Hà Nội khủng hoảng rác thải

Bãi rác Nam Sơn đã gần hết công suất chôn lấp rác thải. Ảnh: Lê Quân

Tối 5/7, cơn khủng hoảng rác ngắn hạn của Hà Nội trong mấy ngày qua đã tạm chấm dứt sau khi TP bổ sung các chính sách đền bù tái định cư và người dân đã nhổ trại, mở đường cho xe vào bãi rác Nam Sơn (H.Sóc Sơn). Tuy nhiên, nút thắt mới được gỡ tạm thời. Cơn khủng hoảng rác của Hà Nội vẫn đang tiếp diễn.

Trước cơn khủng hoảng rác những ngày qua, sáng 5/7, lãnh đạo UBND TP.Hà Nội đã chủ trì cuộc họp để nghe UBND H.Sóc Sơn và các sở, ngành báo cáo về các kiến nghị liên quan đến chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Theo đó, để giải quyết dứt điểm tình trạng các hộ dân chặn xe vận chuyển rác vào bãi rác Nam Sơn, UBND TP đã có những nhượng bộ nhất định trong chính sách đền bù.

Bãi rác chiếm trọn 1 làn đoạn đường Tân Triều mới (H.Thanh Trì). Ảnh: Trần Cường

Tháo gỡ tạm thời

Cụ thể, ngoài việc được bồi thường theo giá đất của loại đất tại vị trí theo đúng quy định, TP cho phép UBND H.Sóc Sơn lập, phê duyệt bổ sung chính sách hỗ trợ khác với tổng mức bồi thường theo quy định và mức hỗ trợ khác không quá 500.000 đồng/m². 

Đối với các trường hợp đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ 400 m2 trở lên sẽ được đền bù theo đúng giấy chứng nhận. 

Với phần diện tích đất vượt hạn mức, UBND TP giao Thanh tra TP thanh tra, kiểm tra lại toàn bộ hồ sơ, quy trình cấp giấy chứng nhận trước đây; nếu việc cấp giấy chứng nhận đã thực hiện đúng quy định thì chi trả nốt, nếu không đúng quy định thì phải xử lý theo các quy định pháp luật hiện hành. Việc thanh tra, rà soát phải hoàn thành trong thời hạn không quá 30 ngày làm việc.

Với việc người dân không đồng tình vì giá đất tại các khu tái định cư quá cao, tại cuộc họp ngày 5.7, liên ngành TP (Sở TN-MT, Sở Tài chính, Sở Xây dựng, UBND H.Sóc Sơn) đã thống nhất xác định giá thu tiền sử dụng đất tái định cư theo vị trí 4 đường 35 là 2,7 triệu đồng/m². 

Những hộ dân không có nhu cầu tái định cư tại khu vực được bố trí có thể nhận tiền tương đương 1.957.508 đồng/m².

UBND TP giao H.Sóc Sơn khẩn trương thực hiện, phấn đấu từ nay đến cuối năm 2019 hoàn thành toàn bộ giải phóng mặt bằng. UBND TP.Hà Nội cũng nhấn mạnh “trường hợp đã tuyên truyền, vận động nhưng các hộ vẫn cố tình vi phạm, UBND H.Sóc Sơn có các biện pháp hành chính để xử lý nghiêm, báo cáo Công an TP để thống nhất phương án và lực lượng hỗ trợ bảo vệ, đảm bảo an toàn trong quá trình thực hiện”.

Sau khi nhận được văn bản hỏa tốc của TP về chính sách đền bù tái định cư, tối 5.7, người dân Sóc Sơn đã nhổ lán trại, giải tán để xe chở rác vào bãi rác Nam Sơn bình thường. Tuy nhiên, đây mới chỉ là tháo gỡ tạm thời, chưa phải là lời giải cho “khủng hoảng” của bãi rác Nam Sơn, càng chưa phải là lời giải cho bài toán rác thải của Hà Nội.

Không còn đường lùi

Cuối năm 2018, khi làm việc với Sở Xây dựng, Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải đã tỏ ra vô cùng sốt ruột với các dự án xử lý rác chậm tiến độ của Hà Nội và nhấn mạnh TP “không còn đường lùi”.

Theo báo cáo giám sát cuối tháng 6 vừa qua của HĐND TP, tổng khối lượng rác thải rắn sinh hoạt phát sinh trung bình trên địa bàn TP hiện nay khoảng 6.500 tấn/ngày, trong đó khối lượng phát sinh trên địa bàn 12 quận và TX.Sơn Tây khoảng 3.500 tấn/ngày và địa bàn 17 huyện ngoại thành Hà Nội khoảng 3.000 tấn/ngày, cơ bản được vận chuyển để xử lý.

Tuy nhiên, rác thải của Hà Nội hiện nay được chôn lấp đến 89%, hầu như chưa hề có các nhà máy xử lý chất thải công nghệ cao, và đây chính là nguồn cơn của nỗi nhức đầu vì rác. Trong 6.500 tấn rác Hà Nội thải ra mỗi ngày, bãi rác Nam Sơn “hứng” tới 4.500 - 4.700 tấn, nên chỉ cần bãi rác này “hắt xì” là cả Hà Nội “sổ mũi”.

Điều này thấy rõ qua ghi nhận của PV Thanh Niên vào chiều 5.7, sau vài ngày xảy ra "sự cố Nam Sơn", người dân nhiều khu vực của Hà Nội sắp hết chịu đựng nổi vì ùn ứ rác. Bà Vũ Thị Sinh (47 tuổi, công nhân môi trường thuộc Công ty CP môi trường đô thị Thanh Trì, phụ trách khu vực P.Đại Kim, Q.Hoàng Mai) cho biết từ khi người dân chặn xe chở rác lên bãi rác Nam Sơn, rác trên địa bàn bà Sinh phụ trách ùn ứ nghiêm trọng, xếp hàng dài trên đường Nguyễn Xiển khiến người dân qua đây khó chịu.

