Nhiều nguy cơ khi hạ cốt đê sông Hồng

Hạ cốt xuống dưới mực nước lũ

Sáng 29/12, UBND TP Hà Nội đã tổ chức khởi công giai đoạn 2 Dự án xây dựng cầu vượt nút giao An Dương - đường Thanh Niên (đoạn đê Âu Cơ từ Khách sạn Thắng Lợi đến cầu Nhật Tân) với tổng chiều dài là 3,7km.

Trong giai đoạn 2, sẽ xây dựng đồng bộ tuyến đường Âu Cơ, đoạn từ nút giao lối rẽ vào khách sạn Thắng Lợi đến nút giao cầu Nhật Tân. Xây tường chắn bê tông cốt thép bên phải (phía ngoài đê) để thay thế một phần đê đất, kết hợp với mở rộng mặt đường đê. 

Cải tạo và chỉnh trang hệ thống được gom dân sinh hai bên. Xây dựng đồng bộ các hệ thống chiếu sáng, cây xanh, thoát nước, vỉa hè, cầu thang bộ...

Bảo vệ, di dời và cải tạo các công trình ngầm nổi trong phạm vi dự án. Cải thiện các điểm vuốt nối với các ngõ giao hiện trạng. 

Xây dựng tường chắn tại vị trí dải phân cách giữa mặt đường chính để xử lý chênh cao độ giữa hai làn đường. Một số đoạn (không điển hình) xây dựng tường chắn tại vị trí tiếp giáp mặt đường chính với đường gom dân sinh bên trái, đảm bảo kết nối các nhánh rẽ thuận lợi, an toàn.

Đê sông Hồng là tuyến đê đặc biệt quan trọng đảm bảo an toàn lũ khu vực trung tâm Hà Nội. Việc hạ đê, thay đổi thiết kế của đê đất có ảnh hưởng đến an toàn hành lang thoát lũ. GS Vũ Trọng Hồng, nguyên Thứ trưởng Bộ Thuỷ lợi cho biết, trong kĩ thuật đê điều có hai mức làm tường trên đê.

Đó là tường chắn sóng (vẫn cao hơn mực nước lũ thiết kế) và tường chắn lũ. Nếu hạ 2,5m thì đê dưới mực nước lũ thiết kế của sông Hồng. 

Vì vậy, nếu xây, bức tường bê tông này phải gánh cả nhiệm vụ chắn lũ và chắn sóng. Vì vậy, vai trò rất quan trọng nên phải cẩn trọng trong thiết kế và xây dựng.

GS.TS Vũ Trọng Hồng cho biết, mực nước lũ thiết kế đoạn đê này được Thủ tướng ký hồi tháng 3/2016 là 13,4m. 

Nếu Hà Nội hạ độ cao đoạn đê nói trên xuống +12,4m, thì buộc phải làm đập bê tông chống lũ. Mà đập bê tông này phải làm theo kiểu đập bản chống. Tức là làm một bức tường chắn bê tông cốt thép, phía sau có các hàng cột bê tông chống đỡ phía sau.

Các cột bê tông chống đỡ chia thành từng đoạn với khoảng cách thích hợp. Phần chân phải âm xuống lòng đất khoảng 40m. Còn nếu Hà Nội chỉ hạ độ cao đoạn đê xuống +13,4m, bằng với mực nước lũ thiết kế thì cũng phải tính toán xây dựng tường bê tông cốt thép chắn đất phù hợp.

Xây tường bê tông trên nền đất phải tuân thủ ngặt nghèo các thông số kĩ thuật như chống thấm (cả tường và chân tường), độ bền, tính ổn định và sẽ rất tốn kém. Vì vậy, cần phải tính toán kĩ lưỡng và so sánh nhiều phương án khác nhau. Đặc biệt là phải tuân thủ kĩ thuật và chi phí kinh tế để chọn phương án cho hợp lí.

Thực tế, không chỉ mực nước cao đê mới nguy hiểm. Ngay cả mực nước thấp đê vẫn gây nguy hiểm. Vì thực tế đê sông Hồng đã xây dựng từ xa xưa. Nền không được xử lí tốt. Qua thời gian đã bị đùn, sủi, thấm… Các cơ quan quản lí đê vẫn phải làm thường xuyên để khắc phục tình trạng đó.

Nguy cơ từ đập thủy điện thượng nguồn

Theo GS.TS Vũ Trọng Hồng, khi Hà Nội hạ đê đất, xây tường bê tông thay thế thì tuyệt đối không được thay đổi hiện trạng. Có nghĩa là không được lấn, xê dịch ra hướng bờ sông. Hoặc làm cong hay biến dạng cấu trúc nền đê cũ.

Chỉ có thể xây dựng tường bê tông thu hẹp theo hướng vào trong đê hiện tại chứ không thể lấn ra ngoài. Lấn vào trong cũng cần tính toán kĩ lưỡng. Thực tế đã chứng minh, chúng ta thiết kế rất đúng kĩ thuật, nhưng khi thực hiện lại có những sai lệch như vi phạm hành lang thoát lũ, vi phạm luật đê điều.

“Tôi nhớ năm 1996, mưa rất lớn ở đồng bằng Bắc Bộ. Mực nước sông Hồng dâng lên cách đỉnh đê khoảng 20cm. Lúc đó tôi ngồi trên trực thăng quan sát, thấy rất nguy hiểm. Chúng tôi đã lên kế hoạch, nếu bão vào thì sẽ xin ý kiến Tổng Bí thư cho phân lũ xuống Đập Đáy (Đan Phượng, Hà Nội).

Nếu Đập Đáy phải xả lũ thì phía hạ du sẽ bị thiệt hại rất nặng nề. Nhưng rất may năm đó bão không vào. Chính vì vậy, nếu xuất hiện mưa lớn ở khu vực đồng bằng như năm 1996, thì Hà Nội sẽ có nguy cơ ngập, các hồ thuỷ điện không có khả năng điều tiết lũ.

Ngoài ra, tôi muốn đưa ra cảnh báo là nếu các hồ thủy điện trên thượng lưu sông Hồng và 8 hồ thủy điện của Trung Quốc đồng loạt xả nước, chưa tính các đập này gặp sự cố, lúc đó Hà Nội sẽ rất nguy hiểm.

 Do đó, Hà Nội khi triển khai dự án nói trên không được chủ quan với nước lũ sông Hồng”, GS.TS Vũ Trọng Hồng nhấn mạnh.

Còn theo TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc NXB Giao thông Vận tải, có người cho rằng đã xây 3 bậc thủy điện ở Lai Châu, Sơn La và Hòa Bình. Cho nên, nước sông Hồng nhiều năm nay không dâng cao như trước.

Thậm chí sông Hồng nhiều khi rất cạn nước. “Tôi biết điều này nhưng cũng lưu ý rằng, chúng ta đang trong thời kỳ biến đổi khí hậu. Sự biến động của thời tiết là không thể lường hết được. Sông Hồng hiện đã cạn rồi, lòng không còn rộng như xưa, nên việc nước dâng cao là có thể. Cần phải rất cẩn trọng” – TS Thủy phân tích.