số 6 sân bay đưa vào trong năm 2019 khai thác sân bay tốt nhất ở khu vực Đông Nam Á.

Ông Cường cũng nhấn mạnh cần phải rút kinh nghiệm từ 12 đại dự án thua lỗ khi giao cho các doanh nghiệp Nhà nước đầu tư dự án có tính chất kinh doanh.

“Chúng ta có e ngại rằng nếu chúng ta tiếp tục lại thực hiện cơ chế đó liệu lịch sử có lặp lại hay không?”, ông đặt câu hỏi.

Đề xuất có kì họp bất thường để xem xét

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) cho rằng quyết định tổng mức đầu tư phải cần ý kiến của cơ quan chuyên môn là Hội đồng thẩm định quốc gia. “Căn cứ vào cơ sở nào để Quốc hội ra nghị quyết là tổng mức đầu tư không được vượt 111.000 tỉ (4,8 tỉ USD) như thế này?”, ông nói.

Ông nhấn mạnh khi hội đồng thẩm định chưa có ý kiến thì Quốc hội chưa có cơ sở để xem xét báo cáo nghiên cứu khả thi vì rất vội.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) cho rằng cần có một chủ trương, chính sách cụ thể, thông minh và chặt chẽ về huy động và quản lí các nguồn vốn đối với dự án này. Nếu cần tăng nợ công thì vẫn nên tăng, bởi vì nợ công mọi quốc gia không phải ở mức trần mà là hiệu quả.

“Nhà nước nắm giữ bao nhiêu vốn, lời lỗ sẽ được phân bổ, điều tiết ra sao? Có những hạng mục có thể phải lỗ và có những hạng mục lời, chúng ta làm thế nào cho hài hòa. Chúng ta thu hút không khéo thì toàn bộ lợi nhuận về tay tư nhân và lỗ thì Nhà nước gánh”, ông nói.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM). (Ảnh: Hoàng Hà).

Ông cũng cho rằng cần thiết lập nguyên tắc nhất thiết phải bảo đảm là pháp luật nghiêm minh, không tham nhũng, lãng phí, không bị lợi ích nhóm và lợi ích sân sau chi phối. Đại biểu TP HCM cũng nhấn mạnh chất lượng công trình cao và trình độ công nghiệp đuổi kịp đón đầu thế giới.

Đại biểu TP HCM đề nghị xét tầm quan trọng của dự án này, liệu có nên để Chính phủ chuẩn bị kĩ hơn, Quốc hội tham khảo ý kiến rộng rãi hơn trong nhân dân và sẽ có kì họp bất thường.

“Ví dụ như họp bất thường vào 2 ngày đầu năm mới chẳng hạn để quyết định các nội dung cụ thể trong chủ trương đầu tư dự án quan trọng và dài hạn này”, đại biểu đề xuất.