Chuẩn bị mâm cơm cúng tất niên cho ông bà, tổ tiên hay thần linh là một trong những phong tục không thể thiếu của mỗi gia đình Việt trước thời khắc đón chào năm mới. Tùy vào phong tục mỗi vùng miền, các món ăn trong mâm cúng tất niên sẽ được thay đổi sao cho phù hợp với truyền thống của từng nơi. Trong đó, mâm cơm cúng tất niên miền Bắc được xem là phiên bản nguyên vẹn nhất theo tập tục cũ, với những món ăn truyền thống mang đậm vị xưa của người Á Đông. Cùng tìm hiểu cách bày trí mâm cơm cúng tất niên miền Bắc trong phần dưới đây để biết thêm những nét văn hóa đón Tết độc đáo ở đây.
Trong ngày cuối cùng của năm cũ, người miền Bắc thường chuẩn bị những món ăn mặn như:
- Bánh chưng: Nhắc đến Tết là nhắc đến bánh chưng, một loại bánh có lịch sử lâu đời trong nền văn hóa ẩm thực của người Việt Nam. Bánh chưng mặn vuông vức, có độ dẻo của nếp, kết hợp với nhân thịt heo bùi béo và đậu xanh ngậy vị bên trong, mang lại một hương vị rất Tết cho cả gia đình.
- Giò các loại (giò lụa, giò xào, giò bò): Khi chuẩn bị mâm cỗ cổ truyền của người miền bắc thì chắc chắn các bạn không thể quên món giò. Những khoanh giò trắng mịn là món dễ ăn và tiện lợi.
- Gà luộc: Một món ăn ngon ngày tết tuy đơn giản nhưng không thể thiếu là thịt gà luộc. Những miếng thịt gà có màu vàng tươi, được rắc thêm những sợi lá chanh thái nhỏ chấm với gia vị chanh ớt tạo nên một hương vị khó quên.
- Thịt đông: Một món ăn ngon đặc trưng của mùa đông ở miền Bắc đó là thịt đông. Tiết trời se lạnh mà thưởng thức món thịt đông sẽ mang lại cảm giác rất lạ nhưng lại hấp dẫn người ăn.
- Nem rán: Nem rán một món ăn độc đáo không chỉ quen thuộc ở bữa cơm gia đình hàng ngày mà còn là món không thể thiếu trong mâm cỗ tết miền Bắc. Những miếng nem được rán vàng với lớp vỏ giòn rụm, nhân bên trong có thịt, trứng, mộc nhĩ, giá thơm mềm. Món ăn này được rất nhiều người ưa thích còn được coi là "quốc hồn quốc túy” của người Việt.
- Canh măng: Một bát canh măng thơm lừng và béo ngậy cũng là một món ăn cũng không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết miền Bắc. Canh măng được nấu từ măng khô nấu với xương sườn hoặc móng giò.
- Chè kho: Một món ăn được dùng để đãi khách trong ngày Tết nữa đó chính là chè kho. Chè có một hương vị đặc biệt thơm thơm mùi của đỗ xanh, chút thoang thoảng của nước hoa bưởi ăn vừa mát vừa mềm mịn.
Ngoài những món ăn quen thuộc ở trên, các gia đình miền Bắc còn có thể chuẩn bị thêm các món ăn như dưa hành muối, nộm đu đủ thịt bò khô hoặc nộm su hào, các món xào thập cẩm (su hào, mộc nhĩ, miến, lòng gà) và canh miến để bữa cơm đỡ ngán và tròn vị Tết hơn.
Cũng tùy vào điều kiện của mỗi gia đình và khẩu vị từng người mà các món ăn sẽ được thêm, bớt, gia giảm một số nguyên liệu và gia vị khác nhau.
Ngoài kiểu mặn, người miền Bắc còn làm mâm cơm cúng tất niên theo kiểu chay theo kiểu đơn giản hơn, gồm các món như:
- Bánh chưng chay
- Chè kho, chè bà cốt (chè con ong)
- Cơm
- Đậu rán
- Giò chay
- Canh củ quả chay hoặc canh măng chay
- Nộm đu đủ
- Xôi đậu xanh
Tùy theo điều kiện từng gia đình, mâm cúng tất niên không cần quá khoa trương hay cầu kỳ, quan trọng chỉ cần đơn giản nhưng đầy đủ và chỉn chu là được.
Ngoài những món ăn trên, mâm cơm cúng tất niên miền Bắc còn không thể thiếu đi những lễ vật cúng đi kèm như:
- Trái cây
- Hoa tươi
- Nhang rồng phụng
- Đèn cầy
- Gạo, muối
- Trà, rượu hoặc nước lọc
- Giấy tiền vàng mã
- Bánh kẹo, trầu cau
- Chè, xôi, cháo trắng
- Tam sên, bình hoa, lư nhang
Mâm cúng mặn sẽ được đặt ở một chiếc bàn con, bên dưới bàn thờ chính. Mâm ngũ quả, hoa tươi, vàng mã sẽ được đặt ở trên bàn thờ, cũng có thể đặt bánh chưng, xôi lên bàn thờ.
Sau khi hoàn thành mâm cỗ cúng, người lớn tuổi trong nhà sẽ thắp hương và đọc văn khấn, rồi các thành viên khác làm lễ vái. Nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình. Dưới đây là một số hình ảnh mâm cúng tất niên miền Bắc mà bạn có thể tham khảo: