Ai được lợi 'khủng' tại khu đô thị mới Thủ Thiêm?

Thanh tra Chính phủ kiến nghị thu hồi hàng chục ngàn tỉ đồng Chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra T.Ư để xem xét, xử lý tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị và Ban Bí thư quản lý

Kết luận thanh tra được Thanh tra Chính phủ công bố chiều 26.6 cho thấy việc đầu tư khu đô thị mới Thủ Thiêm là chưa có hiệu quả, mất cân đối về tài chính gây lãng phí, nguy cơ gây thất thoát tiền của nhà nước với giá trị lớn. Trong khi doanh nghiệp thu lợi lớn thì người dân mất đất, khiếu nại phức tạp kéo dài.

Nhà đầu tư hưởng lợi "khủng"

Chiều 26/6, Thanh tra Chính phủ (TTCP) ban hành Văn bản số 1037/KL-TTCP công bố kết luận thanh tra công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại khu đô thị mới (KĐTM) Thủ Thiêm, TP.HCM. Theo TTCP, về công tác quy hoạch và bồi thường, thu hồi đất, hỗ trợ, bố trí tái định cư đã được kết luận tại Thông báo 1483/TB-TTCP ngày 4.9.2018. Ngoài ra, TTCP đã phát hiện thêm nhiều sai phạm khác liên quan đến quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng KĐTM Thủ Thiêm.

Theo TTCP, UBND TP.HCM ban hành Điều lệ quản lý xây dựng KĐTM Thủ Thiêm chưa đầy đủ, kịp thời; không thực hiện việc lập các dự án theo thứ tự ưu tiên và trình duyệt theo quy định theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, chỉ lập, trình, duyệt dự án khi đã có nhà đầu tư tham gia mà không theo thứ tự ưu tiên, dẫn đến việc đầu tư xây dựng các dự án thiếu đồng bộ, khó quản lý, có nơi buông lỏng quản lý việc đầu tư xây dựng, chậm triển khai đầu tư xây dựng...

Các cơ quan chức năng liên quan của TP.HCM đã đề xuất và được Thường trực Thành ủy, UBND TP.HCM phê duyệt chi phí đầu tư bình quân cho 1 m² đất thương mại - dịch vụ - nhà ở là 26 triệu đồng, chênh lệch giảm khoảng 50% so với đơn giá đã được các sở, ngành đề xuất ban đầu với lý do loại bớt một số chi phí cho các hạng mục công trình đã được phê duyệt quy hoạch có tổng giá trị là 17.042 tỉ đồng, là không đầy đủ và không đúng quy định.

Ngoài ra, khi đề xuất phương án giá trên, các sở, ngành và UBND TP.HCM không tính lãi đối với khoản tiền được tạm ứng từ ngân sách nhà nước, dẫn đến tổng mức đầu tư đã xác định và phê duyệt là không đúng quy định.

Thanh tra Chính phủ kết luận trong triển khai khu đô thị mới Thủ Thiêm (TP.HCM) có nhiều khuyết điểm, vi phạm (Ảnh: Độc Lập)

Theo TTCP, toàn bộ quỹ đất trong KĐTM Thủ Thiêm là 221,68 ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, nhưng UBND TP HCM đã sử dụng chủ yếu để thanh toán đối ứng cho các dự án BT được chỉ định nhà đầu tư, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính KĐTM Thủ Thiêm, không thông qua hình thức đấu thầu dự án hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không qua đấu giá quyền sử dụng đất là vi phạm các quy định về đấu thầu và quản lý sử dụng đất đai.

“UBND TP HCM đã sử dụng đơn giá bằng chi phí đầu tư bình quân là 26 triệu đồng/m² không đầy đủ, thiếu chính xác, không đúng quy định làm giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất thanh toán đối ứng cho các dự án BT, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính KĐTM Thủ Thiêm đã được chỉ định nhà đầu tư, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không thông qua hình thức đấu giá đất theo quy định. Từ đó, các nhà đầu tư được hưởng lợi do chênh lệch giá đất lớn (chênh lệch địa tô) từ việc được đầu tư hạ tầng kỹ thuật chính theo hình thức hợp đồng BT”, kết luận của TTCP nêu rõ.

