Gỡ vướng thu phí qua trạm BOT không dừng thế nào?

Lắp xong thiết bị, ô tô vẫn phải trả tiền mặt

Hạn chót tiến hành thu phí không dừng trên toàn quốc vào ngày 31/12 theo chỉ đạo của Thủ tướng đã cận kề nhưng theo ghi nhận của PV Báo Giao thông ngày 13/12, hầu hết các trạm thu phí được bổ sung vào giai đoạn 1 dự án chưa áp dụng ETC. 

Một số trạm mới chỉ vừa lắp đặt xong hệ thống thiết bị. Cá biệt, có trạm mới đang triển khai, công việc vẫn còn ngổn ngang và ô tô vẫn phải xếp hàng dài chờ trả tiền mặt.

Ghi nhận tại trạm thu phí khu vực Vòng trên tuyến cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình do Tổng công ty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc VN (VEC) quản lý, hệ thống giá long môn vừa được đơn vị lắp đặt. 

Tuy nhiên, hệ thống tổ chức giao thông tại trạm như: Cắm biển hướng dẫn phân làn từ xa, sơn kẻ hướng dẫn phân biệt làn dành riêng cho ETC để phương tiện đi vào chưa được thực hiện. Khoảng 7.000 xe qua trạm mỗi ngày vẫn phải xếp hàng mua vé.

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Nguyễn Hải Long, Phó giám đốc Trung tâm giám sát khai thác vận hành đường cao tốc VN cho biết, đơn vị đã hoàn thành lắp đặt 15 làn thu phí không dừng tuyến cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, phấn đấu đến 31/12 sẽ đưa vào vận hành. 

“Dự kiến ngày 16/12 sẽ kết nối thông tuyến với đoạn Pháp Vân - Cầu Giẽ. Sau khi chạy thử hệ thống, nếu đáp ứng các chỉ số chính xác sẽ vận hành hệ thống toàn tuyến Cầu Giẽ - Ninh Bình. Các dự án còn lại VEC đã báo cáo Ủy ban Quản lí vốn nhà nước bố trí nguồn vốn để thực hiện trong năm 2020”, ông Long cho biết.

Lí giải việc chậm trễ này, ông Long cho rằng, do vướng mắc về cơ chế nên VEC gặp nhiều khó khăn về nguồn vốn. 

Khác với các trạm thuộc giai đoạn 1, các dự án của VEC được bổ sung vào dự án và do VEC tự lắp đặt thiết bị, sau đó sẽ được kết nối dữ liệu với VETC. 

Do vừa phải thi công, lắp đặt, vận hành khai thác, hơn nữa trên tuyến có tới 40 làn mà mới chỉ lắp được 15 làn, đến năm 2020 sẽ triển khai các làn còn lại.

Có mặt tại trạm thu phí cầu Yên Lệnh, PV ghi nhận, thiết bị ETC đã được nhà đầu tư tập kết tại trạm, hệ thống giá long môn mới có ở 1 làn, làn còn lại đang được nhóm công nhân lắp đặt. 

Tuy nhiên, ông Hoàng Đình Hải, Giám đốc Công ty TNHH BOT Cầu Yên Lệnh cho biết tự tin về tiến độ hoàn thành. Theo ông Hải, đến 22/12 sẽ hoàn thành lắp đặt thiết bị và sẽ chạy thử và hệ thống ETC tại trạm sẽ được đưa vào sử dụng đầu năm 2020.

Ông Hải cho biết, đơn vị chậm triển khai hệ thống ETC là do các điều kiện khách quan. Khác với các trạm thuộc dự án giai đoạn 1 do Công ty TNHH thu phí tự động VETC tự đầu tư, các trạm bổ sung vào dự án như trạm Yên Lệnh sẽ do nhà đầu tư BOT tự lắp thiết bị và kết nối với hệ thống dữ liệu của VETC nên cần nhiều thời gian tháo gỡ về cơ chế đầu tư.

Tương tự, trạm thu phí trên QL5, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Phả Lại, Đại Yên… cũng phải thực hiện thu phí không dừng từ 1/1/2020. Tuy nhiên, họ vẫn thu phí bằng tiền mặt, ETC đang được triển khai.

Ông Vũ Hữu Thành, Phó tổng giám đốc Tổng Công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính VN (VIDIFI) cho biết, việc VIDIFI chậm triển khai là do gặp vướng mắc về cơ chế nguồn vốn. 

