Tội làm chết người trong khi thi hành công vụ

Điều 97 Bộ luật hình sự quy định như sau: Người nào trong khi thi hành công vụ mà làm chết người do dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm. Phạm tội làm chết nhiều người hoặc trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng khác, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.

Tội phạm được thể hiện ở hành vi làm chết người do họ dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép. Dùng vũ lực là dùng sức mạnh vật chất tác động vào thân thể người khác làm cho họ chết hoặc bị thương. Các hình thức dùng vũ lực như dùng vũ khí hoặc tay chân đấm, đá… Các loại vũ khí bao gồm: súng, đạn, lựu đạn, bom, mìn, thuốc nổ, lê, dao găm, mã tấu và các vũ khí thô sơ khác được giao cho người có quyền sử dụng để thực hiện công vụ.

Ảnh minh họa.

Dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép tức là trái với quy định của pháp luật. Ví dụ như: cán bộ, chiến sĩ cảnh sát nhân dân chỉ được dùng vũ lực khi bị người có hành vi phạm tội chống cự, ngăn cản hoặc để bắt giữ người có hành vi hung hãn chống đối hoặc chạy trốn khi áp giải. Chỉ được nổ súng khi đã hô hoặc nổ súng cảnh báo mà người có hành vi phạm tội không tuân lệnh, trừ các trường hợp cấp bách không có biện pháp nào khác để ngăn chặn ngay người có hành vi phạm tội đang thực hiện hành vi phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng hoặc để thực hiện quyền tự vệ chính đáng theo quy định. Những người được xác định đang có hành vi phạm tội nêu trên bao gồm:

- Người đang dùng vũ lực gây bạo loạn, đang phá hoại, đang hành hung cán bộ, chiến sĩ bảo vệ, đang tấn công đối tượng hoặc mục tiêu bảo vệ.

- Người đang phá trại giam, cướp phạm nhân; những phạm nhân đang nổi loạn, cướp vũ khí hoặc dùng vũ lực uy hiếp tính mạng cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ quản lý, canh gác, dẫn giải tội phạm; những kẻ phạm tội nguy hiểm đang bị giam giữ, đang bị dẫn giải, hoặc đang có lệnh bắt giữ mà chạy trốn.

- Người không tuân lệnh của cán bộ, chiến sĩ đang tiến hành tuần tra, canh gác, khám xét, lại dùng vũ lực chống lại, uy hiếp nghiêm trọng tính mạng cán bộ thừa hành nhiệm vụ hoặc tính mạng của nhân dân.

- Người lưu manh, côn đồ đang giết người, hiếp dâm, gây rối trật tự rất nghiêm trọng, đang dung vũ lực cướp phá tài sản xã hội chủ nghĩa hoặc tài sản của công dân.

- Người điều khiển phương tiện không tuân lệnh, cố tình chạy trốn khi người kiểm soát phương tiện giao thông vận tải ra lệnh và đã biết ró trên phương tiện đó có vũ khí hoặc có tài liệu phản động, có tài liệu bí mật quốc gia, có tài sản đặc biệt quý giá của Nhà nước hoặc có bọn tội phạm lưu manh côn đồ đang sử dụng phương tiện để chạy trốn thì đối với trường hợp này được phép bắn hỏng phương tiện để bắt giữ.

- Một số hành vi khác do pháp luật quy định.

Như vậy, ngoài các trường hợp nói trên, hành vi dùng vũ lực gây chết người thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tội xâm phạm tính mạng của người khác trong khi thi hành công vụ là tội phạm có cấu thành vật chất nên phải xem xét mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả xảy ra.

Tội phạm làm chết người khi thi hành công vụ: Là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo luật định. Họ là những người đang thi hành công vụ nói chung, đó là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao.

Ngoài ra, những công dân được huy động làm nhiệm vụ như: tuần tra, canh gác, bảo vệ theo kế hoạch của các cơ quan có thẩm quyền hoặc công dân, vì lợi ích chung của xã hội mà sử dụng một loại công vụ nào đó để giúp sức người thi hành công vụ ngăn chặn hoặc đuổi bắt người phạm tội, do đó xâm phạm tính mạng của người khác thì cũng được coi là người thi hành công vụ.

Lưu ý:

- Trong trường hợp đang thi hành công vụ, sử dụng súng vô nguyên tắc bắn chết người thì dù là người đang thi hành công vụ vẫn phạm tội giết người theo điều 93 của Bộ luật hình sự.

- Người đang thực hiện công vụ có hành vi làm chết người nhưng nạn nhân không liên quan trực tiếp đến công vụ của họ thì không phạm tội làm chết người trong khi thi hành công vụ mà có thể bị kết án về tội giết người.

Luật gia Đồng Xuân Thuận