Di sản văn hóa thế giới Chùa Cầu Hội An xuống cấp nghiêm trọng

Theo thống kê của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An (viết tắt Trung tâm QLBTDSVH Hội An), trung bình mỗi ngày có hơn 4 nghìn lượt khách trong và ngoài nước tham quan Chùa Cầu, gây áp lực tải trọng lên di tích này.

Mặt cầu được làm bằng gỗ, do thường xuyên tiếp xúc giày dép của người dân và khách du lịch nên bị mài mòn nghiêm trọng. Đặc biệt, những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như bão, lụt và dòng chảy của nước cũng ảnh hưởng lớn đến di tích.

Chùa Cầu hay còn gọi là Cầu Nhật Bản, Lai Viễn Kiều (TP Hội An, Quảng Nam). (Ảnh: Văn Luận).

Theo khảo sát của Trung tâm QLBTDSVH Hội An, ở phần thân cầu, tại nhiều vị trí liên kết giữa đòn tay đỡ mái với các cột bị mục ruỗng. Nhiều thanh xà gỗ đỡ mái ngói bị nứt nẻ, cong vênh không thể khớp nối nhau. Các phần mố trụ đỡ xuất hiện nhiều vết nứt, bong tróc vôi vữa.

Hiện kết cấu phần trên (thượng bộ) gồm phần cầu và miếu đang có độ tách rời nhỏ khoảng 10cm, riêng phần mái nhiều chỗ đã bị dột nước mưa thấm xuống làm ảnh hưởng đến các cấu kiện bằng gỗ của công trình.

Ngoài ra, vị trí móc nối bằng gỗ giữa các kết cấu công trình với nhau bị nước mưa thấm vào lâu ngày có dấu hiệu mục, ăn mòn. Trên tường xuất hiện nhiều vị trí bị ố đen, vữa nứt loang lổ.

Đặc biệt, móng, mố, trụ là hệ thống chịu lực chính đã xuống cấp, cần có giải pháp can thiệp trước khi phát sinh các dấu hiệu nguy hiểm. 

Khách du lịch đi lại trên Chùa Cầu. Mặt cầu được làm bằng gỗ, do thường xuyên tiếp xúc giày dép của người dân và khách du lịch nên bị mài mòn nghiêm trọng. (Ảnh: Văn Luận).

Trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng di tích hơn 400 năm tuổi, để khắc phục tạm thời, Trung tâm QLBTDSVH Hội An phải tăng cường cán bộ, nhân viên tham gia công tác chống đỡ khẩn cấp tại di tích như gia cố tạm các vị trí dưới đáy thân Chùa Chầu, kê giá gỗ chống đỡ để tránh nguy cơ sập.

Theo ông Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm QLBT DSVH Hội An, mỗi khi mưa bão về, TP Hội An đã phải huy động tối đa lực lượng để chèn chống, bảo vệ, giữ cố định Chùa Cầu bằng những tảng đá lớn để giữ cho di tích không lung lay, hạn chế thấp nhất sự tác động của dòng nước lũ và gió bão làm ảnh hưởng đến di tích. 

Tuy nhiên do Chùa Cầu đặt trên những trụ đá và nằm ở khu vực có lưu lượng nước chảy mạnh nên mỗi trận lũ lụt, thiên tai tràn qua là di tích lại thêm một lần xuống cấp.

"Nếu nói Chùa Cầu sụp đổ ngay thì khó xảy ra, nhưng nếu không nhanh chóng tìm giải pháp phù hợp và tiến hành tu bổ thì di tích sẽ ngày càng xuống cấp trầm trọng hơn và không biết chuyện gì sẽ xảy ra", ông Trung băn khoăn.

Chùa Cầu xuống cấp, nhiều lần được chằn chống bảo vệ. (Ảnh: CTV).

Được biết, tại hội thảo gần đây nhất là 3 năm trước, khi tham vấn ý kiến về vấn đề tu bổ Chùa Cầu, đa phần các ý kiến đề nghị lựa chọn giải pháp hạ giải toàn bộ di tích để xử lí triệt để các hạng mục.

Giải pháp này sẽ hạ giải toàn bộ, từ phần móng lên, rồi tiến hành tu bổ kết hợp với nghiên cứu khảo cổ. Trước và trong khi gia cố phần móng, cần khảo sát kỹ và nếu cần, có thể tiến hành các công tác khai quật khảo cổ ở khu vực chân móng của công trình.

Tuy nhiên, nếu hạ giải toàn bộ thì cũng còn nhiều vấn đề băn khoăn đối với chuyên gia, nhà nghiên cứu, chính quyền TP Hội An. Cụ thể, chẳng hạn như làm thế nào để khi hạ giải không tổn thương đến niềm tin, tín ngưỡng của cư dân địa phương đối với di tích này.

Ngoài ra, nếu hạ giải hệ mái thì khả năng hư hỏng sẽ rất cao và nếu khi hư hỏng mà làm mới lại phần mái thì di tích sẽ không giữ lại phần hồn, yếu tố tâm linh, tín ngưỡng vì cái đập vào mắt trước tiên chính là hệ mái.

Di tích Chùa Cầu TP Hội An sẽ tổ chức một hội thảo khoa học khác để tham vấn ý kiến của các nhà khoa học, dư luận về vấn đề trùng tu chùa Cầu. (Ảnh: Văn Luận).

Theo ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Chủ tịch UBND TP Hội An, Chùa Cầu là một di tích đặc biệt nên trước khi trùng tu phải tiến hành tham vấn cộng đồng. 

Phương án hạ giải hay cụ thể như thế nào cần có thêm các bàn thảo. Việc trùng tu cần phải tổ chức điều tra khảo sát, xây dựng đề án, lấy ý kiến các bên liên quan để thống nhất phương án trùng tu.

Dự kiến, sắp tới đây, TP Hội An sẽ tổ chức một hội thảo khoa học khác để tham vấn ý kiến của các nhà khoa học, dư luận về vấn đề trùng tu chùa Cầu để tìm ra phương án tối ưu nhất.