PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến: Ngăn việc lạm dụng thu hồi đất bừa bãi vì lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực

Liên quan đến Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), một số ý kiến cho rằng, quy định về Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng như trong Dự thảo có thể dẫn đến sự áp dụng thiếu thống nhất trên thực tiễn.

Nêu quan điểm về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Đại học Luật Hà Nội cho biết, Điều 70 Dự thảo Luật Đất đai quy định một trong 4 trường hợp Nhà nước thu hồi đất là thu hồi để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. 

Thực tiễn thi hành Luật Đất đai năm 2013 cho thấy, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì mục đích quốc gia, công cộng bao gồm hai trường hợp.

Một là thu hồi đất vì mục đích công cộng không tạo ra sự chênh lệch về địa tô khi thay đổi mục đích sử dụng đất như xây dựng cầu, đường giao thông, công viên, nơi vui chơi giải trí công cộng, chợ, trường học…

Hai là thu hồi đất nông nghiệp để xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới… Trường hợp này làm phát sinh chênh lệch về địa tô do sự thay đổi mục đích sử dụng đất và thường phát sinh khiếu kiện, tranh chấp về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư kéo dài. Người bị thu hồi đất không đồng thuận với phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Họ cho rằng giá bồi thường, hỗ trợ tái định cư thấp hơn giá đất thực tế trên thị trường. 

Mặt khác, việc thu hồi đất trong trường hợp này tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm do doanh nghiệp, chủ đầu tư muốn được nhận đất để thực hiện các dự án, hưởng sự chênh lệch về địa tô do việc thay đổi mục đích tạo ra.

Xung quanh điều này, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến cho rằng cần bổ sung vào Điều 3 Giải thích từ ngữ của Dự thảo luật khái niệm chính thức về “thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”. 

Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) hiện mới chỉ giải thích về khái niệm "Nhà nước thu hồi đất" nói chung mà không đưa ra giải thích chính thức về trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Vì vậy, trên thực tế, có sự hiểu không thống nhất về khái niệm này giữa các địa phương hoặc giữa các cán bộ, công chức làm nhiệm vụ quản lý đất đai. 

Điều này dẫn đến việc áp dụng thiếu thống nhất và tiềm ẩn sự lạm dụng để thu hồi đất nói chung, đất nông nghiệp nói riêng bừa bãi vì lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực do sự không minh định, thiếu rõ ràng về nội hàm của khái niệm Nhà nước thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Ngoài ra, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần bổ sung quy định các tiêu chí rõ ràng, cụ thể về Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm tránh việc lợi dụng, tuỳ tiện thu hồi đất nông nghiệp tràn lan, kém hiệu quả làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp.