'Nuôi con, đừng mua đồ chơi đắt tiền, đồ chơi có ở khắp mọi nơi'

Đầu xuân năm mới, diễn giả cuộc sống thuận tự nhiên Catherine Yen Pham và cũng là chuyên gia chương trình đào tạo giáo viên nguồn theo phương pháp học tập Reggio-Emillia đã có những chia sẻ rất tâm huyết về giáo dục sớm và nuôi con thuận tự nhiên.

Diễn giả cuộc sống thuận tự nhiên Catherine Yen Pham.

- Xin chào chị Catherine Yen Pham! Là người có nhiều kinh nghiệm trong nuôi dạy trẻ, chị có quan điểm về giáo dục sớm như thế nào?

Giai đoạn 0 đến 6 tuổi trẻ em ở một độ tuổi mà con cảm nhận thế giới rất tinh tế thông qua các giác quan của mình. Các giác quan của con khá mong manh và cần được bảo vệ. Người lớn cố gắng kích thích trẻ quá mức sẽ làm cho trẻ có những tổn thương nhất định về mặt cảm xúc. Trẻ em càng bé càng cần sự yêu thương ôm ấp của người lớn, càng cần được khám phá bằng tất cả các giác quan của mình. Nhờ sự khám phá bằng tất cả các giác quan (chứ không phải chỉ bằng mắt), trẻ em tiếp cận cuộc sống bằng cả trái tim.

Ví dụ cũng nhìn thấy một chú chim, thay vì chỉ con: “chú chim kìa con”, thế là kết thúc, không còn khám phá tưởng tượng gì nữa, chúng tôi hỏi: “ồ con này hay quá, con đang nhìn gì thế?”. Bạn nên nhớ có khi con chỉ nhìn một bộ phận nào đó chứ không phải là toàn thể con chim. Đứa trẻ nhỏ xiu sẽ chỉ, đứa trẻ lớn hơn sẽ nói. Bạn có thể tiếp: “ồ sao nó bay được nhỉ? bạn ấy biết nói không? con có nghe được tiếng đập cánh trên không trung không? con lắng nghe xem con tưởng tượng xem bạn ấy đang nói gì?”

Bạn có thể dạy con cho chim ăn hoặc nếu con trên 3 tuổi con có thể chụp hình các chú chim. Bạn sẽ thấy góc nhìn của con độc đáo đến thế nào. Chiều về có thể in tấm ảnh bạn chim buổi sáng cho con vẽ lại...Tất cả những thứ đó là học bằng cả con người, kích thích toàn bộ cơ thể và cảm xúc tình yêu của con đối với cuộc sống này chứ không chỉ là con chữ bình thường. Con vẽ lại vừa là học quan sát vừa là thể hiện cảm nhận bản thân và còn là một hình thức điều chỉnh tâm lý tích cực. Đứa trẻ phải được học - sống như thế, vừa học khám phá cuộc sống vừa học cách thể hiện bản thân và chăm sóc cho cuộc đời này.

- “Tâm an là con ngoan”, chị thường nói như vậy với các bậc phụ huynh. Câu nói này ảnh hưởng như thế nào đến chặng đường nuôi dạy con của bố mẹ?

Thực chất đối diện với một đứa trẻ la hét giận dữ, hành vi xấu hoặc ăn vạ, phụ huynh chỉ thường xuyên...hết cách. Một là chiều con, hai là không kiềm chế được thì la mắng hoặc hét con. Để xử lý được các tình huống này đơn giản là phải nhẹ nhàng mà cương quyết. Cương quyết nói không một cách nhẹ nhàng. Phớt lờ được các hành vi như giả nôn ọe, khóc lóc, mè nheo, đập đầu đập cổ, nhảy tưng tưng.... của con. Điều đó đòi hỏi phụ huynh tâm phải an. Hơn thế nữa, tâm phải thương. Thương đủ để hiểu con mình như thế cũng một phần tại mình. Trước đây đã dung dưỡng con hoặc không cố ý nhưng đã hình thành hành vi không tốt nơi con. Từ đó hiểu được lúc nào cần phải cho con thời gian yên tĩnh để suy nghĩ, lúc nào chỉ cần ngồi nghe con khóc, lúc nào phải kiên quyết ngồi yên và nói không.

