Ngành công nghiệp livestream tại Trung Quốc: Người dân mê mệt đến mức ám ảnh

Theo CNN, cách đây 8 tháng, Meng Hu bỏ công việc tiếp viên hàng không ở Quảng Châu, Trung Quốc để theo đuổi ước mơ trở thành ngôi sao mạng. Cô xây tạm một studio trong căn hộ một phòng ngủ của mình và bắt đầu quay clip.

Meng Hu, 27 tuổi, là một người có ảnh hưởng, có tài năng. Kể từ tháng Một, cô làm việc toàn thời gian với tư cách là người dẫn chương trình livestream trên Taobao, một sàn thương mại điện tử giống eBay của Alibaba. Ở đây, cô đã thu hút được hơn 400.000 người hâm mộ.

"Tôi phải nói không ngừng. Cổ họng tôi khàn đi. Với công việc này, bạn cần phải nói rất nhiều. Và tất nhiên bạn không thể chỉ làm việc nửa chừng. Chỉ khi bạn nói chuyện nhiệt tình, bạn mới có thể khiến khán giả hào hứng", Hu nói. 

Hu là một phần của tầng lớp người đang chạy đua để tham gia vào nghề bán hàng qua livestream, một hình thức bán lẻ mới nổi đã phát triển thành một ngành công nghiệp ước tính 66 tỉ USD. Mặc dù xu hướng này đã là một phần của văn hóa Internet Trung Quốc trong nhiều năm, nhưng các nhà phân tích cho rằng đại dịch Covid-19 đã khiến nó trở thành xu hướng phổ biến.

Thậm chí, Chính phủ Trung Quốc còn lên tiếng ủng hộ, gọi ngành này là "động lực mới" của tăng trưởng thương mại điện tử và khuyến khích bán hàng qua livestream như một giải pháp cho tình trạng thất nghiệp vốn đang tăng mạnh ở Trung Quốc do đại dịch.

Sự bùng nổ của ngành công nghiệp bán hàng qua livestream

Bán hàng qua livestream là sự kết hợp giữa giải trí và thương mại điện tử. Trong buổi livestream, người bán sẽ khoe cho người xem những sản phẩm mới nhất của họ - từ son môi đến bột giặt. Nhiều người ví loại hình này giống như kênh mua sắm trên TV QVC, nhưng mô hình của Trung Quốc hiện đại hơn, di động và tương tác hơn. Người bán có thể tặng người hâm mộ phiếu giảm giá và ưu đãi chớp nhoáng trong thời gian livestream, trong khi người xem có thể nhấp để gửi "quà" ảo cho các ngôi sao yêu thích của họ.

Tuy nhiên, làm việc trong lĩnh vực này không hề dễ dàng với Hu và rất nhiều người khác. Ngành công nghiệp livestream cực kì khắc nghiệt và rất ít người lao động có thể kết hợp dùng các kĩ năng của họ để thành công.

Trong nửa đầu năm nay, hơn 10 triệu buổi livestream (phát trực tiếp) được thực hiện trên các sàn thương mại điện tử. Tính đến tháng 3, đã có 560 triệu người xem các buổi livestream bán hàng ở Trung Quốc, tăng 126 triệu người so với tháng 6 năm ngoái, theo một báo cáo của Trung tâm Thông tin Mạng Internet Trung Quốc. Gần một nửa trong số họ đã sử dụng tính năng livestream để mua sắm.

Bà Sandy Shen, Giám đốc nghiên cứu về thương mại kĩ thuật số tại Gartner, cho biết nếu không có đại dịch, mua bán qua livestream sẽ mất hai hoặc ba năm để trở thành xu hướng chủ đạo ở Trung Quốc. Tuy nhiên, đại dịch đã rút ngắn thời gian này xuống còn hai hoặc ba tháng.

Các chuyên gia dự đoán ngành công nghiệp này vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển. Theo iResearch, một công ty nghiên cứu thị trường có trụ sở tại Thượng Hải , vào năm 2019, thị trường mua sắm qua livestream của Trung Quốc trị giá 451,3 tỉ NDT (66 tỉ USD). Con số này có thể tăng hơn gấp đôi lên gần 1.200 tỉ NDT (khoảng 170 tỉ USD) trong năm nay.

Các nhà phân tích dự đoán xu hướng này cũng có thể thành trào lưu ở nước ngoài. Ví dụ, ở các khu vực Đông Nam Á, hãng Lazada do Alibaba sở hữu cho phép những người quảng cáo hàng hóa qua phát trực tiếp. Và Amazon cũng có một trung tâm bán hàng livestream tại nhà cho người dùng phương Tây.