Tuy nhiên, đến buổi tối vẫn có xe ưu tiên giải phóng rác tại khu vực nội thành. Ở khu vực ngoại thành thì không được như vậy. “Tôi ở xã Tả Thanh Oai (H.Thanh Trì), rác mấy hôm nay không được chở đi, tập kết thành những đống lớn. Đi làm về là thấy quanh khu đầy rác”, bà Sinh cho hay.

Tìm về xã Tân Triều (H.Thanh Trì), bãi tập kết rác chính của xã nằm cách UBND xã chỉ khoảng hơn 100 m. Theo công nhân môi trường phụ trách khu vực này, từ khi bãi rác Nam Sơn tê liệt, họ được nghỉ 2 ngày vì không có xe đến chở rác.

Hiện công nhân môi trường mới chỉ thu gom rác được gần một nửa xã Tân Triều mà lượng rác đã chất cao, dài hơn 100 m ở đoạn đường Triều Khúc mới. Trong khi đó, tại bãi rác Xuân Sơn, H.Ba Vì, TP.Hà Nội mấy ngày qua luôn hoạt động hết công suất tiếp nhận rác thải sinh hoạt được chuyển đến nhiều bất thường. Các cán bộ, công nhân, phương tiện cơ giới được lệnh hoạt động 24/24 tiếp nhận lượng rác thải tồn đọng từ khu vực trung tâm TP.Hà Nội.

Một lãnh đạo Sở Xây dựng thừa nhận, việc chỉ đốt được 10% rác của địa bàn TP là quá ít, khiến vấn đề rác thải của Hà Nội luôn bức xúc. Đáng kể hơn là cả 2 bãi rác chủ lực là Nam Sơn và Xuân Sơn đều đã hoạt động nhiều năm, sắp hết khả năng tiếp nhận rác. Vị này cũng thừa nhận, TP.Hà Nội cần giải pháp căn cơ về xử lý rác thải sinh hoạt trong thời gian tới.

Theo một chuyên gia của Bộ TN-MT, tình hình xử lý rác thải sinh hoạt của Hà Nội khá cấp bách. Nếu không có giải pháp tạm thời hiệu quả thì khoảng hơn 1 năm nữa, các bãi chôn lấp rác của Hà Nội sẽ hết chỗ chôn rác thải. 

Theo vị này, cơ quan chức năng Bộ TN-MT đang thực hiện thẩm định Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) điều chỉnh nâng công suất của bãi chôn lấp rác Nam Sơn và Xuân Sơn, nhưng đó cũng chỉ là giải pháp tạm thời.

“Hà Nội cần có chiến lược xử lý rác thải sinh hoạt rõ ràng, lâu dài, bền vững. Phải khẩn trương có công nghệ mới thân thiện với môi trường như đốt rác kết hợp thu hồi năng lượng phát điện, giảm tỷ lệ chôn lấp. Quan điểm là phải coi rác thải là tài nguyên. Hậu quả của chôn lấp rác là lãng phí tài nguyên, gây tốn kém quỹ đất. 

Nước rỉ rác không xử lý tốt sẽ gây nguy cơ ô nhiễm môi trường nước mặt, nước ngầm”, vị chuyên gia nói. Đoàn giám sát của HĐND TP.Hà Nội cũng đưa ra dự báo, đến 2020, nếu không có giải pháp công nghệ thay thế thì sẽ phải đóng bãi.

Mắc kẹt trong rác nếu các dự án chậm tiến độ

Có phải Hà Nội không nhìn ra giải pháp được khuyến nghị trên không? Xin thưa rằng không. Nhưng “đen đủi” và cũng đáng buồn cho Hà Nội, là các dự án đốt rác của TP đều trong trạng thái chậm tiến độ hoặc đưa vào vận hành thì trục trặc vì công nghệ cũ. 

Bí thư Thành ủy Hoàng Trung Hải không ít lần “kêu trời” vì những dự án như Phương Đình, TP đợi mấy năm, hy vọng nhà máy đi vào hoạt động sẽ giải tỏa được rác thì chỉ sau một thời gian ngắn nhà máy xin... ngưng nhận rác vì thường xuyên trục trặc do công nghệ cũ.

Trong trường hợp này, rủi ro của nhà đầu tư trở thành rủi ro của Hà Nội. Phương Đình lại không phải dự án duy nhất mắc kẹt kiểu đó. Một số dự án nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt đã có quyết định chủ trương đầu tư, cấp giấy chứng nhận đầu tư nhưng tiến độ triển khai chậm (Châu Can, Đông Lỗ, Hợp Thanh, Lại Thượng). Một số khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt cấp huyện bằng phương pháp chôn lấp hợp vệ sinh đã đầy và đóng cửa (Đông Lỗ, Vân Đình, Yến Vĩ, Cao Dương, Kiêu Kỵ).

Theo Trưởng ban Đô thị của HĐND TP Nguyễn Nguyên Quân, hiện Hà Nội đã phê duyệt chủ trương đầu tư 4 dự án sử dụng công nghệ hiện đại như dự án điện rác Sóc Sơn công suất 4.000 tấn/ngày đêm; dự án xử lý rác thải thu hồi điện Xuân Sơn công suất 1.000 tấn/ngày đêm; dự án khí hóa rác thải thành điện năng công suất 500 tấn/ngày đêm, dự án nhà máy khu xử lý chất thải Đồng Ké công suất 1.500 tấn/ngày đêm và đây là toàn bộ trông đợi của thủ đô. Nếu các dự án này cũng chậm tiến độ, Hà Nội sẽ chính thức mắc kẹt trong rác.