Bạn thử xem nếu ôm một đứa trẻ trong tay để ru ngủ mà bạn nghĩ: “trời ơi sao nó không chịu ngủ vậy? con ngủ nhanh mẹ còn làm việc” chẳng hạn. Bạn nghĩ con ngủ ngay hay khóc to hơn?

Khi bạn ôm con một cách an lành thôi là đã đủ cho đứa trẻ an nhiên ngủ nhẹ nhàng rồi. Tâm an và bình an là món quà lớn nhất phụ huynh có thể dành được cho con cái mình.

"Trẻ em càng bé càng cần sự yêu thương ôm ấp của người lớn, càng cần được khám phá bằng tất cả các giác quan của mình".

- Chị hướng trẻ gần gũi với thiên nhiên. Điểm này khá tương đồng với cách giáo dục của người Nhật. Vậy tại sao chị lại ưu tiên phương pháp giáo dục theo cách này?

Thực chất trong tâm lý học, trị liệu bằng thiên nhiên là một trong những cách trị liệu tốt nhất.

Thiên nhiên chữa lành và nuôi nấng cảm xúc bên trong của con người rất nhiều. Chưa kể đến việc bạn ngồi gần một cái cây thì bạn hô hấp tốt hơn. Khói bụi giảm hẳn.

Gần thiên nhiên trẻ con được vận động, leo trèo. Chính hoạt động thể chất này giúp cho não bộ con phát triển. Nhất là chơi với đất cát và nước.

Không có sự mỹ thuật nào mỹ thuật bằng thiên nhiên. Không một cách phối màu nào đẹp như thiên nhiên. Và không có tình yêu nào vô điều kiện bằng tình yêu thiên nhiên dành cho con người. Đứa trẻ học ở thiên nhiên điều này. Sự trân trọng tự nhiên, được chữa lành từ bên trong, được tiếp nhận sức sống và sự mỹ thuật từ thiên nhiên và mở rộng cảm xúc cũng như vận động thoải mái trong thiên nhiên. Đó là những thứ nhà trường rất khó khăn vẫn không thể làm được cho các con tốt như thiên nhiên đã và đang làm.

"Trẻ cần được gần gũi với thiên nhiên".

- Muốn giáo dục trẻ tốt, trước hết phải giáo dục bố mẹ. Theo chị điều này có đúng? Với kinh nghiệm của chị, thì trước hết bố mẹ cần bỏ những quan niệm cũ nào, thay đổi bản thân ra sao để có thể giáo dục con tốt?

Dù muốn dù không chúng ta phải công nhận rằng, phụ huynh là người ảnh hưởng trực tiếp lên đứa trẻ. Từ những tháng năm đầu đời đến lúc trưởng thành. Không nhà trường nào con bạn không tốt nghiệp và không có giáo viên nào con bạn ở mãi. Chỉ có gia đình là một nhà trường học hoài không tốt nghiệp và phụ huynh là nhà giáo con không rời xa.

Phụ huynh không chỉ là người hình thành nhân cách con, thói quen của con qua văn hoá gia đình, mà còn là người định hướng xã hội cho con, từ định hướng cách sống trong xã hội, cách bảo vệ bản thân và người khác đến cách cống hiến cho xã hội. Phụ huynh còn là người phải quan sát phát triển tố chất của con và định hướng cho con về sự phát triển cuộc đời con về sau.