Chỉ định thầu, không đấu giá đất

Kết luận của TTCP cũng nêu rõ hàng loạt sai phạm khác liên quan đến việc chấp hành pháp luật trong quản lý đầu tư xây dựng. Theo đó, UBND TP HCM lựa chọn Công ty cổ phần Đại Quang Minh là nhà đầu tư thực hiện 4 tuyến đường chính và cầu Thủ Thiêm 2 theo hình thức BT khi chưa đánh giá kinh nghiệm, năng lực tài chính, là chưa đúng quy định về đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

TP HCM đã phê duyệt dự án, phê duyệt tổng mức đầu tư là 12.000 tỉ đồng cho dự án 4 tuyến đường chính khi chưa làm rõ ý kiến của các sở, ngành liên quan là không đúng quy định; qua thanh tra phát hiện một số khoản phê duyệt không đúng quy định với tổng giá trị 1.519 tỉ đồng.

Tương tự, tại dự án BT cầu Thủ Thiêm 2, UBND TP HCM lựa chọn nhà đầu tư khi chưa có Báo cáo nghiên cứu khả thi được duyệt, chưa xem xét kỹ đến các điều kiện về năng lực, kinh nghiệm. TP HCM phê duyệt dự án với tổng mức đầu tư 4.260 tỉ đồng nhưng qua thanh tra phát hiện một số khoản chi phí không đúng quy định với tổng giá trị gần 253 tỉ đồng.

Ngoài ra, TP HCM chấp thuận cho chỉ định bổ sung 2 dự án vào hợp đồng BT 4 tuyến đường chính (gồm: quảng trường trung tâm, công viên bờ sông và khu lâm viên sinh thái thuộc vùng châu thổ phía nam, trong đó có hạng mục kè bờ dọc sông Sài Gòn đoạn bao quanh KĐTM Thủ Thiêm), đồng thời giao, phê duyệt tiền sử dụng đất 7 lô đất và ký hợp đồng BT bổ sung giá trị gần 2.000 tỉ đồng khi chưa có dự án được phê duyệt là không đúng quy định.

Bên cạnh đó, UBND TP HCM đã chấp thuận sử dụng quỹ đất sạch trong KĐTM Thủ Thiêm để cân đối, thanh toán cho các dự án BT nhưng không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất hoặc tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư (thực chất là chỉ định nhà đầu tư) là không đúng quy định của luật Đất đai và luật Đấu thầu.

TTCP nêu rõ, UBND TP HCM ký hợp đồng BT với Công ty cổ phần Đại Quang Minh, trong đó xác định giá trị quyền sử dụng đất các khu đất đối ứng để thanh toán hợp đồng BT là 12.000 tỉ đồng khi chưa có chứng thư thẩm định giá, chưa có quyết định phê duyệt giá trị quyền sử dụng đất. Dẫn đến chênh lệch giảm tiền sử dụng đất 3.901 tỉ đồng so với giá trị đã được TP thẩm định, phê duyệt trước đó, nguy cơ thiệt hại ngân sách nhà nước.

Bồi thường trái thẩm quyền

Đối với khu tái định cư (TĐC) 38,4 ha thuộc KĐTM Thủ Thiêm, TTCP xác định trong 4 dự án đầu tư xây dựng khu TĐC có 3 dự án được các nhà đầu tư xây dựng hoàn thành, bàn giao và thanh toán với UBND TP.HCM để bố trí TĐC. Hiện nay, do chưa bố trí TĐC nên UBND TP.HCM tiếp tục cho đấu giá để chuyển sang nhà ở thương mại.

Còn lại 1 dự án 1.330 căn hộ đã được nhà đầu tư thay đổi thiết kế từ nhà ở TĐC sang nhà ở thương mại, chuyển nhượng cho người sử dụng, đồng thời UBND TP.HCM đã thanh lý hợp đồng đầu tư xây dựng khu TĐC khi chưa có ý kiến chấp thuận của Thủ tướng về việc giao đất là không đúng quy định.

