Chính phủ báo cáo Quốc hội về dự án đường sắt đô thị Yên Viên - Ngọc Hồi

Phối cảnh ga Ngọc Hồi.

Chính phủ vừa có báo cáo Quốc hội về tình hình thực hiện Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1 (Yên Viên - Ngọc Hồi), giai đoạn I.

Ước tính tổng mức đầu tư khoảng 81.537 tỉ đồng

Theo báo cáo của Chính phủ, dự án đi qua địa bàn 02 huyện (Thanh Trì và Thường Tín), Hà Nội với mục tiêu cải thiện tình trạng giao thông đô thị của Thủ đô Hà Nội và nâng cao năng lực khai thác của đường sắt quốc gia bằng cách cải tạo trục đường sắt xuyên tâm phục vụ chạy tàu khách Hà Nội - TP HCM, tàu liên vận, tàu du lịch và tàu đô thị. 

Đồng thời, dự án từng bước đưa hệ thống giao thông bánh sắt đô thị vận chuyển nhanh, khối lượng lớn vào hoạt động; Cung cấp một hệ thống vận tải hành khách công cộng thường xuyên, đúng giờ, an toàn và nhanh chóng trong đô thị; Giảm thiểu tình trạng ùn tắc, tai nạn giao thông trong đô thị; Tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường.

Sau khi được điều chỉnh (phê duyệt tại Quyết định số 1198/QĐ-BGTVT năm 2017), dự án tập trung xây dựng khu tổ hợp Ngọc Hồi trên diện tích khoảng 151,8 ha với mục tiêu trước mắt đảm bảo hoàn trả chức năng của ga Hà Nội và ga Giáp Bát. Ngoài ra, còn11 ha xây dựng các khu tái định cư và di chuyển cơ sở hạ tầng hiện có).

Tổng mức đầu tư sau khi điều chỉnh của dự án giai đoạn 1 là 19.046 tỉ đồng (tương đương 95,35 tỉ Yên). Trong đó, vốn vay ODA là 72,410 tỉ Yên, vốn đối ứng là 4.582 tỉ đồng.

Nguồn vốn vay dự án là vốn ODA của Chính phủ Nhật Bản, với cơ chế tài chính áp dụng cho dự án đối với phần kết cấu hạ tầng đường sắt: Áp dụng cơ chế ngân sách nhà nước cấp phát vốn vay ODA. Đối với các hạng mục liên quan trực tiếp đến việc khai thác, vận hành kinh doanh vận tải: Áp dụng cơ chế cho vay lại nguồn vốn vay ODA.

Chính phủ cho biết, dự án đã được bố trí và giải ngân từ năm 2009 đến nay là 842 tỉ đồng để thực hiện công tác thiết kế kĩ thuật (từ năm 2009 đến năm 2014). Hiện nay, trong kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 được bố trí 2.500 tỉ đồng.

Nguồn vốn đối ứng đã được bố trí và giải ngân từ năm 2009 đến nay là 1.320,7 tỉ đồng để thực hiện các công tác như: giải phóng mặt bằng, quản lí dự án, chi phí tư vấn trong nước, chi phí khác,... và đã giải ngân được 1.004,7 tỉ đồng. Hiện nay, trong kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 được bố trí 1.512 tỉ đồng.

Về tiến độ, theo báo cáo hiện dự án chủ yếu vẫn đang tập trung công tác giải phóng mặt bằng, thiết kế, lựa chọn nhà thầu cho các gói thầu chính của dự án, chưa triển khai được gói thầu thi công, xây lắp nào.

Tại quyết định phê duyệt ban đầu, dự án dự kiến thực hiện từ năm 2007 đến năm 2017. Đến nay, sau khi phê duyệt điều chỉnh, dự án dự kiến thực hiện từ năm 2017 đến năm 2024.

Tuy nhiên, công tác giải phóng mặt bằng đã được thực hiện từ năm 2012 nhưng đến thời điểm hiện tại vẫn chưa hoàn thành do nguồn vốn đối ứng bố trí hàng năm không đáp ứng được so với nhu cầu.

Đến nay, ước tính tổng mức đầu tư toàn tuyến đường sắt đô thị số 1 (Yên Viên - Ngọc Hồi) khoảng 81.537 tỉ đồng mới đảm bảo mục tiêu.

Tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc

Chính phủ nhận định, dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 là dự án có qui mô lớn, tính chất kĩ thuật phức tạp, được áp dụng công nghệ hiện đại và được đầu tư bằng nguồn vốn vay ODA, thường bị ràng buộc bởi các điều kiện vay trong quá trình đàm phán, kí kết Hiệp định nên công tác triển khai thường bị kéo dài hơn so với các dự án khác.

Theo quyết định phê duyệt ban đầu, Dự án phải hoàn thành vào năm 2017, tuy nhiên, do nhiều khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai nên tiến độ thực hiện dự án đã bị chậm trễ và phải điều chỉnh. 

Chỉ xét riêng cho giai đoạn I điều chỉnh (Khu tổ hợp Ngọc Hồi) dự kiến đến năm 2024 hoàn thành, trong khi đó công tác giải phóng mặt bằng đã được thực hiện từ năm 2012 nhưng đến thời điểm hiện tại vẫn chưa hoàn thành do nguồn vốn đối ứng bố trí hàng năm không đáp ứng được so với nhu cầu.

Mặt khác, đến nay có những vướng mắc về cơ chế tài chính của Dự án và trách nhiệm quản lí đầu tư đường sắt đô thị trên địa bàn TP Hà Nội: Theo Điều 73, Luật Đường sắt, việc tổ chức đầu tư, xây dựng, quản lí, khai thác đường sắt đô thị trên địa bàn TP Hà Nội sẽ do UBND TP Hà Nội thực hiện; đồng thời, theo qui định tại Điều 33, Luật Quản lí nợ công, UBND TP Hà Nội thuộc đối tượng được vay lại nguồn vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ.

Ngoài ra, có những dự kiến về định hướng qui hoạch lại chức năng các ga đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị (khi triển khai thực hiện Luật Quy hoạch) trên địa bàn Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu tiếp vận, phân phối và trung chuyển hành khách, hàng hóa giữa các loại hình vận tải, giảm ùn tắc giao thông trong khu vực trung tâm thành phố; và còn một số ý kiến băn khoăn về chủ trương thực hiện, khả năng cân đối nguồn lực đầu tư của toàn dự án, khả năng giải ngân hiệp định vay đã kí, cũng như thủ tục điều chỉnh dự án.

Hiện Chính phủ đang xem xét, có ý kiến về chủ trương thực hiện cũng như thủ tục điều chỉnh tổng thể chung dự án để báo cáo cấp có thẩm quyền theo qui định.

Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả chủ trương đầu tư xây dựng Dự án, Chính phủ kiến nghị Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội, các vị đại biểu Quốc hội tiếp tục quan tâm, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai Dự án.