Nhân cách của con hình thành phần nhiều do văn hoá gia đình đem lại. Đứa trẻ luôn bị trách móc, phê phán, kết tội hay trừng phạt sẽ là đứa trẻ luôn chứa đựng nhiều tổn thương và tự ti khi lớn lên. Đứa trẻ luôn được hướng dẫn sửa sai, được chấp nhận lỗi lầm, được nuôi dưỡng trong tha thứ từ ái, công lý và tình yêu, cũng như luôn được nhắc nhở để hoàn thiện, luôn có tấm gương là cha mẹ trong mỗi hành vi xử sự của cha mẹ là đứa trẻ vững vàng, tự tin, hiểu biết khi lớn lên.

Vấn đề là bạn có biết cách xây dựng một hình tượng phụ huynh cho con nể, yêu và được hiểu. Đứa trẻ cảm thấy vững vàng và an lành, đầy đủ khi bên cạnh bạn chưa?

"Một số hoạt động bố mẹ có thể làm cùng con như đi công viên, du lịch cùng con, kể chuyện cho con nghe, lắng nghe con kể chuyện, bày trò chơi với con".

- Trẻ tiếp thu kiến thức nhanh nhất qua các hoạt động vui chơi. Chị có thể chia sẻ một số hoạt động vui chơi lành mạnh, bổ ích để bố mẹ áp dụng được không?

Một số hoạt động bố mẹ có thể làm cùng con như đi công viên, du lịch cùng con, kể chuyện cho con nghe, lắng nghe con kể chuyện, bày trò chơi với con. Và nên nhớ khi làm tất cả những hoạt động dù nhỏ nhất, là dẫn con đi chơi hay dọn một mâm cơm, hãy làm bằng tất cả tình yêu và sự trân trọng của mình, xây dựng phút giây hạnh phúc bên con.

- Nhiều bố mẹ thường sợ con chán, và mua nhiều đồ chơi cho con. Nhưng rồi đa phần những đồ chơi đó bị vứt vào một góc. Theo chị đồ chơi như thế nào mới thu hút được chúng và mãi là điều cần khám phá, điều mới mẻ với chúng?

Đây là một phần dài, nhưng nguyên tắc là con không cần đồ chơi đắt tiền. Thứ nào một khối con sẽ đập, mở ra vì con muốn khám phá. Thứ nào là vật liệu mở con sẽ gắn lại với nhau.

Ở từng độ tuổi khác nhau đồ chơi sẽ khác nhau. Ví dụ dưới 12 tháng đồ chơi sẽ phục vụ cho việc quan sát, cầm nắm, cắn và học vận động nơi con. Giai đoạn 18 tháng - 3 tuổi, con bắt chước rất nhiều, bạn cho con đồ chơi giống như những gì nhà bạn có, bản mini thôi như quần áo nhỏ, tủ bếp nhỏ, thậm chí giá phơi đồ nho nhỏ.

3 – 5 tuổi thì mọi thứ xung quanh đều là đồ chơi, mọi thứ đều có thể giúp con khám phá và sáng tạo, miễn là bạn biết cách cho con thời gian, không gian và một chút tương tác để con tưởng tượng nhiều hơn, sáng tạo nhiều hơn. Đừng mua đồ chơi đắt tiền. Đồ chơi có ở mọi nơi.

"Đừng mua đồ chơi đắt tiền. Đồ chơi có ở mọi nơi".

- Sang năm mới, chị mong muốn điều gì tốt đẹp sẽ đến với con trẻ và bố mẹ?

Nuôi dưỡng con là một hành trình tìm lại bản thân. Sinh con là mình được thông qua con để trưởng thành lần nữa. Ước ao phụ huynh hiểu được giá trị của việc sinh con là để chính mình vì con học hỏi trưởng thành, tìm thấy hạnh phúc trong hành trình nuôi dưỡng con và trưởng thành của chính mình.

- Xin cảm ơn chị vì những chia sẻ rất quý giá về việc nuôi dạy con. Năm mới kính chúc chị và gia đình nhiều an lành và hạnh phúc!