Bí ẩn búp bê 'khỏa thân' giúp phụ nữ Trung Hoa gìn giữ tiết hạnh

"Búp bê khỏa thân" - cầu nối giữa người bệnh và thầy lang

Chịu ảnh hưởng bởi quan niệm "nam nữ thụ thụ bất thân", phụ nữ Trung Quốc ở thế kỉ 18 không được phép để thầy thuốc chạm vào cơ thể mình khi thăm khám. Thay vào đó, họ phải ngồi sau một tấm màn hoặc mành tre, rồi chỉ ra chỗ bị đau trên một cơ thể không phải của mình.

Những con búp bê bằng ngà không mặc y phục đã giúp nhiều phụ nữ biểu đạt tình trạng sức khỏe của mình. (Ảnh: Wellcome Collection).

Theo trang Atlasobscura, Thứ giúp họ "gìn giữ tiết hạnh" thường là những con búp bê không mặc y phục, đôi khi được trang trí thêm một chiếc vòng ở cổ tay hoặc cầm quạt.

Nếu nữ bệnh nhân cảm thấy khó thở, nàng có thể sẽ miết ngón tay dọc theo phần ngực của búp bê. Nếu bị đau bụng trong kì kinh nguyệt, nàng sẽ chỉ vào phần bụng dưới. Và nếu đang phải chịu đựng một cơn đau đầu, nàng sẽ chỉ vào búi tóc. 

Dựa theo những thông tin được truyền đạt theo cách thức đặc biệt kể trên, các thầy lang sẽ đưa ra chẩn đoán của mình.

Phần lớn búp bê dùng để chẩn bệnh được chế tác từ ngà voi, số ít làm bằng ngọc bích, hổ phách, đồng, gỗ hoặc thậm chí là đá da trời.  Những con búp bê "cao cấp" hơn sẽ được đặt trên những chiếc trường kỉ mini phủ một tấm chăn màu xanh lam hoặc bọc đệm đỏ.

Tất cả đều nằm cùng tư thế với một cánh tay chống sau gáy và cánh tay còn lại kín đáo che đi một phần cơ thể. Người thợ chạm còn phân biệt phụ nữ trưởng thành với những cô gái chưa thành gia lập thất thông qua kiểu tóc của búp bê.

Trong tác phẩm Chinese Medicine Dolls, nhà sử học y khoa Howard Dittrick viết rằng suốt nhiều thế kỉ, những con búp bê được chạm trổ tinh xảo này là lựa chọn duy nhất đối với phụ nữ Trung Hoa khi họ gặp các vấn đề sức khoẻ.

Một số mẫu búp bê được dùng để chẩn bệnh được làm từ ngọc, ngà voi. (Ảnh: Wellcome Collection).

Dưới triều đại nhà Minh và nhà Thanh, kiểm tra trực tiếp cơ thể một bệnh nhân nữ hoặc nhìn họ cởi bỏ y phục là việc bất khả thi với các thầy thuốc. Vào thời điểm đó, chỉ có nam giới mới được hành nghề y.

Theo nghiên cứu của bà Shing-ting Lin, mãi đến năm 1879 mới có một tổ chức y tế tuyển phụ nữ vào các lớp học y khoa của họ.  Quyết định này được đưa ra không xuất phát từ lý tưởng nữ quyền, mà là phản ứng với quan niệm cho rằng các bác sĩ nam không nên chạm vào bệnh nhân nữ.

Phụ nữ thuộc tầng lớp thượng lưu có thể mang những con búp bê được làm cho riêng họ đến thăm khám, trong khi phụ nữ nghèo chỉ được khám qua con búp bê thô sơ của chính thầy lang. 

Đôi khi những phu nhân, tiểu thư giàu có chỉ cần dùng mực hoặc than đánh dấu các bộ phận tương ứng trên mình con búp bê rồi sai người hầu mang tới cho thầy lang chẩn bệnh.

Dù được chế tác tinh xảo, cầu kì đến đâu, những con búp bê ngà vẫn không thể giúp phụ nữ biểu đạt rõ tình trạng sức khỏe của họ, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến phụ khoa hoặc sản khoa.

Búp bê Kumanthong có ma mị bùa ngải như đồn đại?

Nạn mê cuồng 'búp bê ma'

Người dân cuồng búp bê yểm bùa, giới chức Thái Lan lên tiếng