Trẻ em học được điều gì từ thói quen tự dọn đồ chơi mỗi ngày?

Chị Vũ Thị Phương Ánh (hiện sống tại London, Anh) chia sẻ kinh nghiệm giúp con hình thành thói quen tự dọn đồ chơi mỗi ngày.

Chị Ánh cùng con trai - bé Luffy gần 2 tuổi. (Ảnh: NVCC)

Đừng thưởng/phạt đối với việc dọn đồ chơi

Dọn dẹp đồ chơi là một sự tự nguyện - có trách nhiệm - và vô điều kiện. Nghĩa là nếu bé không làm, thì không sao cả. Bé sẽ không bị phạt vì điều đó. Đừng nói với bé rằng: "Nếu con không dọn đồ chơi, mẹ sẽ không dắt con đi chơi/mẹ sẽ không cho con ăn cơm..."

Và cũng đừng thưởng bé nếu bé dọn đồ chơi, nếu bạn không muốn sẽ có một ngày hết thứ để thưởng thì ngừoi dọn đồ chơi của bé sẽ là bạn. Đừng biến một hành động "tự chịu trách nhiệm" hết sức bình thường của bé trở thành một việc làm có-điều-kiện.

Mặt khác, cũng đừng nói với bé rằng "Nếu con dọn đồ chơi thì mẹ mới dắt con đi chơi/ mẹ mới cho con ăn cơm". Việc đi chơi và việc dọn đồ chơi không liên quan đến nhau. Giống như thế này, "Con chăm chỉ thì con sẽ giỏi". Chăm chỉ là nguyên nhân tạo ra cái giỏi, như thế là liên quan. Nhưng dọn đồ chơi không phải là nguyên nhân tạo ra kết quả là "được đi chơi", khiến bé có cái nhìn lệch lạc về mối quan hệ nhân - quả.

Hãy nhớ nhé, con làm thì khen con một cách tự nhiên và chân thành, con không làm thì không sao cả.

Đừng thưởng/phạt đối với việc dọn đồ chơi. (Ảnh: NVCC)

Cách khen con khi con dọn xong đồ chơi

Cách khen mà mình tâm đắc nhất và áp dụng với Luffy đến thời điểm này, đó là khen chân thành dựa trên sự quan sát tỉ mỉ. Nghĩa là cố khen tỉ mỉ nhất có thể. Ví dụ: trong clip Luffy lỡ bỏ cục gỗ màu vàng vào thùng Lego, Luffy ngay lập tức lấy cục gỗ ra và đặt lên túi đựng gỗ. Mình sẽ khen con: "Luffy thật cẩn thận, mẹ vừa thấy con bỏ nhầm cục gỗ rồi tự lấy nó ra ngay."

Và sau khi con dọn xong, mình sẽ ôm con và nói chân thành: "Mẹ rất tự hào về Luffy, Luffy là người rất biết chịu trách nhiệm khi đồ con bày ra chơi thì con sẽ tự giác dọn, con rất hiểu chuyện".

Mình đã luyện các cách khen như vậy trước gương lúc con đi ngủ. Vì mình sợ sẽ mắc cỡ hoặc ngượng miệng nếu khen con như thế, vì nó khá văn vẻ. Nhưng mình nghĩ thế này: Tại sao nhiều người chửi mắng con bằng những lời khó nghe rất dễ dàng, không ngượng miệng, những lời hay ý đẹp họ lại tiết kiệm với con, ngoài khen con giỏi, họ chẳng biết khen gì nữa. Còn để chửi mắng con, họ lại có hằng hà vô số câu. Đó là một điểm vô lý nhất. Thế nên, mình đã liệt kê những câu khen ra giấy, những câu nghĩ rằng nó sẽ tăng năng lượng của mình lên, mình tập nói trước gương. Bây giờ thì nói với Luffy không còn bị ngượng nữa.

Mình thường khen con dựa trên các giá trị sống mà mình muốn con hướng tới như: Trách nhiệm, chân thành, khiêm tốn, khoan dung, trung thực, tôn trọng...

Việc dọn đồ chơi với con là một sự lựa chọn. Thế nên, lúc bắt đầu, con thích thì làm, không thích thì thôi. (Ảnh: NVCC)

Không nhất thiết phải điều độ

Việc dọn đồ chơi với con là một sự lựa chọn. Thế nên, lúc bắt đầu, con thích thì làm, không thích thì thôi. Mẹ thoải mái, nhẹ nhàng. Đừng đặt nặng quá vấn đề ngày nào con cũng phải dọn, con phải dọn cho hết tất cả đồ chơi trên sàn. Hôm nay con dọn, ngày mai mẹ dọn, rồi ngày mốt con lại dọn. Từ từ, nhịp độ sẽ tăng dần lên theo năm tháng của con.

Mẹ con mình cùng dọn

Bất kì bạn làm gì, cũng mong muốn có một ngừoi đồng hành. Bé cũng vậy. Con sẽ không thích làm nếu như mẹ làm việc khác, để con một mình với một mớ đồ chơi và bắt con dọn. Nhưng mẹ cần giúp con thế nào?

