Rút tiền tỉ tiết kiệm gửi đại gia, cái bẫy ẩn sau lời 'đường mật'

Chèo kéo mua trái phiếu doanh nghiệp

Chị Hoàng Thu Hằng ở phố Hoa Bằng, quận Cầu Giấy Hà Nội, kể rằng tuần trước khi đến ngân hàng TMCP trên địa bàn làm thủ tục tất toán khoản tiền tiết kiệm 2 tỉ đồng, chị được nhân viên ở đây tư vấn nên chuyển sang mua trái phiếu của một doanh nghiệp bất động sản, kì hạn 3 năm với lãi suất 10,5%/năm. 

Không những thế, trái phiếu này còn được doanh nghiệp bảo lãnh bằng chứng quyền, tức là có thể chuyển khoảng 30% thành cổ phiếu của doanh nghiệp. So với lãi suất đang gửi ngân hàng, kì hạn 36 tháng là 8,4%/năm thì lãi suất trái phiếu cao hơn và hấp dẫn hơn hẳn.

Một số khách hàng cá nhân có những khoản tiền lớn, gửi tiết kiệm tại ngân hàng cũng cho biết, gần đây hay được các nhân viên ngân hàng tư vấn, nên mua trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản, vì có lãi suất cao. Có những doanh nghiệp phát hành trái phiếu lãi suất tới trên 11%.

Trái phiếu doanh nghiệp là một khoản nợ mà doanh nghiệp vay từ người mua trái phiếu. Người mua được nhận tiền lãi hàng năm, và nhận khoản tiền vay gốc vào cuối kì hạn của trái phiếu, tương tự như tiền gửi ngân hàng. 

Theo tính toán, với số tiền 1 tỉ đồng, nếu gửi tiết kiệm lãi suất kì hạn 3 năm hiện cao nhất là 8,6%/năm, thì mỗi năm khách hàng sẽ được hưởng lãi 86 triệu đồng. Nhưng nếu mua trái phiếu doanh nghiệp lãi suất 10,5%/năm thì khách hàng sẽ được hưởng 105 triệu đồng.

Đối với những người có nguồn tiền nhàn rỗi, lãi suất cao thường được quan tâm hàng đầu, vì thế, trái phiếu doanh nghiệp cũng là một kênh đầu tư hấp dẫn.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng khả quan, trái phiếu doanh nghiệp được nhìn nhận là kênh phát hành có tiềm năng rất lớn. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ tăng trưởng từ 30-40%/năm trong thời gian tới.

Trái phiếu doanh nghiệp sẽ dần dần trở nên phổ biến tại Việt Nam, giống như chứng khoán. Trái phiếu doanh nghiệp sẽ không chỉ phát hành cho các Ngân hàng TMCP, các công ty chứng khoán, các đối tác của doanh nghiệp, mà còn cho cả các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

Số công ty tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp ngày càng đa dạng hơn. Mệnh giá trái phiếu cũng đa dạng hơn, có nhiều loại chỉ còn 50-100 triệu đồng. Kì hạn có đủ loại: 10 năm, 5 năm, 3 năm, 1 năm và thậm chí là 3-6 tháng.

Các nhân viên ngân hàng thì luôn hết lời ca tụng trái phiếu doanh nghiệp được ngân hàng bảo lãnh phát hành rất đắt hàng và thường ưu tiên cho khách VIP. So với gửi tiết kiệm, mua trái phiếu doanh nghiệp có lợi hơn rất nhiều.

Ham lợi nhuận cao dễ gánh rủi ro

Tuy nhiên, lợi nhuận cao cũng đi kèm với rủi ro cao, trái phiếu doanh nghiệp không nằm ngoài quy luật này.

Theo quy định cũ, doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu thì trong báo cáo tài chính phải thể hiện lãi của các năm trước. Nhưng quy định mới đã bỏ điều này, chỉ cần doanh nghiệp có báo cáo tài chính đã kiểm toán là đủ.

Ở những quốc gia có thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển, bất cứ doanh nghiệp nào muốn phát hành trái phiếu đều phải được xếp hạng tín nhiệm. 

Có những quốc gia phải mất hàng chục năm để xây dựng văn hóa xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp. Trong khi đó, hiện hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam phát hành trái phiếu đều chưa được xếp hạng.

Cần cẩn trọng khi mua trái phiếu doanh nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam có năng lực tài chính hạn chế, dự án hoặc phương án sản xuất kinh doanh thiếu khả thi, khả năng hoàn vốn thấp. Chưa kể, công tác hạch toán kế toán thiếu chuyên nghiệp, trình độ quản lý thấp, thiếu kế hoạch và chiến lược cụ thể. 

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp còn ngại công bố thông tin, thậm chí giấu thông tin, báo cáo thông tin tài chính chưa rõ ràng, trong khi tính minh bạch là một trong những điều kiện quan trọng. Vì vậy, nhà đầu tư có thể đối mặt với những rủi ro khi mua phải trái phiếu của những doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ, kém hiệu quả.

Thị trường thứ cấp (mua đi bán lại) của trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam vẫn chưa phát triển, khiến người nắm giữ muốn bán lại cũng không dễ dàng. Chưa kể doanh nghiệp phát hành trái phiếu không bị giám sát về giải ngân, sử dụng vốn, nên nguồn vốn huy động được, có đầu tư đúng mục đích hay lại dùng để làm việc khác, vấn đề này rất khó kiểm soát.

Lời khuyên từ các chuyên gia kinh tế dành cho những khách hàng cá nhân muốn mua trái phiếu doanh nghiệp, đó là mấu chốt của thành công nằm ở việc tránh những trái phiếu rủi ro, chứ không phải cứ thấy lãi suất cao mà bất chấp tất cả. Những doanh nghiệp bất động sản đang có nhu cầu phát hành trái phiếu lớn nhất và dẫn đầu về lãi suất. Nhưng nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực này lại có cấu trúc nợ/vốn không cân đối. 

Vì vậy cần phải phân tích thấu đáo và cẩn trọng hơn so với các ngành nghề khác.

Cần đặc biệt quan tâm đến tài sản đảm bảo của doanh nghiệp, xem đó là tài sản như thế nào, có đầy đủ tính pháp lí không, đã dùng để vay vốn hay góp vốn với đối tác nào chưa, đã sử dụng cho giao dịch khác chưa, giá trị được thẩm định như thế nào...

Với những trường hợp doanh nghiệp tự phát hành và tự công bố tài sản đảm bảo, cần quan tâm đến tổ chức nào là chủ thể đảm bảo, hoặc trung gian nào giám sát chất lượng tài sản bảo đảm năng lực, uy tín của họ. Nếu trái phiếu được bảo lãnh bằng cổ phiếu thì cần phải xem thị giá cổ phiếu trên thị trường ra sao.

Cần quan tâm xem doanh nghiệp phát hành trái phiếu, có được ngân hàng nào đứng ra bảo lãnh thanh toán hay không. Nếu có thì có thể yên tâm, bởi gặp trường hợp doanh nghiệp không thể thanh toán được thì ngân hàng bảo lãnh sẽ thanh toán. Tuy nhiên, những trái phiếu doanh nghiệp phát hành, được các ngân hàng đứng ra bảo lãnh thanh toán hiện rất ít.

Ngoài ra khách hàng cũng có thể mua trái phiếu doanh nghiệp được chính các ngân hàng TMCP phát hành, sẽ yên tâm hơn. Nhưng với trái phiếu của các ngân hàng thì lãi suất không cao nhiều hơn so với gửi tiết kiệm.