Năm 2018, đóng và xử lý vi phạm về BHXH như thế nào?

Các vị khách mời tại Tọa đàm. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Luật BHXH 2014 đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, tuy nhiên, đến ngày 1/1/2018 tới đây, nhiều điều khoản quan trọng thuộc Luật mới chính thức có hiệu lực.

Một trong số đó là “nền” tiền lương đóng BHXH bắt buộc sẽ thay đổi tại các đơn vị, doanh nghiệp theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định. Bên cạnh đó, cũng từ 1/1/2018, hành vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN sẽ bị xử lý hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự (sửa đổi).

Để thông tin và bàn luận về vấn những vấn đề này, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chương trình tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Năm 2018, đóng và xử lý vi phạm về BHXH như thế nào?”.

Khách mời tham dự Tọa đàm: - Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội; - Ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH, ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam.

Dưới đây là nội dung Tọa đàm:

Câu hỏi đầu tiên xin được dành cho Thứ trưởng Lê Quân. Năm 2018 là năm quan trọng có nhiều đổi mới trong chính sách lương, bảo hiểm xã hội đối với người lao động. Một trong số đó là điều chỉnh lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội. Ông hãy thông tin rõ hơn về thay đổi này?

Ông Lê Quân: Năm 2017, chúng ta đã thực hiện đóng bảo hiểm xã hội căn cứ theo mức lương + các khoản phụ cấp. Từ 1/1/2018, mức đóng bảo hiểm xã hội căn cứ vào 3 khoản: Mức lượng + phụ cấp + các khoản thu nhập bổ sung ổn định. Chính sách này nhằm giúp tránh trường hợp người lao động khi đi làm có thể có thu nhập tốt, nhưng khi nghỉ hưu thì mức lương hưu thấp, do mức đóng bảo hiểm xã hội của chúng ta thấp.

Như ông vừa trao đổi, hiện nay, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc = Mức lương + Phụ cấp lương. Nhưng từ 1/1/2018, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc = Mức lương + Phụ cấp lương + Các khoản bổ sung. Tuy nhiên, trong một cuộc họp, đại diện lãnh đạo của Vụ Bảo hiểm xã hội, Bộ LĐTB&XH cho rằng cách tính mới không có nghĩa là mức đóng BHXH sẽ được tính trên tổng thu nhập (tức là mức lương cộng với tất cả các khoản phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác). Ông hãy giải thích cụ thể về việc này, những khoản bổ sung và khoản phụ cấp nào được tính đóng BHXH từ 1/1/2018? Và khoản nào không tính đóng BHXH?

Ông Lê Quân: Thực ra trên hợp đồng lao động, hai khoản thể hiện rõ nhất là mức lương và các loại phụ cấp như phụ cấp gắn với công việc ổn định, phụ cấp độc hại, phụ cấp chức vụ và các loại phụ cấp khác…, bao gồm phần lớn thu nhập của người lao động. Từ 1/1/2018, chúng ta chỉ thêm các khoản thu nhập bổ sung khác, có tính chất ổn định. Rất nhiều khoản không được tính vào đóng BHXH như thưởng, lương năng suất, hỗ trợ điện thoại, xăng xe, đi lại hay ăn trưa. Các phần này là thu nhập bổ sung có tính chất phụ thuộc vào kết quả sản xuất kinh doanh, mức độ hoàn thành nhiệm vụ. Về cơ bản, mức đóng BHXH của doanh nghiệp từ 1/1/2018 không tăng nhiều, thậm chí nhiều doanh nghiệp không có sự thay đổi gì.

Ông Bùi Sỹ Lợi: Những gì Thứ trưởng Lê Quân vừa nói rất đúng tinh thần của pháp luật. Đến năm 2017, về mặt cơ bản, tất cả các khoản tiền lương và phụ cấp có tính chất tiền lương, chúng ta đã áp vào làm căn cứ đóng BHXH và các khoản đóng góp khác. Các khoản bổ sung khác từ năm 2018 về cơ bản không có gì thay đổi lớn, có thể xuất hiện một số trường hợp doanh nghiệp, tập đoàn, tổng công ty biến tiền lương thành phụ cấp có tính chất tiền lương thì chúng ta phải tính toán. Còn lại, các doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị sản xuất kinh doanh có thể hoàn toàn yên tâm, cho đến 1/1/2018, các khoản tiền lương và phụ cấp có tính chất lương để đóng BHXH đã được quy định trong năm 2017, cơ bản sẽ không có biến động lớn.