Thủ tục đầu tư thu phí không dừng theo cơ chế nguồn vốn ngân sách nên các thiết kế, đấu thầu, thi công đều phải tuân thủ. 

Đến nay, VIDIFI đã lắp đặt được hai làn ETC các trạm trên QL5, chuẩn bị vận hành. Tuy nhiên, để vận hành chính thức cần đàm phán ký hợp đồng dịch vụ kết nối với Công ty VETC. Hiện hai bên đang đàm phán để sớm vận hành chính thức trước ngày 31/12 đúng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Cách nào tăng tỉ lệ người dùng?

Việc các nhà đầu tư BOT chậm triển khai chỉ là một trong những bất cập tồn tại của thu phí không dừng. Chính việc chưa nhận thấy được rõ ràng lợi ích, nên tỉ lệ các phương tiện dán thẻ Etag còn rất thấp với khoảng 700.000 thẻ/3,5 triệu xe ô tô trong cả nước, số chủ phương tiện nạp tiền sử dụng dịch vụ đạt khoảng 30%.

Đề cập vấn đề này, ông Hồ Trọng Vinh, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Thu phí tự động VETC cho rằng, sau khi Tổng cục Đường bộ VN ra quân phân làn phương tiện, nhiều chủ phương tiện đã thay đổi ý thức đi đúng làn. 

Cùng đó, số lượng chủ phương tiện dán thẻ nhiều hơn, trong 2 tuần gần đây, lượng phương tiện đến dán thẻ bằng 1 tháng trước đó, nâng tổng số phương tiện được dán thẻ là gần 900.000 xe. 

"Ở Việt Nam, thu phí không dừng là lĩnh vực mới, vì vậy không thể áp đặt ngay được cho người dân mà phải có lộ trình thực hiện. Khi người dân nhận thức được lợi ích của thu phí không dừng cùng với chế tài xử phạt, tỉ lệ người sử dụng sẽ tăng cao”, ông Vinh nói.

Ông Nguyễn Văn Huyện, Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ VN cho biết, tiến độ dự án thu phí không dừng đến nay đang chậm so với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. 

Nguyên nhân được ông Huyện chỉ ra vì đây là lĩnh vực mới, người dân còn thói quen dùng tiền mặt, dẫn đến số lượng dán thẻ và sử dụng dịch vụ thấp khiến cho nhà đầu tư cung cấp dịch vụ lỗ vốn. 

“Đối với các dự án của VEC không triển khai được do không có nguồn vốn, nguyên nhân do VEC được chuyển về Ủy ban Quản lí vốn Nhà nước nên gặp khó về nguồn vốn. 

Đối với dự án giai đoạn 2, nhà đầu tư chưa thành lập được doanh nghiệp dự án nên chưa triển khai được các bước tiếp theo, phấn đấu năm 2020 sẽ hoàn thiện”, ông Huyện cho biết.

Cũng theo ông Huyện, trong 1 tháng qua, tiến độ dự án giai đoạn 1 đã có chuyển biến tốt, 26 trạm thuộc giai đoạn này đã có làn thu phí không dừng để người dân sử dụng. 

Với tiến độ này, tỉ lệ người dân lưu thông qua làn thu phí không dừng sẽ được nâng cao. Đây được xem là giải pháp giúp nhà đầu tư dịch vụ giai đoạn 1 giảm được lỗ, thúc đẩy người dân trên toàn quốc sử dụng dịch vụ, đảm bảo chống ùn tắc cũng như đảm bảo ATGT.

"Đến thời điểm này, các nhà đầu tư BOT đã nhận thức và chuyển biến tốt hơn trong thực hiện dự án. Việc kí phụ lục hợp đồng giữa các bên cơ bản đã đạt được thỏa thuận. 

Tuy nhiên, đây là dự án mới nên đang tồn tại mâu thuẫn về hiệu quả kinh tế giữa ngân hàng cung cấp tín dụng cho dự án và nhà đầu tư BOT, nhà cung cấp dịch vụ. 

Tổng cục Đường bộ đang tham mưu sửa Quyết định 07 của Thủ tướng, trong đó có sự tham gia của Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng, chấp thuận kéo dài thời gian thu phí dự án để có nguồn kinh phí triển khai”, ông Huyện nói.