Một ngày theo chân người Dao đỏ lên rừng tìm 30 loại lá thuốc cổ truyền

Hửng nắng sau những ngày mưa lũ và sạt lở, Sa Pa đón chúng tôi bằng cầu vồng sau mưa và những cây mận, cây lê trĩu quả nở rộ giữa miền sơn cước.

Sa Pa một ngày hửng nắng.

Cách không xa thị trấn, men theo sườn núi quanh co bên những thửa ruộng bậc thang nối tầng xếp lớp, chúng tôi vượt 12km đường đèo để tìm đến bản Tả Phìn - nơi có đông đảo người dân tộc Dao đỏ quần tụ và vẫn giữ nguyên được những phong tục truyền thống, rất đáng để du khách ghé tới.

Đường đến Tả Phìn nương theo những đường đèo quanh co bên ruộng bậc thang.

Những trái mận nở trĩu quả giữa rừng.

Ngay trước cửa nhà, chị Phàn Phan Châu (38 tuổi, đội 4, thôn Sả Séng, Tả Phìn, Sapa) đã khiến những người khách phương xa vượt qua nhiều đường đèo hiểm trở thấy ấm long hơn cả bởi nụ cười tươi rạng rỡ, thân thiện chẳng khác nào đón người thân xa xứ về thăm quê.

Dù không phải người lớn tuổi ở bản nhưng chị Châu lại là người phụ nữ Dao đỏ được giải Nhất trong cuộc thi hiểu biết về lá thuốc cổ truyền. Đó cũng là lí do chúng tôi ghé thăm, theo chân chị lên rừng suốt 1 ngày để tìm về đúng nguồn cội của phương thức tắm lá thuốc nức tiếng khắp đất Sa Pa.

Chị Phàn Phan Châu, người Dao đỏ.

Chị Châu chia sẻ, từ rất lâu đời, người Dao đỏ đã biết dùng thuốc ở rừng để làm lá thuốc cổ truyền với tận 120 loại, nhưng mỗi nhà lại có cách dùng khác nhau.

Trong ngôi nhà gỗ, bạn có thể dễ dàng bắt gặp những giỏ mây đựng đầy lá rừng dùng làm thuốc bán cho khách du lịch. Không phải ngẫu nhiên mà nó trở thành “đặc sản” của bản Tả Phìn, bởi qua rất nhiều đời truyền lại, người Dao đỏ vẫn luôn tự hào bởi lá thuốc của họ có thể trị được không ít bệnh mà đến thuốc Tây cũng phải bó tay.

Chiếc giỏ mây với gùi lá thuốc - hình ảnh đẹp đẽ gắn liền với những làng bản miền núi.

Bắt nguồn từ việc chuyên dùng cho phụ nữ sau sinh dưỡng thai, lá thuốc cổ truyền của người Dao đỏ dần được hoàn thiện công thức để chữa ho, xương khớp, đau lưng, mệt mỏi…

Sẽ chẳng còn gì hạnh phúc bằng khi khám phá đường đèo suốt một ngày dài, du khách được thả mình tận hưởng cảm giác khoan khoái, thư giãn trong bồn tắm gỗ đầy ắp nước nóng, tỏa mùi hương lá rừng thơm nhẹ.

Nhưng để có được những nồi thuốc công hiệu ấy, với chị Châu hay bất cứ người dân nào người Dao đỏ cũng đều là một hành trình dài lên rừng tìm kiếm đầy vất vả, gian nan.

Khoác lên mình bộ trang phục người Dao đỏ được dệt thổ cẩm thủ công mang đậm sắc thái núi rừng hoang sơ, mà theo chị Châu có giá trị lên tới 6 triệu đồng, chúng tôi cùng chị đeo giỏ mây, hóa thân thành những cô gái bản lên rừng để tìm đủ 30 loại lá thuốc cổ truyền.

Bộ trang phục người Dao đỏ được may hoàn toàn thủ công.

Sau đợt mưa, đất rừng trơn trượt, dẻo quánh như những cục đất sét, cây rừng mọc tươi tốt nhưng những vị thuốc quý thì lại chẳng dễ tìm. Ngọn núi phía trên hang Tả Phìn chỉ là núi “sơ cứu” của những người dân bản Dao đỏ khi cần tìm lá thuốc gấp.

Còn muốn có được những vị thuốc quý, những loại cây rừng nhiều công dụng, chị Châu và chồng vẫn thường phải đi bộ đường rừng 6-7km/ngày, mang về hơn 50kg lá cây để làm thuốc.

Cùng vượt hơn 3km đường rừng để tìm 30 loại lá thuốc.