Công việc không đơn giản

Điểm hấp dẫn của công việc có sự mạo hiểm này là thu nhập cao. Các thương hiệu thường xuyên công bố doanh thu hàng chục hoặc hàng trăm triệu đô la chỉ trong một lần livestream. Theo Taobao, những người có ảnh hưởng hàng đầu có thể kiếm được hàng triệu đô la mỗi năm. Và ngay cả những chủ doanh nghiệp nổi tiếng cũng đang vào cuộc.

"Nếu bạn là một người bán hàng bình thường trên Taobao, dù bạn huy động tất cả nhân viên và không có sự quảng cáo trước về các lần livestream, có lẽ tài khoản của bạn chỉ có vài trăm người theo dõi. Khi đó, bạn livestream thì người xem chỉ có thể dừng lại trong 5 đến 10 giây rồi bỏ đi", bà Shen bình luận.

Kim Kardashian West từng quảng cáo sản phẩm nước hoa của mình cho người hâm mộ Trung Quốc trên nền tảng livestream của Taobao (Alibaba) vào tháng 11. "Ngay cả một trong những người có ảnh hưởng hàng đầu thế giới cũng cần nền tảng phù hợp để bán hàng tại Trung Quốc", Alibaba nói.

CEO Alibaba Jack Ma và người nổi tiếng Li Jiaqi cũng từng tham gia thử thách bán son môi qua livestream vào năm 2018. Mua sắm qua phát trực tiếp đã tồn tại ở Trung Quốc trong nhiều năm, nhưng xu hướng này đã bùng nổ trong những tháng gần đây.

Đối với những người bán hàng livestream như Hu, sự bùng nổ của nghề mang đến cả những cơ hội và thách thức. 

"Người xem tăng gấp đôi, nhưng bây giờ số người bán hàng qua livestream cùng nhiều hơn gấp 7-8 lần. Có rất nhiều người cũng giống như tôi", Hu chia sẻ. Hu cho biết hiện môt tháng cô kiếm được số tiền mà cô phải từng vất vả làm việc trong một năm. Nhưng bây giờ công việc mệt mỏi hơn nhiều. 

Hu dành 7 giờ mỗi ngày để nói chuyện trực tiếp với người hâm mộ của mình, cung cấp các thông tin và ưu đãi về mọi thứ, từ đồ ăn nhẹ cho đến các sản phẩm chăm sóc da. Sau đó, cô ấy dành hàng giờ mỗi đêm để tìm hiểu các sản phẩm mà cô ấy định bán. "Mỗi ngày, tôi làm việc, làm việc, ăn, làm việc và ngủ", cô nói. "Công việc rất mệt mỏi."

Để thực hiện một buổi bán hàng livestream cần cả một đội ngũ. Hơn 20 người làm việc ở hậu trường để hỗ trợ công việc của Hu. Những người này giúp cô chọn sản phẩm để giới thiệu, thông tin về các loại giảm giá, ưu đãi để cung cấp cho người hâm mộ và lập kế hoạch lịch quay cho Hu. Chồng cô giúp đỡ những công việc lặt vặt và thỉnh thoảng xuất hiện trước camera.

Trong khi đó, Hu và nhóm của cô kiếm tiền thông qua một số cách: Các công ty trả tiền để sản phẩm của họ được giới thiệu và sau đó Hu kiếm được một khoản hoa hồng cho mỗi lần livestream. Theo báo cáo của iResearch, tỉ lệ hoa hồng thường dao động từ 6% - 16% tùy thuộc vào nền tảng.

"Động lực mới" của nền kinh tế

Giống như hầu hết nơi khác trên thế giới, Trung Quốc đã bị rung chuyển bởi cuộc khủng hoảng kinh tế và việc làm trong năm nay. Để giúp mọi người "sống sót", Chính phủ đã nắm bắt xu hướng này bằng cách khuyến khích mọi người bán hàng qua livestream.

Ví dụ, vào tháng Hai, Bộ Thương mại Trung Quốc đã khuyến khích các nền tảng thương mại điện tử giúp nông dân bán sản phẩm của họ trực tuyến, đặc biệt là thông qua livestream.

Ngay cả Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đã chú ý đến ngành công nghiệp này. Theo Tân Hoa Xã, vào tháng Ba, ông Tập đã đến thăm một ngôi làng ở tây bắc Trung Quốc, và khi nói chuyện với người dân, ông đã ca ngợi sức mạnh của thương mại điện tử, nói rằng nó có tiềm năng to lớn để giúp mọi người thoát khỏi đói nghèo.

Vào tháng 5, Bộ Nguồn nhân lực và An sinh xã hội thậm chí đã thêm "Bán sản phẩm thông qua hình thức livestream hay phát sóng trực tiếp" là một nghề mới ở Trung Quốc. Truyền thông đại lục cho biết điều đó sẽ giúp nước này tạo ra các "nhóm việc làm" mới để cân bằng việc một số nghề trong lĩnh vực sản xuất đã bị xóa sổ bởi đại dịch.

Một số chính quyền địa phương thậm chí tích cực biến các thị trấn của họ thành các "trung tâm livestream". Tại Quảng Châu, các nhà chức trách đang hi vọng khiến thành phố này thành "thủ đô livestream" của Trung Quốc. Để đạt được điều đó, vào tháng 6, họ đã tổ chức "lễ hội phát trực tiếp" kéo dài ba ngày với 200.000 buổi livestream của các doanh nghiệp.

Ông Fu Linghui, người phát ngôn của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, cho biết: “Khi nền kinh tế phục hồi, thị trường việc làm được mở rộng." Ông chỉ ra bán hàng qua livestream là một biện pháp quan trọng để ổn định thị trường.

“Đối với Chính phủ, họ coi đây là một xu hướng có thể giúp duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế và việc làm. Họ coi đây là một cơ hội, và quả thực là như vậy. Tôi nghĩ nếu bạn tạo ra cơ sở hạ tầng để hỗ trợ ngành này, chắc chắn nó sẽ giúp nâng cao nền kinh tế." bà Shen nói.

Sự thật khốc liệt

Tác động của ngành công nghiệp này đối với nền kinh tế 66 tỉ USD có lẽ còn hạn chế, theo Xiaofeng Wang, nhà phân tích cấp cao của công ty nghiên cứu Forrester. Bà lưu ý rằng bán hàng qua livestream chiếm một tỉ lệ rất nhỏ - ước tính khoảng 5% thị trường thương mại điện tử của Trung Quốc và một thị phần nhỏ trong lĩnh vực bán lẻ nói chung.

Bà Wang nhận định: “Tôi không nghĩ việc mua sắm qua phát trực tiếp sẽ cứu được nền kinh tế." Trong số 400.000 người bán hàng qua livestream vào nửa đầu năm 2020, chỉ 5% - 10% thành công và đủ sống, Iris Pang, nhà kinh tế trưởng của Greater China tại ING ước tính.

Bà cho biết khó ước tính được lượng người làm trong lĩnh vực này ở Trung Quốc cho đến nay vì đặc thù công việc linh động, không toàn thời gian. “Tôi nghĩ rằng nó sẽ làm tăng số lượng việc làm lên một chút. Nhưng không quá lớn.", nhà kinh tế trưởng nói.

Heng Xia, Giám đốc điều hành của NStar MCN, một công ty tài năng có trụ sở tại Hàng Châu, cho biết: “Những người muốn làm nghề này phải làm việc chăm chỉ. Bởi đây là một công việc có cường độ cao", Xia nói. "Hầu hết mọi người không theo được lâu. Chúng tôi đã thuê nhiều sinh viên mới tốt nghiệp, và một số trong số họ không thể trụ nổi."

Seven Zhou, một ngôi sao mạng ở tỉnh Hà Bắc, người đang cố gắng tạo dựng sự nghiệp trên ứng dụng video ngắn Douyin, phiên bản tiếng Trung của TikTok. Giống như Hu, anh ấy quyết định nghỉ việc với niềm tin sẽ làm nên chuyện.

Nhưng thời gian trôi qua, anh Zhou nhận ra rằng mục tiêu đó khó mà đạt được như tưởng tượng. Douyin yêu cầu bất kì ai muốn bán hàng livestream trên nền tảng này phải có ít nhất 1.000 người theo dõi, nhưng anh ấy thấy rất khó để đạt được cột mốc đó. 

Rất ít người ghé qua kênh của anh ấy. Các video của Zhou đều thất bại, hầu như không nhận được bất kì lượt "thích" nào. 8 tháng sau, Zhou tự hỏi liệu mình có bị đào thải khỏi công việc kinh doanh này hay không? Người đàn ông 30 tuổi vẫn chưa quyết định từ bỏ, nhưng anh đã vỡ mộng với ngành công nghiệp livestream và tất cả những câu chuyện thành công chỉ sau một đêm này.

"Mọi việc diễn ra không hề suôn sẻ", anh Zhou nói. "Hệ thống không đơn giản như vẻ bề ngoài của nó".