Thu phí không dừng đẩy doanh nghiệp BOT vi phạm các nghĩa vụ trong Hợp đồng tín dụng

Hội nghị tiếp thu kiến nghị của các nhà đầu tư trong việc triển khai hệ thống thu phí tự động không dừng. (Ảnh: Phan Chính).

ETC có nhiều điểm trái với các quy định

Theo đó, ngay sau khi Tổng cục Đường bộ Việt Nam (TCĐBVN), cơ quan được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) giao nhiệm vụ quản lý các dự án trong giai đoạn kinh doanh, khai thác và chuyển giao công trình dự án đưa ra thông tin sẽ cho tạm dừng thu phí 3 trạm BOT do “chậm trễ triển khai ký kết thu phí tự động không dừng - ETC gồm Trạm Bắc Hải Vân, trạm BOT Cam Thịnh và trạm BOT Cần Thơ- Phụng Hiệp” từ ngày 6/7/2019, Hiệp hội đã nhận được kiến nghị khẩn của nhiều nhà đầu tư hạ tầng công trình giao thông về vấn đề này.

Hiện nay trên cả nước có khoảng 57 dự án xây dựng đường bộ được đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, với khoảng 70 trạm thu phí hoàn vốn cho các dự án. Là cơ quan phi vụ lợi, được nhà nước công nhận để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các thành viên trong Hiệp hội, bảo vệ sự nghiêm minh của hệ thống pháp luật, Hiệp hội thấy cần phải lên tiếng khẩn cấp trước một chuỗi các hành vi áp đặt của của TCĐBVN.

Theo VARSI, việc triển khai ETC có nhiều điểm trái với các quy định tại Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Bộ Luật Dân sự và trái với các thỏa thuận hợp pháp tại các Hợp đồng BOT, Hợp đồng tín dụng, Hợp đồng thế chấp giữa Doanh nghiệp dự án, Nhà đầu tư và các bên có liên quan. Điều này gây tâm lý hoang mang, làm mất niềm tin cùa nhà đầu tư vào chính sách pháp luật của Nhà nước và những rủi ro của môi trường đầu tư, kinh doanh Việt Nam hiện tại.

Việc lựa chọn Nhà cung cấp dịch vụ ETC và yêu cầu các Doanh nghiệp dự án ký phụ lục Hợp đồng BOT để điều chỉnh nội dung này (bao gồm cả việc ấn định % doanh thu phải trích lại từ doanh thu BOT cho đơn vị vận hành ETC) nên đang có những bất cập, những khó khăn nhất định trong việc triển khai.

Hiện chưa có sự thoả thuận giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền (CQNNCTQ) và Nhà đầu tư để điều chỉnh Hợp đồng BOT. Hợp đồng dự án đã được ký kết giữa CQNNCTQ, Doanh nghiệp dự án và Hợp đồng tín dụng, Hợp đồng thế chấp của Dự án ký giữa Nhà đầu tư và Ngân hàng cấp tín dụng.

Vì vậy, khi điều chỉnh Hợp đồng dự án BOT cũng như thay đổi các yếu tố ảnh hưởng đến Hợp đồng thế chấp, thay đổi các quyền và nghĩa vụ của các bên trong Hợp đồng BOT, Hợp đồng tín dụng và Hợp đồng thế chấp thì các bên phải thoả thuận với nhau về sự thay đổi đó để đảm bảo quyền và lợi ích của các bên trong Hợp đồng cũng như tuân thủ nguyên tắc bình đẳng, thoả thuận trong giao kết Hợp đồng của Bộ luật Dân sự.

Vấn đề này đã  vô tình đẩy nhà đầu tư vào việc vi phạm các nghĩa vụ trong Hợp đồng tín dụng, Hợp đồng thế chấp và phải gánh chịu các chế tài về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại.

Cách thức triển khai ETC gây ảnh hưởng đến phương án trả nợ tại Ngân hàng: Tỷ lệ trích doanh thu cho đơn vị thu phí ETC chưa có căn cứ tính cụ thể và đang tính trên tổng doanh thu của BOT mà không tách bạch doanh thu của ETC và làn thu MTC. Đồng thời, việc trích doanh thu làm ảnh hưởng đến phương án tín dụng của các Dự án và chưa có sự thống nhất với doanh nghiệp dự án/nhà đầu tư trước khi triển khai.

Thu phí không dừng hiện đang có nhiều bất cập chưa được giải quyết.

Nút thắt công nghệ chưa được giải quyết

VARSI cho rằng, việc kết nối giữa tài khoản Ngân hàng với tài khoản giao thông của chủ phương tiện mở tại nhà cung cấp dịch vụ thu phí chưa được thực hiện. Người dùng muốn dùng dịch vụ thu phí tự động không dừng phải chuyển tiền trước vào tài khoản giao thông, nhưng không được tính lãi.

Đồng thời, đối với các trường hợp được miễn vẫn phải nộp tiền vào tài khoản trả trước và bị khấu trừ khi đi qua trạm và chỉ được hoàn trả lại trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày phát sinh giao dịch. Điều này khiến người sử dụng dịch vụ và các ngân hàng cho vay BOT không ủng hộ vì tiền của người sử dụng dịch vụ bị chiếm dụng và Ngân hàng cho vay BOT cũng không được quản lý nguồn tiền thu phí của bên vay.

VARSI cho biết, lưu lượng sử dụng dịch vụ ETC hiện tại đối với các trạm BOT nói chung đang thu rất thấp và thói quen sử dụng tiền mặt của người dân gây rủi ro cho công tác thu phí khi bàn giao toàn bộ các làn chuyển sang hình thức thu phí không dừng và chỉ để lại 2 làn ngoài cùng sử dụng hình thức thu phí hỗn hợp ETC+MTC. Điều này có khả năng dẫn đến việc ùn tắc giao thông và thất thoát doanh thu cho Doanh nghiệp dự án.

Với chủ trương của Bộ GTVT và TCĐBVN đưa ra và cách thức triển khai trên thực tế của các Dự án BOO nói chung, các Doanh nghiệp đầu tư BOT còn gặp khó khăn trong việc giám sát số lượng xe qua lại trạm thu phí và giám sát đơn vị thu phí tự động nhằm đảm bảo khách quan. Điều này khiến các doanh nghiệp dự án cảm thấy chưa đủ sự tin tưởng đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí để triển khai thu phí tự động.

Bất hợp lý trong khi dùng Phương án tài chính (PATC) của Nhà đầu dự án BOO lập để áp đặt vào PATC của dự án BOT đã hoàn thành trước đó.

Việc triển khai ETC mới chỉ nhìn đến việc đảm bảo quyền lợi của Nhà đầu tư BOO mà chưa tính đến các rủi ro của doanh nghiệp dự án BOT, như đã nêu trên, bên cạnh những rủi ro và bất cập.

Những dự án BOT nếu Chủ đầu tư BOO sử dụng nguồn tiền sai mục đích và hoặc rơi vào tình trạng phá sản....

Như vậy, dự án BOO hoàn toàn có quyền chuyển giao phần vốn cho một doanh nghiệp nước ngoài khác. Vậy số phận của các Nhà đầu tư BOT, Doanh nghiệp dự án BOT, các Ngân hàng tài trợ vốn cho dự án BOT sẽ còn long đong đến bao giờ?