Theo bố mẹ lên rừng từ nhỏ, chị thuộc vanh vách tên và công dụng từng loại cây. Cũng có những loài cây nổi tiếng không được hái đó là lá ngón, hay cây sơn từng làm chị ngứa mấy lần nên đã biết cách, cứ gặp là tránh xa.

Chiếc giỏ mây nhỏ nặng dần theo bước chân của những kẻ lần đầu lên núi tìm về cội nguồn của những lá thuốc Dao đỏ, đủ 28 -30 loại lá cũng đã là ban trưa, chị Châu mới chịu cất lưỡi hái, vác gùi xuống núi.

Chị Châu miệt mài kiếm lá thuốc.

Từ ngày làm quen với nghề du lịch, mở dịch vụ tắm lá thuốc người Dao phục vụ du khách trong và ngoài nước, chị Châu cũng như bao người phụ nữ khác đã quen với việc lần mò trong rừng, có khi phải ở lại qua đêm để sấy khô lá thuốc mới đem về nhà sử dụng.

Chị chia sẻ: “Lá thuốc thì trong rừng có sẵn, nhưng vị quý hiếm thì không phải lúc nào cũng tìm được, muốn để lâu phải đi hái trước nhiều ngày, băm nhỏ, phơi hoặc sấy thì để 1-2 năm cũng được”.

Cũng chính bởi có đồ dự trữ nên những ngày lễ Tết, 11 thùng lá thuốc của chị dù kín khách nhưng vẫn có đủ nguyên liệu để phục vụ du khách.

Vào mùa cao điểm, những bồn tắm lá thuốc luôn chật kín khách du lịch.

Những người khách nước ngoài lần đầu tắm lá thuốc của dân bản địa thì thích chí lắm, khen ngợi không ngớt những vị thuốc từ thiên nhiên làm con người ta sảng khoái, thư giãn tinh thần.

Cũng có những người dân miền xuôi lên đây lập nghiệp, không quen khí hậu và đường sá nên bị bệnh xương khớp, chỉ tắm 3 lần là đã khỏi hẳn những cơn đau.

Chị Châu còn hài hước kể: “Ngày chị đẻ đứa thứ hai, tắm 2 nồi xong 15 ngày sau có thể cõng con đi làm nương rẫy thoải mái. Khỏe như trâu vậy (cười)”.

Ấy vậy mà cũng có những người thể trạng yếu, ngâm mình chưa đến 15 phút đã ngất lịm trong bồn.

Đó là lí do chị Châu cứ đôn đáo mãi, không chỉ lặn lội lên rừng hái lá, ngồi băm chặt, đun nấu suốt vài tiếng bên chiếc lò lớn mới xây, đưa nước vào bồn cho khách, thỉnh thoảng chị vẫn trò chuyện với du khách qua bức rèm vì lo lắng người bên trong tỉnh hay mê.

Chị vừa thêm lá thuốc vào lò, vừa hỏi chuyện khách rất thân thiết.

Chị kể, hồi Tết mới xây lại được cái lò to để đun nước này, dẫn nước sạch từ đầu nguồn về, làm lại hệ thống nước bằng ống tre, mua củi từ bên ngoài về, coi như lấy công làm lãi.

11 thùng tắm lá thuốc quanh nhà là miếng cơm nuôi sống cả gia đình chị những ngày chưa vào mùa nương, để chị và cả những thế hệ người Dao đỏ sau này gìn giữ bản sắc tốt đẹp của dân tộc mình. Chu đáo, hồn hậu là thế nhưng cũng không ít lần chị Châu phải chịu cảnh bị khách "bùng", vất vả lên rừng kiếm lá, nấu cả nồi nước to rồi chẳng thấy khách xuống nhà... /.

--

Hãng truyền thông CNN bình chọn Sa Pa trong Top 10 điểm đến hấp dẫn nhất Việt Nam Theo trang thông tin điện tử Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn (Saigontourist), hãng truyền thông nổi tiếng CNN (Mỹ) vừa bình chọn 10 ...

Sa Pa thành thị xã: Cơ hội lớn, thách thức có lớn? Theo đề nghị của tỉnh Lào Cai, huyện Sa Pa sẽ được nâng cấp thành thị xã. Đây có thể là một cơ hội lớn ...

Cô gái Mông đổi đời nhờ làm hướng dẫn viên du lịch ở Sa Pa Sa Pa là một trong những nơi tuyệt vời nhất để ghé thăm ở Việt Nam, và cư dân Sa Pa (chủ yếu là người dân ...

Thùy Trang

Ảnh: Hoàng Thành Công Doanh