Theo ông, những điều chỉnh này mang lại các tác động gì?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Hiện nay, các doanh nghiệp và bản thân người lao động cho rằng mức đóng BHXH của chúng ta có tỷ trọng cao. Tỷ trọng cao là 22%, trong đó 14% là doanh nghiệp đóng, 8% là người lao động đóng. Nhưng chúng ta đóng trên nền rất thấp, các doanh nghiệp đóng trên tiền lương tối thiểu nên rõ ràng tiền lương hưu sau này khi làm căn cứ hưởng lương hưu lại thấp. Phải làm sao đóng trên tiền lương thực, thu nhập để khi hôm nay chúng ta đang làm việc thì có thể tích cho mai sau, khi về già, sẽ có lương hưu cao hơn, bảo đảm đời sống tốt hơn.

Ông Lê Quân: Mức đóng BHXH bình quân hiện nay chỉ 4,3 triệu đồng/tháng/người, cao hơn một chút so với lương tối thiểu là 3,940 triệu đồng.

Với tư cách là lãnh đạo của cơ quan Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, xin ông cho biết Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã chuẩn bị những gì khi quy định “nền” tiền lương đóng BHXH bắt buộc thay đổi tại các đơn vị, doanh nghiệp theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định chính thức có hiệu lực?

Ông Trần Đình Liệu: Cơ quan BHXH Việt Nam căn cứ vào thời hạn của Luật BHXH 2014. Vấn đề đã được thực hiện như công tác tuyên truyền. Trong năm 2016, 2017, thời lượng công tác tuyên truyền về pháp luật chính sách đóng – hưởng đã được nâng lên rất nhiều. Chúng tôi tập trung thông tin tuyên truyền đến đơn vị, người lao động dưới nhiều hình thức như phát tờ rơi, tọa đàm, phát thanh, truyền hình, cử cán bộ xuống trực tiếp đơn vị hướng dẫn...Khoảng 13.000 lượt báo chí, thông tin tuyên truyền, các văn bản hướng dẫn làm sao để tổ chức thực hiện Luật BHXH 2014 thành công. Lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính, kê khai, đóng BHXH qua Cổng điện tử, đơn giản hóa hồ sơ mẫu biểu để người sử dụng lao động và người lao động kê khai cho đúng quy định. Hy vọng rằng việc tổ chức, thu đóng theo Luật BHXH 2014 sẽ tốt.

Thứ hai, chúng tôi xây dựng văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, các mẫu biểu công bố. Chúng tôi đã tập huấn đến đơn vị sử dụng lao động để thông suốt các quy trình. Cộng đồng doanh nghiệp và Ngân hàng Thế giới, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đánh giá việc cải cách thủ tục hành chính là rất tốt, giảm sâu về bất cập trong giao dịch.

Ông Bùi Sỹ Lợi: Điều quan trọng là trong quy định của Luật BHXH, chúng ta phải công khai minh bạch việc đóng BHXH của người lao động, thể hiện trên hai vấn đề. Một là trả sổ cho người lao động giám sát. Hai là công khai, minh bạch mức đóng. Toàn bộ tiền đóng của tất cả 2,3 triệu người hiện nay đang hưởng lương hưu, nếu chi trả lương hưu chỉ được 10 năm, cuộc sống bình quân của những người hưởng lương là 18-19 năm. Như vậy, chúng ta thiếu đến 8, 9 năm không có quỹ, nhà nước phải hỗ trợ. Chúng ta phải công khai minh bạch việc này để cho người lao động biết. Do tỷ trọng cao, nhưng nền đóng thì thấp. Quỹ không bảo đảm hết cuộc đời của người lao động.