- Chơi trò chơi. Cái này mình áp dụng với Luffy cực hiệu quả. Có nhiều cách để bạn thiết kế quy tắc chơi liên quan đến việc dọn đồ chơi. Đây là cách của mình: chia đồ chơi ra thành 2 phần diện tích, 1 bên của mẹ 1 bên của con, thi xem ai sẽ dọn nhanh hơn thì người đó thắng.

- Mẹ dọn giúp con giảm dần theo thời gian. Giảm từ từ một cách khéo léo không để con nhận ra. Đừng có kiểu như hôm nay mẹ dọn cùng, ngày mai đùng 1 cái mẹ để con dọn 1 mình. Mà mình sẽ giảm thế này: hôm nay dọn 4 chiếc xe, thì ngày mai mẹ giảm xuống còn 3 chiếc. Cứ vậy từ từ, mẹ dừng hẳn việc này luôn và nhường lại cho con toàn bộ, mà con ko hề nhận ra là mình đang dọn 1 mình, như vậy tâm lý con sẽ thoải mái hơn.

Đừng đặt nặng quá vấn đề ngày nào con cũng phải dọn, con phải dọn cho hết tất cả đồ chơi trên sàn. (Ảnh: NVCC)

Chọn thùng đựng đồ chơi ngang tầm với của con

Giống như việc chọn thùng rác ngang tầm với của con, và chiều cao thùng rác sẽ tăng dần theo chiều cao của con. Thì với thùng đựng đồ chơi cũng vậy.

Bạn khó có thể bắt con dọn đồ chơi khi con phải ngồi xuống lượm rồi đứng lên bỏ vô thùng, xong lại ngồi xuống lượm. Như vậy, con sẽ nhanh mệt và nhanh nản.

Thay vì đó, chọn loại thùng thấp như cái thùng trong clip của mình. Con thuận tay bỏ vào nhanh và giúp con có động lực hơn nhiều.

Giúp con phân loại đồ chơi

- Ban đầu, đừng bắt con làm việc này ngay. Con dọn tất cả đồ chơi hỗn tạp nhau rồi bỏ vào thùng, cũng là một chuyện đáng để vui rồi. Miễn sao là con có dọn. Nhưng sau đó, bạn cần tự phân loại đồ chơi ra trước mắt con, bạn cứ khen con là trên hết, không cần phải góp ý. Con thích được khen để có động lực vì con chỉ mới bắt đầu nhưng con sẽ học qua cách con nhìn bạn làm.

- Lúc đổ đồ chơi ra chơi, bạn hướng dẫn con chơi theo từng khu khác nhau, điều này giúp con không bị rối trong lúc chơi và còn giúp con phân loại đồ chơi dễ dàng hơn.

- Bạn hỗ trợ hướng dẫn con bằng những câu hỏi: cục gỗ này để ở đâu con nhỉ? Con búp bê này có phải đặt ở đây không ta? Và khi con trả lại đúng vị trí, cũng đừng quên khen con nhé.

Đừng chỉ dọn đồ chơi ở nhà. (Ảnh: NVCC)

Sau khi hoàn thành xong, bạn sẽ vẫn thưởng con một cách khéo léo mà không cho con biết rằng con đang được thưởng. Cách mình thường làm là sau khi mình khen con xong, mình thường nói "Dọn xong rồi, nhà ngăn nắp sạch sẽ quá, tụi mình bày trái cây ra ăn nhé".

Việc ăn trái cây như một thói quen của mẹ con mình sau khi dọn nhà xong. Để con cảm nhận một chút hương vị ngọt ngào sau khi làm xong một việc gì đó, nhưng vẫn không khiến con có cảm giác "làm có điều kiện". Giúp con tận hưởng được kết quả mình làm ra, đó là giúp cho nhà cửa ngăn nắp và mình có một nơi sạch sẽ để ăn trái cây.

Đừng chỉ dọn đồ chơi ở nhà

Đối với những bé hay đi chơi ở sân chơi thiếu nhi trong nhà hoặc ngoài trời, bạn đừng dạy bé: Đó không phải là đồ của mình/ không phải nhà của mình/ đã có nhân viên dọn nên mình không cần dọn. Tư tưởng đó chính là thứ không đáng có ở một đứa trẻ. Hãy tập con dù cho bất kì nơi đâu, là đồ chơi của ai đi chăng nữa, con là người chơi thì con phải là người dọn, thậm chí có vài bé ở cạnh con chơi mà không dọn, thì con cứ dọn giúp các bạn ấy. Không mất mát gì cả.

Trên đây là những kinh nghiệm thực tế mình đã áp dụng với Luffy. Không sách vở, không lý thuyết. Mình tin rằng sự kiên nhẫn chờ đợi của chính người mẹ sẽ giúp con tự giác hơn mỗi ngày.

Bé Luffy tự dọn đồ chơi: