Nguồn gốc và ý nghĩa của tục hái lộc đầu xuân

Hái lộc đầu năm là gì?

Hái lộc đầu năm là phong tục đã có từ ngàn đời xưa của người Việt và được lưu truyền đến ngày nay. Đây là phong tục bẻ một cành cây, hay còn gọi là cành lộc mang về nhà với ngụ ý mang phúc lộc, may mắn về với gia đình.

Nguồn gốc tục hái lộc đầu năm

Theo tích xưa, tục hái lộc đầu năm đã xuất hiện từ thời Vua Hùng. Chuyện kể rằng, vào một ngày đầu xuân, khi các con đã khôn lớn, Vua Hùng cho mời các Lạc Hầu, Lạc Tướng, thần dân và các con đến truyền dạy rằng: "Nay các con đã khôn lớn, ta muốn các con đi dạy dân làm ăn và trấn cứ các nơi".

Nghe cha truyền dạy, các con đều bịn rịn không muốn chia tay mà muốn ở lại cùng cha mẹ, các Lạc Hầu, Lạc Tướng và dân làng. Trong lúc chưa biết tấu trình với Vua thế nào thì Hoàng hậu thưa: “Các con đều luyến mẹ, thương cha không muốn đi xa, tôi nghĩ rằng Nhà vua nên làm lễ tế trời đất rồi dùng cách hái lộc chia cho các con, các con ai nhận được cành lộc đi phương nào thì phương ấy mà đi".

Nghe vậy, Vua truyền lệnh cho các Lạc Hầu, Lạc Tướng và các con về nhà nghỉ. Sau đó, Vua Hùng chọn ngày lành tháng tốt làm Lễ tế Trời – Đất trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh (thuộc tỉnh Phú Thọ ngày nay) để cầu trời đất phù hộ cho mưa thuận gió hòa, muôn dân no ấm.

Chờ lúc sang canh Vua cùng Hoàng hậu vào rừng hái lộc đầu xuân. Sáng sớm, khi mặt trời xuất hiện đằng Đông, Vua chia cho các con mỗi người một cành lộc và dạy rằng: "Non ở nhà, già đi ấp. Chẵn lên non, còn xuống biển"

Các con hãy mang cành lộc này đi trấn giữ các phương, răn dạy dân làm ăn. Trên đường đi nếu gặp điều gì không may, các con hãy mang cành lộc còn đượm sương sớm này mà vẩy lên trời thì thú dữ, ma tà sẽ bỏ chạy không hại được các con.

Y lệnh Vua, các con quỳ lạy cha mẹ và nhận cành lộc chia nhau đi trấn giữ các miền. Vua cả mừng truyền cho dân làng mở hội để tiễn các con lên đường.

Dù đã qua mấy nghìn năm nhưng đến nay, tục xin lộc đầu xuân vẫn còn lưu truyền mãi và phong tục này đã trở thành nét văn hoá không thể thiếu vào mỗi dịp Tết trong đời sống người Việt.  

Hái lộc đầu năm như thế nào?

Sau thời điểm giao thừa hoặc vào những ngày Tết, người Việt đến đền, chùa để cầu phúc. Sau khi lễ xong, họ ra sân vườn của chùa, đền để hái một cành lộc non mang về nhà với hi vọng năm mới được hưởng tài lộc và may mắn mà Thần, Phật ban cho. 

Thông thường, cành lộc được hái là cành đa, cành đề hoặc cành si bởi những loại cây này có sức sống mạnh mẽ, luôn tươi tốt và đâm chồi, nảy mầm quanh năm. 

Cành lộc được mang về và treo trước hiên nhà hoặc cắm vào bình hoa. Có nơi còn treo ở gian giữa hoặc cửa ra vào để trừ ma quỷ, những điều xui xẻo hay có ý báo là đã rước phúc lộc về nhà.

Lưu ý hái lộc đầu năm để mang tài lộc, may mắn vào nhà

Người hái lộc phải có tâm hướng thiện, vui vẻ và lạc quan thì khi hái lộc về nhà mới mang được nhiều may mắn và phúc lộc cho cả gia đình

Hái lộc nghĩa là mang tài lộc, may mắn về nhà. Việc hái lộc cốt là ở tấm lòng thành tâm, không quan trọng to hay nhỏ. Tuy nhiên một số người không hiểu hết ý nghĩa của tục hái lộc nên bẻ nhiều cành cây to với quan niệm càng bẻ cây to thì tài lộc càng nhiều. Thế nhưng đó là một suy nghĩ sai lầm, việc bẻ cây bừa bãi không những không mang lại tài lộc mà còn ảnh hưởng đến cảnh quan và tổn hại đến môi trường.

Lộc xuân có thể là một vài quả khế, cây mía hoặc một chậu cây nhỏ tượng trưng mang về nhà ngày đầu năm. Vì vậy gia chủ có thể linh động trong cách mang lộc về nhà chứ không nhất thiết phải bẻ cành, bứt cây. 

Khi hái lộc vào thời khắc ngay sau giao thừa, bạn nên cẩn thận lựa chọn những cành tươi tốt, tránh chọn nhầm mang những cành héo úa hay cành có gai nhọn vào nhà. Bởi điều này sẽ mang theo xui xẻo, vận khí không tốt cho gia chủ.  

Ý nghĩa hái lộc đầu năm

Theo các nhà nghiên cứu về văn hóa dân tộc, phong tục hái lộc đầu xuân là một nét đẹp văn hóa của người Việt và mang một giá trị tinh thần to lớn. Hái lộc ở nơi đền chùa linh thiêng ngụ ý sẽ nhận được may mắn và tài lộc từ Thần, Phật ban cho. Từ đó cả năm luôn suôn sẻ, thuận lợi và phát tài phát lộc. 

Đồng thời việc hái lộc đầu xuân có ý nghĩa ''Tống cựu, nghinh tân”, nghĩa là xua đi những điều không may mắn, xui xẻo trong năm cũ và mong đợi, đón chờ những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm mới.