Kiểm toán Nhà nước: Doanh nghiệp xăng dầu "lãi đậm" nhờ chênh lệch thuế

Theo kết quả Kiểm toán Nhà nước về việc trích lập, quản lý, sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu và công tác quản lý, điều hành giá xăng dầu giai đoạn 2015 - 2016, các đại lý kinh doanh xăng dầu đầu mối được nhận định, đã được hưởng chênh lệch lớn. Việc hưởng lợi này xuất phát từ chính sách tính thuế chưa hợp lý của cơ quan điều hành giá xăng dầu.

Kiểm toán Nhà nước cho biết, năm 2015 và 5 kỳ điều hành đầu tiên năm 2016, liên bộ Công Thương - Tài chính áp thuế nhập khẩu ưu đãi thông thường từ các thị trường khác MFN (20%) trong điều hành "không phù hợp với thực tế phát sinh tại các đầu mối nhập khẩu, dẫn tới giá cơ sở tăng lên, tạo một khoản thặng dư lớn cho các đơn vị đầu mối". Theo tính toán, nhờ chênh lệch này, 10 thương nhân đầu mối được kiểm toán đã hưởng lợi hơn 3.300 tỷ đồng.

Việc áp dụng thuế bình quân gia quyền từ kỳ điều hành cuối tháng 3/2016 được cho là "hợp lý hơn, song chỉ mang tính tình thế", vẫn làm phát sinh chênh lệch thuế nhập khẩu giữa xây dựng và thực tế. Số liệu tại 10 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu năm 2016 cho thấy khoản chênh nhờ thuế này vẫn trên 1.400 tỷ đồng.

Nhiều doanh nghiệp hưởng lợi lớn từ chênh lệch thuế trong điều hành giá xăng dầu. Ảnh: Ngọc Thành

Phân tích cụ thể, cơ quan kiểm toán cho biết, qua kiểm toán sổ sách thực tế riêng mặt hàng dầu diesel các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được hưởng lợi khi thuế nhập xăng từ ASEAN (ATIGA- 10%) từ 5-25% trong năm 2015; và 0,6 - 10% năm 2016. Đây là nhân tố tác động chính làm giá cơ sở thực tế tại đơn vị thấp hơn so với giá cơ sở do liên bộ điều hành, khiến doanh nghiệp tăng thêm lợi nhuận khoảng 4.800 tỷ đồng. Đơn vị lãi nhiều nhất là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) khoảng 3.000 tỷ đồng.

Việc áp thuế bình quân gia quyền của Bộ Tài chính với mặt hàng xăng dầu cũng được Kiểm toán Nhà nước cho rằng "chưa đảm bảo cơ sở pháp lý, tính minh bạch, rõ ràng". Vì thế, để khắc phục tồn tại trong xác định giá cơ sở và góp phần vào việc chống trốn lậu thuế, cơ quan kiểm toán nhấn mạnh, cần quy định tỷ lệ thuế nhập khẩu về một mức phù hợp.

Cũng theo kết luận, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, liên Bộ xác định chưa chính xác về giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt, khiến chênh lệch thuế tiêu thụ đặc biệt và giá trị gia tăng (VAT) tại 4 kỳ điều hành (tháng 7 và 8/2016) là hơn 216 tỷ đồng. Liên Bộ cũng xác định chưa hợp lý về tỷ giá tính thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, dẫn đến tính thiếu 214 tỷ đồng qua 17 kỳ điều hành tại 10 đơn vị đầu mối.

Ngoài ra, trong quá trình điều hành giá xăng dầu giai đoạn 2015 - 2016 liên Bộ Công Thương - Tài chính đã công bố giá cơ sở các mặt hàng xăng dầu phổ biến trên thị trường như xăng RON 92, dầu diesel 0,05S.

Tuy nhiên, cơ quan này lại “quên” công bố giá cơ sở một số mặt hàng như xăng RON 95, diesel 0,25S.

Cụ thể, mặt hàng RON 95 không được liên Bộ công bố giá cơ sở tại 47 kỳ điều hành giá năm 2015, 2016; dầu diesel 0,25S tại 23 kỳ điều hành giá năm 2015.

Tuy phát hiện ra chênh lệch tài chính lớn trên 4.800 tỷ đồng nhưng Kiểm toán Nhà nước chỉ kiến nghị các đơn vị đầu mối được kiểm toán nộp vào ngân sách các khoản thuế phải nộp tăng thêm 252 tỷ.

Cơ quan kiểm toán kiến nghị Bộ Tài chính cần nghiên cứu, áp dụng thống nhất một mức thuế nhập khẩu xăng dầu phù hợp, có thể ở mức 0%, để thuận lợi trong quản lý, điều hành giá và hạn chế tối đa trốn lậu thuế. Thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng dầu cũng được kiến nghị sửa đổi để phù hợp tính toán giá cơ sở, đảm bảo nghĩa vụ thuế và tránh thất thu ngân sách.

Với quy định về trích, chi sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu, Kiểm toán Nhà nước lưu ý, không nên kéo dài và mức chi sử dụng lớn dẫn tới giá bán trong nước không theo giá thị trường. “Thời điểm trích, chi Quỹ bình ổn giá phải phù hợp theo nguyên tắc trích quỹ khi giá giảm để bù đắp thời điểm giá tăng, đảm bảo chính sách điều hành giá của Nhà nước, bình ổn giá xăng dầu”, Kiểm toán Nhà nước nêu ý kiến.