Việc quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư, theo kết luận, UBND TP.HCM đã phê duyệt và điều chỉnh dự án bồi thường giải phóng mặt bằng và TĐC trị giá hơn 38.000 tỉ đồng là không đúng thẩm quyền; tạm ứng, quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách chưa đúng với quy định…

TTCP nhận định, UBND TP HCM lấy chi phí đầu tư bình quân làm mức giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất các lô đất thương mại - dịch vụ - nhà ở đã giao cho chủ đầu tư các dự án trong KĐTM Thủ Thiêm là thiếu cơ sở pháp lý, chưa chính xác, có khả năng gây thiệt hại lớn cho ngân sách nhà nước.

Kiến nghị thu hồi hàng chục ngàn tỉ đồng

Theo TTCP, để xảy ra những khuyết điểm, vi phạm nói trên trách nhiệm thuộc về lãnh đạo UBND TP HCM và lãnh đạo các sở, ngành: KH-ĐT, tài chính, TN-MT, GTVT, Xây dựng, Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm… Nguyên nhân dẫn đến vi phạm chủ yếu do chủ quan, trong đó một số nơi còn thể hiện sự thiếu trách nhiệm, buông lỏng trong quản lý đầu tư và xây dựng, nhiều vi phạm chưa được kiểm tra, xử lý kịp thời…

Từ các vi phạm nêu trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND TP.HCM thực hiện thu hồi và hoàn trả ngay khoản tiền đã tạm ứng từ ngân sách nhà nước không đúng quy định đã đầu tư cho KĐTM Thủ Thiêm đến thời điểm 30.9.2018 hơn 26.315 tỉ đồng; sớm có giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp để trả nợ các khoản vay ngân hàng đã đầu tư cho KĐTM Thủ Thiêm là 4.286 tỉ đồng.

UBND TP.HCM thu hồi về ngân sách nhà nước khoản tiền sử dụng đất dự kiến thanh toán cho các dự án BT bổ sung đối với Công ty Đại Quang Minh là 1.800 tỉ đồng và lãi suất chậm nộp từ khi phát sinh đến nay.

Ngoài ra, TTCP cũng kiến nghị Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ: Xây dựng, TN-MT, KH-ĐT, UBND TP HCM xác định đúng chi phí đầu tư bình quân đối với diện tích đất sạch mà nhà nước đã dùng tiền ngân sách để đền bù, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng KĐTM Thủ Thiêm, trên cơ sở đó, làm mức giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất và lựa chọn nhà đầu tư dự án theo quy định.

Trong đó, kiểm tra, làm rõ và báo cáo Thủ tướng Chính phủ đối với khoản lãi trên số tiền tạm ứng từ ngân sách nhà nước khoảng 10.503 tỉ đồng; xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 17.042 tỉ đồng. Việc xử lý kinh tế được TTCP nêu phải hoàn thành trước ngày 30.9 tới để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Không khắc phục được hậu quả sẽ chuyển cơ quan điều tra

Cùng với xử lý về kinh tế, TTCP kiến nghị giao UBND TP HCM chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền như: Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm; các sở: GTVT, Tài chính, TN-MT, QH-KT, Xây dựng, KH-ĐT, Viện Nghiên cứu phát triển TP; các đơn vị tư vấn, các nhà đầu tư dự án... đã có khuyết điểm, vi phạm đã nêu trong phần kết quả và kết luận thanh tra.

Đáng chú ý, TTCP chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra T.Ư để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị và Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm.

Kết luận TTCP nêu rõ trong quá trình xử lý về trách nhiệm và kinh tế sau thanh tra, nếu không khắc phục được hoặc khắc phục không triệt để các vi phạm về kinh tế gây thiệt hại tài sản nhà nước trước ngày 31/12/2019 thì chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật.